Ларри Хьелл, Дэниел Зиглер. ТЕОРИИ ЛИЧНОСТИ. ОСНОВНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ, ИССЛЕДОВАНИЯ И ПРИМЕНЕНИЕ. Перевод С.Меленевской и Д.Викторовой. СПб., 1997

Ларри Хьелл, Дэниел Зиглер. ТЕОРИИ ЛИЧНОСТИ. ОСНОВНЫЕ ПОЛОЖЕНИЯ, ИССЛЕДОВАНИЯ И ПРИМЕНЕНИЕ. Перевод С.Меленевской и Д.Викторовой. СПб., 1997.

Жоспары:

3. 
   Тұлғаны зерттеудегі негізгі тұрғылар.
   
4. 
   Тұлғаны талдау деңгейі психологиялық білім беру ретінде.
   

Жоспары:

5. 
   Жеке тұлғаның аналитикалық теориясы туралы түсінік.
   
6. 
   Аналитикалық теориядағы архетип, жеке тұлға элементтері, блоктары мәселелері.
   

3. 
   Гуманистік теория туралы түсінік.
   
4. 
   Маслоу бойынша мотивация деңгейлері және қажеттіліктер мен блоктар.
   

Жоспары:

5. 
   Жеке тұлғаның мінез-құлықтық теориясы туралы түсінік.
   
6. 
   Жеке тұлға теориясындағы тұлға блоктары, ерік бостандығы мәселелері.
   

Үрей табиғаты

Адам табиғатына қатысты З.Фрейдтің ой-пікірлері

Әдістемелік нұсқау: Дәрістің мазмұнын баяндау.

3. 
   Санасыздықты зерттеудегі психоаналитикалық терапия
   
4. 
   Психоанализ
   

3. 
   Индивидуальды психологияның басты тезистері
   
4. 
   Индивидуальды психологияның негізгі концепциялары мен принциптері
   

3. 
   Адам табиғаты қатысты Адлер көзқарастары
   
4. 
   Индивидуальды психологияның эмпирикалық валидизация концепциясы
   

3. 
   Невроз және оны емдеу
   
4. 
   Аналитикалық психологияның негізгі концепциялары мен принциптері
   

3. 
   Э.Эриксонның өмір жолы мен қызметі
   
4. 
   Эпигенетикалық принцип
   

3. 
   Тұлға дамуының психоәлеуметтік стадиясы
   
4. 
   Адам табиғатына қатысты Эриксонның ой-пікірлері
   

3. 
   Теорияның экспериментальды қолдану тәжірибесі
   
4. 
   Психоаналитикалық теориясы
   

3. 
   К.Хорилдің әлеуметтік тұлға теориясы
   
4. 
   К.Хорилдің өмір жолы мен қызметі
   

3. 
   Әлеуметтік-мәдени теориясының негізгі концепциялары мен принциптері
   
4. 
   Диспозициональды тұлға теориясы
   

3. 
   Т.Олпорттың диспозициональды тұлға теориясы
   
4. 
   Тұлға типтерінің концепциясы
   

3. 
   Олпорттың адам табиғатына қатысты көзқарастары
   
4. 
   Р.Кеттелдің тұлға белгілерінің құрылымдық теориясы
   

3. 
   Р.Кеттелдің өмір жолы мен қызметі
   
4. 
   Тұлға белгілері теориясының негізгі концепциялары мен принциптері
   

3. 
   Т.Айзенктің тұлға типтері теориясы
   
4. 
   Тұлға типтері теориясының негізгі концепциялары және принциптері
   

3. 
   Б.Ф.Скиннердің өмір жолы мен қызметі
   
4. 
   Б.Ф.Скиннердің адам табиғатына қатысты көзқарастары
   

3. 
   Оперантты үйрену концепциясы
   
4. 
   Оперантты үйренуді тәжірибеде қолдану
   

3. 
   А.Бандураның өмір жолы мен қызметі
   
4. 
   Д.Роттердің өмір жолы мен қызметі
   

3. 
   Модельдеу арқылы үйрену
   
4. 
   Бақылау арқылы үйрену
   

3. 
   Бандураның адам табиғаты туралы көзқарастары
   
4. 
   Бандура теорияларының тәжірибеде қолданылуы
   

3. 
   Д.Роттердің әлеуметтік үйрену теориялары
   
4. 
   Әлеуметтік үйрену теорияларының негізгі концепциялары мен принциптері
   

3. 
   Д.Келлидің өмір жолы мен қызметі
   
4. 
   Тұлғалық құрылым теорияларының негізгі концепциялары мен принциптері
   

3. 
   Келлидің адам табиғатына қатысты негізгі көзқарастары
   
4. 
   Келли теорияларын тәжірибеде қолдану
   

2. 
   А.Маслоудың өмір жолы мен қызметі
   

3. 
   Қажеттілік иерархиясы
   
4. 
   Десиуитарлы мотивация
   

3. 
   Маслоудың адам тмбиғатына қатысты кейбір ойлары
   
4. 
   Гуманистік психологияның тәжірибеде қолданылуы
   

2. 
   К.Роджерстің өмір жолы мен қызметі
   

3. Аквариум әдісі: “Аквариум” – балаларға мәселені “қоғам алдында” талқылауға ұсынғандағы диалог формасы. Шағын топ белгілі бір мәселе бойынша диалогты жүргізуге кімге сеніп тапсыруға болатынын таңдайды. Кейде тілек білдірушілер бірнеше болуы мүмкін. Қалған барлық оқушылар көрермен ролін атқарады. Соныдықтан да мұны аквариум деп атайды.

Сократтың оқушылармен әңгімесі дәстүрлі тақырыптардан басталған. Диалогты өрістете отырып, оны құрамдас бөліктерге ажырата отырып, оның әрбір талқылау тармақшасынан жаңа сұрақтар тудырып, өзімен бірге ойлануға дайын адамдардың ойын шындықты іздестірудің қиын жолына апарған. Ойдың туындауына көмектесе отырып, Сократтың пайымдауынша, педагог ештеңені қалыптастыру керек емес, ол басқа адамдарда даналықтың туындауына жағдай жасауы керек. Бұл сенім оның «майевтика» (повивальное искусство) деп аталатын еркін әңгімелесу әдісінің негізінде жатыр.

6.Дебат. Оқушылардың сыни ойлауын, талдау, маңыздысын ажырату іскерліктерін қалыптастыруға бағытталған. Элементтері: дәйектерді құру; проблемаға байланысты түрлі көзқарастарды ашу; проблеманың фактілерін және идеясын көрсету.

7.Еркін микрофон. Бұл әдісті сыныптан тыс уақытта қолданған тиімді. Бұл белгілі бір мәселе бойынша ұжым алдында сөйлеу. Бір күннің проблемасы алдын ала ұсынылады. Бұл оқушыларға даярлануға, өз сөзін белгілеуге мүмкіндік береді. Бқл форманың уақыты аса шектелген. Еркін микрофонды бір адам жүргізу қажет. Ол сөйлеушілер ретін белгілейді, қорытындылайды, жұмысты ұйымдастырады. Міндетті шарт - әкімшіліктен оқытушылардың, жетекшілердің, кураторлардың қатысуы.

Миға шабуылды ұйымдастыру ережелері:

1. 
   Миға шабуыл уақытында сыныптың барлық оқушылары қатысады.
   
2. 
   Ұсынылған идеяларларға комментарий берілмейді және сынға алынбайды.
   
3. 
   Идеяны нақтылау және дамыту мақсатында сұрақ қоюға болады.
   
4. 
   Миға шабуыл барысында аралық бағалар қойылмайды.
   
5. 
   Проблеманы талқылау деңгейінде ұсынылатын барлық идеялар қабылданады.
   
6. 
   Ойлар нақты және қысқа болуы керек.
   

Жобалау әдісі педагогикалық технология ретінде – бұл мәні бойынша шығармашылық болып табылатын зерттеу, ізденіс, проблемді әдістердің жиынтығы.

Жобалау әдісін қолдануға қойылатын талаптар:

1. 
   Зерттеушілік шығармашылық тұрғыдан мәнді проблеманың/міндеттің болуы (мысалы, бір проблема бойынша әр түрлі жерлерден репортаждар қатарын жасау)..
   
2. 
   Мүмкін болатын нәтижелердің практикалық, теориялық, танымдық мәні (мысалы, газета, альмана шығару)
   
3. 
   Студенттердің өз бетімен (жеке, жұпта, топта) жұмысы.
   
4. 
   Жобаның мазмұндық бөлімін құру.
   
5. 
   Зерттеу әдістерін қолдану.
   

Жобалаудың құрылымы: жобаның мақсаты, оның өзектілігі – ақпарат көздері және ақпаратты өңдеу – нәтиже – презентация

Жобалауды құру:

1. 
   Жобаның тақырыбын таңдау, қатысушылардың құрамын белгілеу.
   
2. 
   Топқа міндеттерді белгілеу, зерттеу әдістерін таңдау, ақпарат іздеу, шығармашылық шешімдер қабылдау.
   
3. 
   Студенттердің өз бетімен жұмысы.
   
4. 
   Әрдайым зерттеу нәтижелерін талқылау үшін жиналып отыру.
   
5. 
   Жобаны қорғау, оппонент белгілеу.
   
6. 
   Ұжымдық талқылау, экспертиза, сыртқы бағаны жариялау, қорытындылар.
   

• 
  проблеманың мәнділігі және өзектілігі;
  
• 
  қолданылатын зерттеу және мәліметтерді өңдеу әдістерінің дұрыстығы;
  
• 
  жобаға әрбір қатысушының белсенділігі;
  
• 
  қабылданған шешімдердің ұжымдық сипаты;
  
• 
  жобаға қатысушылардың қарым-қатынас және өзара көмекке келу сипаты;
  
• 
  проблеманы зерттеудің тереңдігі және жан-жақтылығы;
  
• 
  шешімдердің дәлелділігі және дәйектілігі, қорытындылар;
  
• 
  орындалған жобаның нәтижесін рәсімдеу эстетикасы;
  
• 
  оппоненттердің сұрақтарына жауап беру іскерлігі, жауаптардың нақтылығы және дәйектілігі.
  

Эвристика грек тілінде «таптым» деген мағынаны білдіреді. Бұл әдіс оқыту саласына ежелгі гректердің сократтық әңгіме үлгісінен енген. Эвристикалық әңгіменің психологиялық табигатына тоқталсақ, аталмыш әдіс мәселенің жауабын ұжымдық іздеу, талқыга кеп саяды. Сондықтан да бұл әдіс педагогикада проблемалық оқыту деп аталып жүр. Эвристикалық әңгіме тақырыптың 6ip элементін қазық етсе, проблемалық окыту әдісі тұтас 6ip проблемалық ситуацияларын жекелей арқау етеді. Бұл әрине айырықша айырмашылық емес. Психологиядағы эвристикалық әңгіме әдісі бойынша да ой өрбіту арқылы да тұтас 6ip ауқымды тақырып шегіне дейін баруға болады.

12.Дискуссия ішкі белсенділікті арттыру арқылы, оқыту әдістерінің 6ipi ретінде тек соңғы жылдары ғана қолданысқа енген еді

Дискуссия - әңгіме барысында туындаған әр алуан пікірлердің қаркынды таласын тудыратын тілдік әрекеттің диалогты сипаты. Дискуссия- пікірді жай баяндау емес, өз пікіріңді түрлі дәлелдермен, көрсеткіштермен дәлелдеу, қорғау. Л.С.Выготский көрсеткендей, дискуссия- пікірлер қақтығысы, 6ip мәселенің бірнеше дұрыс жауаптарын немесе керісінше, сұрыптайтын, саралайтын тиімді тәсіл.

Дөңгелек үстел әдісі өзге де сипатта қолданылады. Мысалы, студенттердің оку-ғылыми конференциясында студент-психолог, студент-педагог, студент- әлеуметтанушыларының кездесуі ретінде дөңгелек үстел ұйымдастыруға болады. Бастысы психологиямен қатар өзге ғылыми салаларда кеңінен талдауға болатын негізгі тақырыпты белгілеу. Дөңгелек үстелде әркім өзінің алдын-ала оқып дайындағанын баяндап қана қоймай, тақырыптың өзектілігін, қоғам қажеттілігін қамтуға керек, тандалған тақырыпты катысушылар өздерінің зерттеу тұрғысынан аса білулері қажет. Дөңгелек үстелде әркім өзін толғандырған тақырып бойынша өз білгендерін өзгелердің танымын толықтырып, бір көзқараста ымыраға келуі керек. Егер әр қатысушы өз тұжырымын ғана баяндаумен шектелсе, консенсус туындамайды. Яғни, тақырып мәні ашылып, пікірлер тоғыспайды. Дөңгелек үстелдің мақсаты сол жоғарыда айтқандай ақиқат топ болып іздеу. Егер дөңгелек үстел жанды пікір таластар арқылы бір көзқарасқа тоғыспаса, онда дөңгелек үстел мвқсатының жүзеге аспағаны. - Дөңгелек стол. Дәріс семинар сабағының материалына негізделген ашық әңгіме ұйымдастыру. Әңгімен барысында мәселені шешудің тиімді әдісін қарастыру.

14.Іскерлік ойындар әдісі - бастапқыда білім саласында емес, басқарудың практикалық сферасында пайда болған. Қазіргі таңда түрлі практикалық салада қолданылуда: зерттеу жұмыстарында, жобалау жұмыстары барысында, өндірістік жағдайларда, ұжымдық шешім қабылдауда, сондай-ак, әскери істерде қолданылады. Қазіргі іскерлік ойындар ерте замандарда әскери ойындар әдісі ретінде соғыс тәсілдерін меңгеру үшін қолданылған. Яғни, командирлерді соғыстағы басқару әдістеріне, әскерлерді кескілескен майдан даласында өзін қорғауға үйретеді. Жоғарғы оқу орындарында іскерлік ойындар басқару әрекеттерін оқытуда қолданылады. Сондықтан да, бұл әдіс «басқарудың іскери ойындары» деп те аталады.

Жалпы алғанда іскерлік ойындардың мәні әр түрлі жағдайларда қатысушылардың өздері алдын-ала берілген ережесі бойынша басқару шешімдерін ойын жолымен таңдауға келіп саяды,- дейді іскерлік ойын әдісін тәжрибеден өткізіп, насихаттаушы Е.А.Хруцкий.

Іскерлік ойын бұл жағдайда студенттердің өздеріне өзге маман (мұғалім, оқу ісінің орынбасары, білім беру департаментінің инспекторы) орнына қойып, соларша ойлап, соларша әрекет етіп, солардың атынан талдау жасаумен тиімді. Сондай-ақ, студенттер басқа әдістердегідей емес, өздері көзбен көріп, қолмен қойған әрекеттерге талдау жасады. Бұл олардың мақсаты ойлау дағдысын, ынтасын, байқау, бақылау қабілеттерін ұштайды. Салыстырмалы түрде алғанда ішкі белсенділікті арттыру әдістерінің ішіндегі екінші бір жаңа әдіс-тренинг. Бұл әдіс Батыста психокоррекциялык жұмыстарды ұйымдастыруда кеңінен танымал. Аталмыш әдіс мазмұны жағынан іскерлік ойындарды еске түсіреді. теория шығаруға негізделеді.

Тренинг өткізу де оқытушыдан үлкен дайындықты талап етеді:

1) тренингтің сценарий-жоспарын дайындау.

2) тренинг өтетін тақырып бойынша студенттердің белсенділігін қамтамасыз ету (алдын ала тақырып бойынша мәселелерді ұсыну т.б.)

3) оқушының өзін-өзі дайындау (мәселені қою, жауаптар мен пікірлерді қабылдау, таласты мәселені драмалық тұрғыдан жандандыру, оқушы жауапбының мәнін ашуға жетекші сауалдар қою, дұрыс емес жауапты бағалау, тренинг барысындағы студенттердің белсенділігін қамтамасыз ету (алдын-ала тақырып бойынша мәселелерді ұсыну т.б.)

4) қатысушылыр арасында рольдердің бөліп беру. Қатысушының бәріне бірдей роль ұсыну міндет емес. Үштен бір бөлігі бақылаушы, сыншы сияқты қатысуға болады.

Мұнда әдеттегі студенттің оку тобы әр алуан әлеуметтік – психологиялық құбылыстардың көрнекі моделіне айналады. Яғни айтқанда, олардың оқып үйренетін және тәжірибе жасайтын зерттеу полигоны оқытушының ауызша қойған шешуі сан қилы көкейтесті сауал емес, өздерінің өзара әрекеттерінен туындаған психологиялық жағдайлар. Міне, сондықтанда әлеуметтік психологиялық тренингтерді әлеуметтік психологияны ақиқат дүниеде, шынайы әрекет негізінде меңгертуге бағытталған теорияның өмірінен үндескен әдістер деп бағалаймыз. Іскерлік ойындардың ғылыми теорияда практакалық әрекетті пайдалануға, ол, тренингтің психология теориясын практикалық ситуацияларда өміріміздегі жағдайлар баламасы ретінде қолдануға үйренетіндігіне тағы бір мәрте көз жеткіземіз

Семинар сабақтары оқыту формасы ретінде антикалық дәуірден басталатын ерте тарихы бар. «Семинар» сөзі латынның «семинариум» - оқушылар санасында кейін өсетін, білімді «егу» қызметтерімен байланысты қарастырылған.

Қазіргі жоғарғы мектепте семинар гуманитарлық сабақтардағы практикалық сабақтардың негізгі түрі болып табылады.

Семинар сабақтары студентке не береді ? Бұл :

• 
  Арнайы білімнің тілін меңгеру;
  
• 
  Түсінік, анықтамаларды түсіну дағдыларын қалыптастыру;
  
• 
  Интеллектуалдық мәселелерді және тапсырмаларды шешуде арнайы іскерліктермен дағдыларды қалыптастыру;
  

1. Бұрыннан белгілі сұрақ бойынша кеңейтілген әңгіме;

2. Студенттердің қысқаша баяндамалары, соңынан көпшілік талдау;

Семинарға әзірлену және қатысу :

1. 
   Мұғалім семинар сұрақтарын алдын-ала беріледі. Сұрақ дұрыс түсіндірілмеген жағдайда мұғалімнен қосымша түсіндіруді сұрайды.
   
2. 
   Әрбір семинар сабағына әдебиеттер тізімі беріледі , сол тізіммен университеттің оқу залында (№ 1,2) әзірленуге болады немесе оқу абонементінен, кафедрадан үйге әзірленуге алуға болады.
   
3. 
   Семинарға студент барлық сұрақтар бойынша әзірленуге тиіс.
   
4. 
   Семинарға әзірленгенде студент тақырып бойынша ақпараттты конспектілеп, емтиханға даярлануға қолдану керек.
   
5. 
   Семинардағы студенттің жауабы тақырыптағы сұраққа сәйкес келу керек, логикалық дұрыс құрастырылған, анық болу керек.
   
6. 
   Студенттер жауап беріп жатырған студентке кедергі келтірмеу керек.Жауап беріп жатырғанда тыңдап, соңынан сұрақ қояды.
   
7. 
   Дисскусиялық сұрақтарды талқылағанда студент қолын көтеріп жауап беру керек.
   
8. 
   Семинарға дайындалмаған студент штрафты балл алады және мұғаліммен келісе торып сол тақырыпты тапсыруына болады.
   
9. 
   Семинар сабақтарына қойылатын талаптар жалпы талаптарға сәйкес келуі керек.
   
10. 
    Семинарға белсенді қатысқан студенттер график бойынша сәйкес балл алады.
    

№1 семинар. Тақырыбы: Тұлға психологиясы пәніне кіріспе

1. Тұлға теориясы туралы түсінік.

2. Тұлға теориясының компоненттері.

Семинар-2 Тақырыбы: Тұлға теориясындағы психодинамикалық бағыт

З.Фрейдтің өмірбаяны

Психоанализдің негізгі концепциялары мен принциптері

Семинар-3 Тақырыбы: А.Адлер мен К.Густав, Юнгтің психодинамикалық теориясыы

А.Адлердің индивидуальды тұлға теориясы

А.Адлердің өмір жолы мен қызметі

Семинар-4 Тақырыбы: Эго психология және онымен байланысты тұлға

теориялары

1.Э.Эриксон және оның тұлға теориясы

2. Эго психология – бұл психоанализ дамуының нәтижесі

Семинар-5 Тақырыбы:

Э.Тролмның гуманистік тұлға теориясы

Гуманистік теорияның негізгі концепциясы және принциптері

Семинар-6 Тақырыбы: Г.Олпорттың, Р.Кеттело және Г.Айзенктің диспозициональды тұлға теориясы

Функциональды автономия

Есейген тұлға

Семинар – 7 Тақырыбы: Б.Ф.Скиннердің үйрену-вихевиоральды бағыты

Б.Ф.Скиннердің оперантты үйрену теориясы

Б.Ф.Скиннердің психологияға қатынасы

Семинар – 8 Тақырыбы: А.Бандура мен Д.Роттердің әлеуметтік-когнитивті тұлға теориялары

А.Бандураның әлеуметтік тұлға теориялары

Әлеуметтік-когнитивті тұлға теориялары

Семинар-9 Тақырыбы: Д.Келлидің когнитивті тұлға теориясы

Д.Келлидің когнитивті теорияларының негізі

Семинар-10 Тақырыбы: А.Маслоудың гуманистік тұлға теориялары

Гуманистік психологияның негізгі принциптері

Семинар–11 Тақырыбы: К.Роджерстің тұлға психологиясындағы феноменологиялық бағыты

Роджерстің адам табиғатына қатысты ой-пікірлері

Семинар-12 Тақырыбы: Тұлға психологиясындағы жаңа бағыттар

Ретроспективтегі негізгі жолдар

Семинар – 13 Тақырыбы: Адамнаң даралық психологиялық сипаттары

Темперамент туралы жалпы ұғым

Темперамент ілімінің дамуы

Семинар-14 Тақырыбы: Мінез

1. Мінез құрылымы және қасиеті

2. Мінез және темперамент

Семинар-15 Тақырыбы: Адамнаң даралық психологиялық сипаттары

Темперамент туралы жалпы ұғым

Темперамент ілімінің дамуы