ПӘннің ОҚУ Әдістемелік кешені «Психологиядағы математикалық зерттеу әдістері» 6М010300-«Педагогика және психология»

Дәріс №8.Өзін-өзі тексеру

Фишер әдістемесіне реферат

3.2.9 Дәріс №9. Зерттеліп жатқан белгінің деңгейіндегі ығысуларды айқындау. Байланысты таңдамалар үшін Стьюденттің T-критерийі

1.Байланысты таңдамалар үшін Стьюденттің T-критерийінің жалпы тағайындалуы.

2.Анализ алгоритмі.

3.Әдістің шектеуліктері

3.2.9.1 Сұрақ атауы 1 Байланысты таңдамалар үшін Стьюденттің T-критерийінің жалпы тағайындалуы

3.2.9.2 Сұрақ атауы 2 .Анализ алгоритмі

3.2.9.3 Сұрақ атауы 3. Әдістің шектеуліктері.

Жаңа әдістеменің құндылығы мынамен анықталады:

Өлшеудің дәлдігін жоғарлатады, сенімділігін арттырады.

Болжанылатын қасиеттер туралы толық сипаттама береді.

Зерттеу уақытын азайтады

Зерттелушілердің санын кеңейту (жас бойынша, білім деңгейі, кәсіби қызметі, психикалық денсаулық жағдайы, дамуы бойынша және т.б)

Нәтижелерді өндеудің оңайлатандыру(жеңілдету, алгоритмге салу)

Бірақ әдістемені кең қолданысқа әр түрлі салада қолдану үшін,оны психодиагностикалық тексеруден толық параметрлері арқылы өткізу керек және өтсе ғана қолдану керек.

Бұл процесс күрделі және ұзақ. Мұндай талаптарды психодиагностиканың аранайы әдебиеттерінде табуға болады. Бірақ ғылыми зерттеу мақсаты үшін, толық психометриялық тексеру әдістемесі болмаса да (анкеталық сұрау) қолданылып, бағалы ақпарат беруде және ғылыми мәнге ие болады.

Дәріс №9.Өзін-өзі тексеру сұрақтары немесе тестер

1.Психологиялық зерттеу жұмысында зерттеушіге қойылатын этикалық талаптар

2.Психологиялық ғылыми зерттеу жұмыстарының құрылымы туралы түсінік.

3.Проблеманы анықтау.

4.Гипотезаны ұсыну.

5.Гипотезаны тексеруді жүзеге асыру.

3.2.10 Дәріс №10. Дәрістің атауы. 10 Ығысулар статистикасы. Вилкоксоның Т – критерийі

1.Критерийдің жалпы тағайындалуы.

2.Анализ алгоритмі.

3.Әдістің шектеуліктері

3.2.10.1 Сұрақ атауы 1 Критерийдің жалпы тағайындалуы.

1. 2 түрлі жағдайда бір таңдауда өлшенген көрсет-рді анық-ға қолд. Ол өзгерулердің бағытын және күштілігін (выраженность) көрсет.

Н₀: тиісті (типичный) бағыттағы өзгеріс интен-лігі тиісті е. бағ-ғы өзгер. интен-нен басым е. Н₁: басым. Бұл да бұрынғы критерийлер сияқты жұпты кездесетін жиынтықтардың шамаларын салыстыруға қолданылады, бірақ оларда күші жоғары. Ол тек ғана салыстыратын қатарлардың арасындағы айырманы (таңба) ғана емес ол айырмашылықтардың абсолютті шамаларын да қарастырады.

Бұл критерийді төмендегі №7 мысалға қолданамыз. Төменгі қатардың сандарын жоғарғы қатардан алып тастаймыз, тек айырма таңбаны ғана емесоның шамасын да тіркейміз:

Енді барлық айырмашылықтарға таңбадан тәуелсіз айырмашылық шамасының өсу реті бойынша олардың рангілерін жазамыз. Осы операцияны түсіндірейік: айырмашылықытң ең кіші шамасы -1, ал мұндай 1 бізде бесеу, ендеше ол мына рангіні береді: 1,2,3,4,5.

Сондықтан да барлық 1-ге тең бір ғана 3 рангісін қоямыз, одан рангінің жалпы саны бес бірдің шамасы өзгермейді.

Содан кейінгі рангі -6, оған 2 шамасын береміз. 7,8,9,10 рангілеріне 3-ң төрт шамасы сәйкес келеді, себебі әрбір төрттік үшін рангі – 11,5 сәйкес. Енді теріс айырмашылықтар үшін Т рангілерінің қосындысын есептейміз:

Т=3+3+3+8,5=17,5

Кесте бойынша критикалық мән Т=17, яғни біздің эмпирикалық мән (0,05 деңгейі) үшін арналған кесте мәндерінен үлкен болды. сондықтан да әртүрлі сапалы сөздерді есте сақтай көлемінің шамаларының айырмашылықтары сыналушылар тобы үшін статистикалы мәнді емес.

3.2.10.2 Сұрақ атауы 2.Анализ алгоритмі.

2. Алгоритм.

Ретке салу (алф. бойынша)

І және ІІ өлшемдегі инд-ды мағын-рды алу. Олардың арасындағы айырмашылықты анықтау.

Айырмашылықтарды абсолютті биіктерге ауыстыру (абс. величина). Бір ретке келтіру.

Бұл абсолюттік өлшемдерді (величины) рангке салу.

«Тиісті е» бағ-қа тән өзгерістерге сәйкес рангтерді дөңгелектеп белгілеу.

Бұл рангтердің соммасын жинау



- жиі емес белгісі бар ранг.

n – ға тән Т-ны табу. Егер Т_эмп≤Т_кр, онда өзгеріс (дәл) шынайы болуы керек.

3.2.10.3 Сұрақ атауы 3 Әдістің шектеуліктері
3. Шектеулер:

2 жағд. өлшем-р өткен ад. саны≥5; max=50

О-к өзгер-р қарастырылм.

Дәріс №10.Өзін-өзі тексеру сұрақтары

1.Салыстыру әдісінің негіздері.

2.Лонгитюд әдісінің негіздері.

3.Тігінен және көлденең кесу ұғымдары.

5.Комплексті әдістерінің негіздері.

3.2.11 Дәріс №11. Дәрістің атауы. 11. Ығысулар статистикасы. Фридманның χ2r Критерий і

1.Критерийдің жалпы тағайындалуы.

2.Анализ алгоритмі.

3.Әдістің шектеуліктері.

3.2.11.1 Сұрақ атауы 1 Критерийдің жалпы тағайындалуы.

1. Эксперименттік зерттеудің нәтижесін өңдеуде алғашқы (бірінші) статистикалық берілгендер тәсілі пайдаланылады: іріктелген арифметикалық орташа мәнді (эксперименттегі психологиялық қасиеттің орташа бағасының көрсеткіші) дисперсия деп аталады. Ол іріктелген жиілік арасындағы таңдамалы стандартты ауытқулардың орташа арифметикалық мәндерін сипат тайды. Мұндай есептеулер көрсеткіштердің көмегімен эксперименттен алынған нәтижелерді математикалық тұрғыдан бағалау үшін пайдаланылады. Алғашында берілгендерді өңдеуде жиі қолданылатын орталық тенденция өлшемін іріктелген арифметикалық шаманың орташа Х мәнімен анықталды. Орташа арифметикалық іріктелген мәні бастапқы шамаларды біртіндеп біріктіру арқылы есептеледі. Ол қосынды санды жалпы алынғандардың N санына бөлу арқылы төменде келтірілген теңдікпен анықталады

N – іріктелген топтар саны.

Нәтижелердің өлшемдік өзгергіштері, кейбір шаманың орташа арифметикалық аумағында шашылу дәрежесін сипаттаушы ретінде, дисперсияны және таңдамалы стандарттық ауытқуларды есептеу былайша жүргізілді:

1. Орташа арифметикалық (О.А.) шама () есептелді,

2. Әр өлшенген (Х)-тен нәтиженің ауытқуы (О.А.) табылады

X=X_i - .

3. Іріктелген нәтиженің таңдамалы орташа мәнін квадратталынды

Х^2.

5. Ауытқу квадратының қосындыларын, жалпы іріктелген топтардың N санына бөліп, дисперсия шамасы Д есептелінді

,
6. Квадрат түбірінен дисперсияны шығарып іріктелген мәндердің S стандарттық ауытқуы анықталды

7. Эксперименттік әдістеменің дұрыстығын шығарып іріктелген тексеруге және дәлелдеуге екінші (қайтара) статистикалық өңдеу әдістемесі, яғни χ² –критерий («хи квадрат критерий») көрсеткіштері пайдаланылды.

мұнда: Р_к – констатациялы эксперименттің топқа бөлінген көрсеткіштер жиілігі;

V_k – дамытатын эксперименттен кейінгі топқа бөлінген көрсеткіштер жиіліктері;

m – қарастырылған нәтижелердің топқа бөлінген жалпы саны.

Мұндағы Р_к және V_k жиіліктері анықталды.

Эксперименттерге Семей қаласының №15 жалпы білім беретін орта мектептің 8-9 сынып оқушылары қатысты. Эксперимент барысында 10 ұпайлық көлемінде анықталған сыналушылардың зейін қасиеттерінің көрсеткіштері анықталды.

Мысалы, 1-ші экспериментке қатысқан екі сыналушы – 9 ұпай, он бір сыналушы – 8 ұпай, он сыналушы – 7 ұпай, төрт сыналушы – 6 ұпай жинаған.

Онда P_k 2, 11, 10, 4 топтарына бөлінген сыналушылардың жиілік мәндеріне ие болады.

Дамытатын экспериментте 10 ұпай көлемімен анықталып, сыналушылардың зейін қасиеттерінің ұпайлық көрсеткіштері деректерінен алынды.

Мұнда дамытатын экспериментке қатысқан:

сегіз сыналушы – 10 ұпай,

он үш сыналушы – 9 ұпай,

бес сыналушы – 8 ұпай,

бір сыналушы – 7 ұпай жинаған, ал 6 ұпай жинаған ешкім болмады.

Онда V_k 8, 13, 5, 1 топтарына бөлінген сыналушылардың жиілік мәндеріне ие болады. Бостандық дәрежесінің саны m - 1 = 4 - 1 = 3.

Осы анықталған мәндерді пайдаланып χ² критерийінің деңгейі анықталады