Қр іім тжк мөҚҚ бөлімшелері жылына сан-алуан шығулар атқарады
Дипломдық жұмысты әзірлеу дәлелдемесі
жүктеу/скачать 5,78 Mb.
|
| 1. Дипломдық жұмысты әзірлеу дәлелдемесі
1.1 ӨСА қозғалтқыштың үйкеліскен тозуды талдау Өрт сөндіру автокөліктері +35°тен - 35°С дейін температура аралығында ғана пайдалану үшін бейімделген. Қыс мезгілінде ІЖҚ мен трансмиссия агрегаттарының төмендетілген жылулық жағдайынан ӨСА шұғыл-техникалық көрсеткіштері (шақырту орнына бару уақыты ұзарады), отын үнемділігі және ресурстар төмендейді. Сондықтан, бар ӨСА тозған қоймасын қолданудың тиімділігін арттыру мәселесі маңызды орын табады, бұл мәселе сыртқы әсерлердің өзгеретін кең ауқымы кезінде ӨСА қозғалтқышының жұмыс жағдайын сақталусыз және жетілдірусіз шешуге болмайды. Қозғалтқыш өрт сөндіру автокөлігінің ең маңызды агрегаттарының бірі болып саналады. Оның жұмысынан шұғыл тапсырманың орындалуының жетістігі тәуелді. Қолдану тәжірибесі бойынша ЗИЛ-130 шасси базасындағы автокөліктерінің 30% тоқыраулары дәл осы агрегатқа келіп тұрғаны көрінеді. Қыс мезгілінде ӨСА қозғалтқышының баяу және сенімсіз оталдыруы ең жие кездесетін тоқырау болып табылады. Өрт техникасының ТЖ орнына жетуі кезінде қозғалтқыштың оталуы мен оның қыздыру деңгейінің жетіспеушілігі салдарынан шұғыл жету уақыты артады және адам мен шығындардың көбеюіне әкеліп соғады. Жанасулардың тозу жылдамдығы көбінесе агрегаттардың жылулық жұмыс режиміне тәуелді, осының салдарынан негізгі қолдану көрсеткіштері, ТЖ орнына жетудің орташа уақыты, қозғалыстың орташа жылдамдылығы, қозғалтқыштың тиімді қуаттылығы [1] төмендейді. Сонымен қатар, қозғалтқыштағы салқындатқыш сұйықтығының +30◦C температурасында цилиндрлік-поршеньдік тобының тозуы, +80◦ С температурасына дейін қыздырылған қозғалтқышпен [2] салыстырғанда 5-6 есе ұлғаятыны белгілі. Жылулық режимінің төмендеуіне байланысты қозғалтқыш механизмдерімен бірге трансмиссия агрегаттарының тозуы қарқынды түрде өседі. Бұл жағдай майдың төмен тұтқырлығы және жанасудың майлау қабілеттерінің төмендеуінен болады, осының салдарынан қозғалтқыш пен трансмиссияның пайдалы әсер коэффиценті төмендейді. ӨСА қарқынды пайдалану және агрегаттар мен жүйенің жүктеу режимінің күрт өзгеру спецификасы қозғалыс қауіпсіздігін қамтамасыз ететін жүйелердің және қозғалтқыштың тез уақытта істен шығуына әкеліп соғады. Көбінесе тоқыраулар тозуға жеткіліксіз қарсыласудың (35%) және жұмыс процестерінің тұрақсыздығына (14%) байланысты болады. Қозғалтқыштың техникалық жағдайы және жұмысқа қабілеттілігінің өзгеруі бөлшектердің тозуынан болады. Сондықтан, қозғалтқыш бөлшектерінің тозу дәрежесіне тәуелді қозғалтқыштың жұмысқа қабілеттілігінің негізгі көрсеткіштерін және пайдаланудың түрлі режимде тозудың қарқындылғығын айқындау, диагностика тәсілдерінің қолдануымен өрт сөндіру автокөліктерінің техникалық қолданылуын ұйымдастыру жұмыстарының қажетті шарты болып табылады. Біртиптес қозғалтқыштарды пайдаланудың бірдей шарттарына және пайдалану бойынша зауыттық нұсқауларының сақталуына қарамастан, тозу қарқындылғының орташа шамамен 25-30% [9] аралығында біраз ыдырауы бар болғаны маңызды. Бұл қозғалтқыштың жеке ерекшеліктерінің материалдарындағы айқындалған айырмашылықтарына, оның жасалған бөлшектеріне, өңделуіне,саңылау мөлшеріне, сонымен қатар пайдаланудың түрлі шарттарына тәуелді. Қозғалтқыштың тозылуын картерге газдың жіберілуі, майдың қысымы мен иісі бойынша білуге болады. Бұл көрсеткіштер қозғалтқыштың іске қосылу сапасына, отын шығынына, қуаттылығына, оның діріліне, пайдаланылған газ шығуының уыттандыру деңгейіне әсерін тигізеді. Бұл көрсеткіштерінің өзгеріс сипатына және олардың көлеміне көбінесе қозғалтқыштың цилиндрлік-піспек тобының тозуы әсерін тигізеді. Цилиндрлік-піспек топ бөлшектерінің шекті тозуының негізгі критерийі болып майдың жоғары шығыны деп есептеуге болады. Картерге газдың жіберілуі цилиндрлік-поршеньдік тобы қуаттылығының төмендеуіне, отынның меншікті шығынның жоғарылауына, температураның көтерілуіне, желдету жүйесі жұмысының нашарлауына, піспек бунақтардағы май күйесінің пайда болуына, піспек сақиналардың жылжымалылығының жоғалуына әкеліп соғады. Бұл құбылыстар қозғалтқыштардың жұмысын нашарлатып, жұмысқа қабілеттілігін едәуір төмендетеді. Автокөлікті пайдалану шарттары қозғалтқыш бөлшектерінің тозу қарқындылығына негізгі әсерін тигізеді. Қаланың қарқынды қозғалыс жағдайында пайдаланылатын ЗИЛ-130 қозғалтқыш цилиндрінің тозуы сол автокөліктің 1-нші класс тас жолы бойынша жылдам қозғалысына қарағанда 10-12 есе жоғары болады. Қозғалтқыш бөлшектерінің қарқынды тозуына әкеп соғатын факторлар 3 топқа {9] бөлінеді: 1) қозғалтқыш жұмысының жүктеу және жылдамдық режимдері (молекулалы-мехникалық тозу); 2) қозғалтқыш жұмысының іске қосылу және жылыту кезеңдерін қоса есептегенде жылулық режимі (жемірілу-механикалық және молекулалы-механикалық тозу); 3) ауаның шаңдылығы және қозғалтқыштың қажақты бөлшектердің түсуінен қорғанысы (қажақты-механикалық тозу). Аталған факторлар өрт сөндіру автокөліктерін пайдалануға тән. Өрт сөндіру автокөлігінің қозғалтқышыүш фактордың ықпалы астында қолайсыз жағдайларда жұмыс жасайды деп айтуға болады. ӨКЖҒЗИ-да (ВНИИПО) транспорттық автокөлікпен салыстырғанда өрт сөндіру автокөліктерінің қозғалтқыш цилиндрінің тозу қарқындылығын бағалау бойынша арнайы зерттеулер өткізілді. Екі режим зерттелді: өрт орнына шұғыл қозғалыс режим және стационарлық режим зерттелді. Тозу көлемін бағалау, цилиндрдің ұзындығы мен шеңберінің (диаметральды тозу) көлемін өлшей алатын жасанды база тәсілімен (шұңқырша тәсілі) өлшенді. Жол сынақтар кезінде «Дабыл бойынша» шығулар секілді шыулар жасалды. Гараж ішіндегі температурасы бар (қыста +5°С, жазда +20°С) агрегаттар қыста автокөлік мүмкіншілігі мен жол шарттарымен анықталған ең мықты жылдамдықпен қозғалды. Шығу радиусын 6-7 шақырымға теңеді. Қайтар жолы транспорттың қалыпты режимінде жүзеге асырылды. Сынақтың әр циклынде шамамен 100 шығу орындалды. Сынақтар АШ-40(130)-63Б өрт сөндіру автошандарында өткізілді. Тозудың майланған өнімдері қозғалтқыш бөлшектерінің тозуына нақты ықпалын тигізеді, әр сынақтан кейін қзоғалтқышты майын ауыстырып жуылған. Бұл пайдаланудың түрлі шарттары кезінде қозғалтқыштың тозулары арасындағы байланысты бағалауға мүмкіндік берді. Зерттеулер қозғалтқышты салқандатылған түрде іске қосылуының қысқа жорығы оның жоғарлатылған тозуына себептес екенін көрсетті. Қозғалтқыш цилиндрінің шекті тозуы сынақ кезінде (1000шақырым жорыққа) жазда 3 мкм, қыста 4 мкм құрады. Өрт орнына және қозғалыс режиміндегі цилиндрлердің ортажылдағы шекті тозуы 1000 шақырым жорыққа 3,5мкм құрады. Қыс мезгіліндегі сынақтар бойынша автокөлік агрегаттары шығу алдында температурасы -50С-тен төмен болмағанмен цилиндрлердің тозуы жазғы мезгілге қарағанда 30% жоғары болып шықты. Бұл жерде қысқы мезгілдегі пайдалану кезінде қозғалтқыш жұмыс жасағанда қозғалтқыш пен автокөлік трансмиссиясының ПЖК (КПД) төмендеуіне байланысты жүктеу режимі жоғары болып шыққаны анық. Қозғалтқыш цилиндрінің тозу қарқындылығын төмендету шаруаларын дәлелдеу үшін радиалды және көлденең тозудың сипатын білу қажет. Сынақтар арқылы жұмыстың өзгеше шарттарына тиісті цилиндрдің тозу формаларының пайда болудағы заңдылығы бекітілді [9]. Көп жағдайларда цилиндрдің радиалды тозуы отынның сұйық бөлшектері бар отын қоспасының ағыны жіберілетін ішке жіберу клапанына қарама-қарсы жерде пайда болады. Бұл бөлшектер май үлдірін әлсіретеді және цилиндр қабырғаларының температураларын төмендетеді. Ішке жіберу клапанына іргелес цилиндр гильзасы жақтарының радиалды тозуы төмен. Бұл ЗИЛ-130 қозғалтқышының жану камера түрімен және қажақ бөлшектерімен бірге жұмыс қоспасының келіп түсуіне кедергі келтіретін ішке жіберу және іштен шығару клапандарының орналасуымен белгіленген. Стационарлы жүктеу режимінде шамалас эквивалентті жорық кезінде транспорттық режимге қарағанда цилиндрдің радиалды тозуының абсолюттік мөлшері біршама төмен болады. Сынақтар, цилиндрлердің көлденең қима мен құрамдас қима бойынша әр-түрлі тозатынын айқындады. Тозудың әр-түрлілігі температураның түрлілілгімен, май үлдірінің қалыңдығымен, піспек сақиналар қысымының өзгерісімен, цилиндрге келіп түсетін май, ауа, отынтың ластануымен белгіленеді. Өрт орнына жүру режимінде цилиндр тозуының формасы ЖБН-де (жоғары бос нүкте (ВМТ) поршень жағдайында бірінші компрессиондық сақиналардың тоқтау нүктесін сипаттайды. Бұл тозу эпюрасы жемірілу және қажақ тозуларының үйлесу қорытындысы болып табылады. Бұл қозғалыстың басты фазасында орын алатын жағымсыз жылулық режимде және цилиндрдің жоғарғы бөлігінің жеткіліксіз майлануы нәтижесінде пайда болады. Стационарлы жүктеу режимінде тозу формасы цилиндрдің жоғарғы бөлігіндегі жемірілу тозуы цилиндрдің биіктігімен сай болып келеді. Бұл тозу формасы қозғалтқыштың жағымды жылулық жағдайында және оның бекітілген режимдегі жұмысы кезінде пайда болады. Қозғалтқыш тозу қарқындылығына жүктеу режимі ықпал тигізетінің ескере отырып, ӨКЖҒЗИ-да (ВНИИПО) қозғалтқыш тозуына оның қуаттылығының өзгеру әсерін бағалау бойынша сынақтар өткізілді. ЗИЛ-130 қозғалтқышының қуаттылығын отын бүріктірудің электронды жүйесінің көмегімен өзгертті, осының салдарынан оның қуаттылығы 20% артты. Сынақтар, қыздырылмаған қозғалтқыштың көтеріңкі қуаттылық режимінде цилиндр гильзаларының молекулярлық-механикалық тозу басым екенін көрсетті. Барлық цилиндрлердің тозуы, қозғалтқыштың қалыпты қуатттылығы кезіне қарағанда, жоғары болып шықты. Тозудың орташа артуы отынның пайдалану шығыны да 15% өсті. ӨСА қозғалтқыш цилиндрлерінің тозу қарқындылығы қала жағдайындағы қалыпты жылулық режимде толық жүктелумен пайдаланылатын транспорттық автокөліктер қозғалтқыштарының тозуына қарағанда, 2-2,7 есе жоғары болады. Қозғалтқышты реттеушілік тозу қарқындылығына ықпалын тигізеді. Тұтатудың озық бұрышының ұлғаюымен бірге қозғалтқыш цилиндрінің орташа тозуы артады, бұл цилиндрлік-піспек сақиналарының майлау шарттарын нашарлататын бөлшектердің жылулық кернеуліктің ұлғаюымен түсіндіріледі. ЖБН-нен (ВМТ) кейін тұтатудың озық бұрышын 5°-қа орнатудан кейін минималды тозу орын алады. Піспек сақиналар радиалдық бағытта және иіктігі бойынша тозады. Жоғары қысым мен температураларды жұмыс жасайтын, ал бастапқы кезде (іске қосу) майлаудың жеткіліксіздігінен бірінші компрессиондық сақиналар ең максималды тозады. ЗИЛ-130 қозғалтқыштың бірінші компрессиондық сақиналардың биіктігі бойынша тозудың қарқындылығы 1000 шақырым жорыққа 0,82 + 0,35 мкм құрайды. Екінші және үшінші компрессиондық сақиналардың тозу қарқындылығы біріншісінің тозу мөлшерінен төмен, сол себепті олар цилиндрлік-піспек тобының жұмысқа қабілеттілігіне әсерін тигізбейді. Жоғарғы компрессиондық сақинаның астында орналасқан піспек бунақтың тозуы қалыпты жылулық режимде 1000 шақырым жорыққа 1,03 +0,22 мкм құруы мүмкін. Піспек етегінің тозу қарқырндылығы біршама үлкен емес. Бұны төмен меншікті қысымдармен және оның майлаудың қанағаттанарлық жағдайлармен түсіндіруге болады. Қозғалтқыштың төмендетілген жылулық жағдайы (жемірілу-механикалық тозу басымдылығы) кезінде бекітілген жылдамдықпен қозғалыс кезіндегі қозғалтқыш тозуының қарқындылығына, қала бойынша қалыпты жылулық жағдайындағы автобустардың қозғалысына қарағанда 2 есе төмен. Сонымен қатар салқындатылған қозғалтқыш цилиндрлерінің тозуы, оларды пайдаланудың басқа да ұқсас жағдайларда қыздырылған қозғалтқыштың тозуы 2-2,2 есе төмен болады. Стационарды жүктеу режимінде тозу қарқындылығы көп емес және 0,06мкм/с құрайды. Егерде өрт сөндіру автокөлігі цилиндрлердің орташа тозуын транспорттық режимдегі 3,5 шақырымға (1000 шақырым жорыққа) тең деп алатын болсақ, онда стандартты режимдегі жұмыстың бір сағаты 17,5 шақырымға тең «Дабыл бойынша» қозғалыс режиміндегі жорыққа тең болатынын анықтауға болады. Өрт сөндіру автокөлігінің орташа жылдамдығы 35ш/с құрайды, осыған орай орташа статистикалық жүктеудің стационарлы режимінде тозу қарқындылығы (қуаттылығы 15 кВт, айналым жиілігі 2000айн/мин.) «Дабыл бойынша» қозғалыс режимінен 2 есе төмен болады. Стационарлық қуаттылықты үлкейткен сайын тозу қарқындылығы тепе-тең ұлғаяды. ЗИЛ-130 қозғалтқышының тозуы оталдыру және кейінгі қыздыру кезінде 1 іске қосылуға 0,02мкм құрайтыны анықталды. Бұл оның шұғыл түрде 5,65 шақырым жорыққа тең. Өрт сөндіру автокөлігі қозғалтқышының іске қосылудың жылдық саны 370 циклге тең, бұндай режимде оның жиынтық тозуы 7,4мкм құрайды, бұл 2100 шақырымдық жорыққа тең. Өрт сөндіру автокөліктер жұмыс режимдерінің берілген сандық сипаттамаларды ескере отырып қозғалтқыш цилиндрінің ортажылдық тозуы анықтауға болады. ЗИЛ-130 (немесе ЗИЛ-131) шассидегі өрт сөндіру автокөліктері үшін цилиндрлердің жылдық тозуларға келесі белгілер тән: АШ-40 (130) автошаны үшін - 63А ~ 30 мкм/жыл; АС-30 (131) автосатысы үшін ~ 35 мкм/жыл. ЗИЛ-130 қозғалтқыш цилиндрінің шекті тозуы 400 мкм-ге тең тозуды санайды. Өрт сөндіру автошандарын орташа есеппен 14 жыл, ал автосатыларды – 11, 5 жыл пайдаланылса ғана бұған жетуге болады. Қозғалтқыштың тозуы нәтижесінде оның қуаттылық көрсеткіштерінің төмендеуін ескере отырып аталған мерзімдерді маңызды деп санау керек және цилиндрлік-піспек тобы бөлшектерінің тозу қарқындылығын азайтуға себептес болатын шаралар қолдану қажет. Мысалы, автокөліктің қозғалтқыш цилиндрінің іске қосу тозуы орта жылдық тозудың 25% құрайды. Бұл қызбаған қозғалтқышты іске қосу және қыздыру кезінде кіші айналымдағы жанармай жану камераға түсіп, цилиндр жарларындағы майды кетіріп, күшейтілген тозуға әкеліп соғады. Зерттеу қорытындылары қозғалтқыштың іске қосу тозуын төмендету үшін қызыдруды жоғарылатылған орта айналымдарда (бос жүріс режимдеріне қарағанда) жасау керек екенін көрсетті, себебі бұл кезде келесі құбылыстар бақыланады: гидродинамикалық әсері есебінен мойынтіректердің негізгі қабілеттілігі артады, мойынтірек жарларына май шашырауы күшейеді, майға орталықтан сыртқа тебуші күш есебінен бұлғақтық мойынтірекке май түсуінің ұлғаяды. Бұл қозғалтқыш тозуын төмендетуге себептес болады және бастапқа фазада қозғалтқыш қыздырылуының қарқындылығын арттады. жүктеу/скачать 5,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|