Ресурс 5 Елдердің әлеуметтік-экономикалық даму деңгейінің көрсеткіштері


Мемлекеттердің даму деңгейі бойынша елдердің типологиясы



жүктеу/скачать 219,4 Kb.
бет2/2
Дата26.12.2022
өлшемі219,4 Kb.
#164388
1   2
Байланысты:
Ресурс 7.5 Елдердің әлеуметтік-экономикалық даму деңгейінің көрсеткіштері.

Мемлекеттердің даму деңгейі бойынша елдердің типологиясы


Қазіргі уақытта әлеуметтік-экономикалық және саяси дамудың деңгейі мен сипатын ескеретін типология бойынша әлем елдерінің үш тобы ерекшеленеді:

  • экономикалық дамыған мемлекеттер;

  • аз дамыған елдер (БҰҰ терминологиясы бойынша " дамушы елдер);

  • "өтпелі экономикасы" бар елдер (постсоциалистік) және социалистік елдер. В. В. Вольский бойынша дамыған елдердің типологиясы



Түрі

Кіші түрі

Тобы

Елдер

1.Экономикалы қ дамыған елдер

1.1.Экономикалық жоғары дамыған елдер

1.1.1. Негізгі елдер

АҚШ, Ұлыбритания, Жапония, Германия, Франция, Италия

1.1.2. Батыс Еуропаның жоғары дамыған шағын елдері

Швейцария, Австрия, Бельгия, Нидерланды, Швеция, Норвегия, Финляндия, Дания, Исландия, Люксембург

1.1.3. "Қоныс аудару капитализмі" елдері

Канада, Австралия, Жаңа Зеландия, ОАР, Израиль

1.2. Батыс Еуропаның орташа дамыған елдері Испания, Португалия, Греция, Ирландия




Испания, Португалия, Греция, Ирландия

1.3. Орталық және Шығыс Еуропаның орта дамыған елдері




Чехия, Венгрия, Словения, Польша, Словакия

2. Дамушы елдер

2.1. Негізгі елдер




Қытай, Үндістан, Бразилия, Мексика

2.2. Жетілген капитализмге қатысты елдер

2.2.1. Қоныс аударатын елдер

Аргентина, Уругвай

2.2.2. Капитализмнің ірі анклавты дамыған
елдері

Венесуэла, Чили, Иран, Ирак

2.2.3. Сыртқы бағдарланған адаптивті даму елдері (NIS)

Колумбия, Перу, Малайзия, Филиппины, Турция, Египет, Марокко, Тунис и др.

2.2.4. Плантациялық шаруашылығы елдері

Коста-Рика, Никарагуа, Гватемала, Куба, Шри-Ланка

2.2.5.
«концессионалдық дамудың» шағын елдер

Ямайка, Тринидад и Тобаго, Суринам, Габон, Ботсвана, Папуа-Новая Гвинея

2.2.6. Кішкентай және ең кішкентай елдер
«пәтертапсырушылар»

Бермудские острова, Виргинские острова, Новая Каледония, Кипр, Мальта, Панама, Либерия







2.2.7. Шағын елдер-
қаржылық жағынан артық және ірі мұнай

ОАЭ, Катар, Кувейт, Бруней, Саудовская Аравия, Оман, Ливия




экспорттаушылар







2.2.8. Төмен табысты
ірі елдер

Индонезия, Пакистан, Бангладеш, Нигерия, Вьетнам




2.3. Азат етілген жас мемлекеттер

2.3.1. Ең аз дамыған елдер

Халқының табысы 1000 АҚШ долларынан аз
Сахараның оңтүстігіндегі Африканың 34 елі, Азияның 14 елі *




  • Жыл сайын 1 шілдеде Дүниежүзілік банк алдыңғы жылғы жан басына шаққандағы жалпы ұлттық табыстың (ЖҰӨ) бағалау деңгейі бойынша әлем елдерінің сыныптамасын жаңартады. Бұдан басқа, жан басына шаққандағы ЖҰӨ-нің жаңартылған бағалары негізінде Банк елдердің олардың кредит беру критерийлеріне сәйкестігін айқындайтын өзінің жедел сыныптамасын әзірлейді. 2013 жылғы 1 шілдедегі жағдай бойынша Дүниежүзілік банк белгілейтін жан басына шаққандағы ЖҰӨ деңгейі бойынша кірістер санаттары мынадай:

  • Ел табыс деңгейі төмен: 1 035 ақш долл. АҚШ және одан төмен**

  • Табысы орташа деңгейден төмен елдер: 1 036 - 4 085 долл. АҚШ

  • Табысы орташа деңгейден жоғары елдер: 4 086 - 12 615 долл. АҚШ

  • Табыс деңгейі жоғары елдер: $ 12,616. АҚШ және одан жоғары

Сатып алу қабілетінің паритеті-тауарлар мен қызметтердің белгілі бір жиынтығына қатысты олардың сатып алу қабілеті бойынша белгіленетін екі немесе бірнеше ақша бірлігінің, әртүрлі елдердің валюталарының арақатынасы. Сатып алу қабілетінің тепе- теңдігі туралы теорияға сәйкес, ұлттық валюталарға ағымдағы бағам бойынша қайта есептелген бірдей ақша сомасына әлемнің әртүрлі елдерінде көлік шығындары мен тасымалдау шектеулері болмаған кезде тауарлар мен қызметтердің бірдей санын сатып алуға болады.
Бірінші топ-бұл экономикалық жоғары дамыған елдер, әлемдік экономикада жетекші рөл атқаратын экономикалық, мәдени және әлеуметтік даму деңгейі жоғары елдер. Бұған негізгі экономикалық дамыған елдер кіреді: АҚШ, Жапония, Германия, Франция, Ұлыбритания, Италия және Канада. Бұл елдер әлемдік ЖІӨ-нің 2/3 бөлігін құрайды. Бұл топқа Батыс Еуропаның экономикалық тұрғыдан дамыған шағын елдері де кіреді: Бельгия, Швейцария, Австрия, Швеция, Норвегия, Финляндия, Люксембург және т.б., сондай-ақ феодализмді білмейтін және әлеуметтік-экономикалық өмір салтын Еуропадан иммигранттар құрған "қоныс аударатын капитализм" елдері, Австралия, Жаңа Зеландия, Оңтүстік Африка, Израиль.
Екінші топты Батыс Еуропаның (Испания, Португалия, Греция, Ирландия) және Шығыс Еуропаның (Польша, Чехия, Словакия және т.б.) экономикалық орташа дамыған елдері құрайды. Даму деңгейі бойынша олар бірінші топ елдерінен айтарлықтай артта қалып отыр. Бұл елдердің Еуропалық одаққа кіруі олардың экономикалық дамуына және өмір сүру деңгейінің жақсаруына ықпал етті.
Үшінші топты дамушы елдер құрайды. Бұл Шығыс Еуропа елдері, Балтық елдері, бірқатар ТМД елдері (Ресей, Беларусь, Қазақстан, Әзірбайжан, Армения, Түркіменстан және т.б.), Моңғолия, Қытай, Вьетнам және т. б. дамушы елдер жер көлемінің жартысынан көбін алып жатыр, жер шарындағы халықтың 80% - ы тұрады.
Дамушы елдер тобындағы негізгі елдер-Қытай, Үндістан, Бразилия, Ресей, Мексика. Олар әлемдегі пайдалы қазбалардың 2/3 бөлігін шоғырландырады және әлем халқының ½ бөлігін шоғырландырады.
Дамушы елдер арасында жаңа индустриалды елдер ерекшеленеді. Олар өнеркәсіптік өндірістің жоғары даму деңгейімен ерекшеленеді. Оларға Корея Республикасы, Сингапур, Тайвань (ҚХР құрамында), Таиланд, Индонезия, Малайзия, Филиппин кіреді. Бұл Оңтүстік- Шығыс Азия елдерінің экономикалық көрсеткіштері негізінен индустриалды дамыған

мемлекеттердің көрсеткіштеріне сәйкес келеді, бірақ олардың барлық дамушы елдерге тән ерекшеліктері бар.


Дамушы елдер арасында шағын топты мұнай саудасынан жоғары табысы бар мұнай экспорттаушы елдер құрайды (Сауд Арабиясы, Кувейт, Біріккен Араб Әмірліктері, Катар және т.б.).
Дамушы елдер тобына аз дамыған елдер де кіреді. Бұл елдерде экономиканың даму деңгейі салыстырмалы түрде төмен, барлық негізгі әлеуметтік-экономикалық көрсеткіштер бойынша олар дамыған әлемнен өте артта қалып отыр және негізінен дамыған елдер үшін шикізат ресурстарын жеткізушілер болып табылады. Бұл ең үлкен және әр түрлі топ- шамамен 140 ел. Негізінен, бұл саяси тәуелсіздікке қол жеткізіп, бұрынғы метрополияларға экономикалық тәуелділікке түскен бұрынғы отарлар. Бұл Африка, Азия, Латын Америкасы, Океания елдерінің көпшілігі. Олардың көпшілігі екінші дүниежүзілік соғыстан кейін тәуелсіздік алды.

Пайдаланылған әдебиеттер мен интернет-Көздер тізімі:



  1. Әлемдік шаруашылық салаларының географиясы https://studref.com/592011/geografiya/geografiya_otrasley_mirovogo_hozyaystva

  2. ҒТР дәуіріндегі әлемдік экономика https://compendium.su/geographic/10klas/12.html

  3. Әлемдік экономиканың модельдері https://spravochnick.ru/ekonomika/sistema_mirovogo_hozyaystva/modeli_mirovogo_hozy

aystva/

  1. "Әлемдік шаруашылықтың салалық және аумақтық құрылымы" https://sc- 16.ru/images/Dist_obuch/geo/12/10.pdf

  2. Әлемдік экономиканың негізгі модельдері. https://vuzlit.ru/1682279/osnovnye_modeli_mirovogo_hozyaystva

жүктеу/скачать 219,4 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   2



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет