«Құрылыс» Мамандығының студенттеріне арналған

Мұндағы _max = _a, _min = –_a

Кернеу шамасы уақытқа байланысты өзгермей тұракты болып қалса,

мұндағы _max = , _min = , _ор = . Демек, статикалық тұрақты кернеу айнымалы циклдің жеке жағдайы (ХІІІ.2, г-сурет) ретінде қарастырылады.

Айнымалы кернеудің кез келген асимметриялық циклі оның орташа кернеуі мен амплитудасы осы циклдің амплитудасындай, симметриялық циклдің қосындысына тең (XIII, 2, а-сурет). Асимметриялық коэффициенттері бірдей циклдер өзара ұқсас. Цикл сипаттамасының мәні —  тен +-ке дейін өзгеруі мүмкін.

Цикл көп қайталанғанда, материал қарсыласу қабілетінен ажырамаса, онда циклдің ең үлкен кернеуі _max =_r материалдың қажу шегі немесе төзімділік шегі деп аталады. Қажу шегінің индексі (r) қарастырылган циклдің асимметриялық коэффициенті. Материалдың төзімділік шегі циклдің асимметриялық коэффициентіне, деформацияның түріне, қоршаған ортаға, үлгі беттерінің механикалық өңделу сапасына, өлшемдеріне, температураға т.б. факторларға тәуелді. Қаyдай да бір фактордың өзгеруіне байланысты материалдың төзімділік шегі де өзгереді.

ТӨЗІМДІЛІК ШЕГІН АНЫҚТАУ. ҚАЖУ ДИАГРАММАСЫ

Жоғарыда аталған асимметриялық коэффициенттері әр түрлі циклдердің ең қауіптісі — симметриялық цикл. Сондықтан, симметриялық циклдің төзімділік шегі — берілген материалдың айнымалы-қайталанбалы күшке қарсыласу қабілетін сипаттайтын механикалық шамалардың ең кішісі.

Материалдардың төзімділік шегін анықтау үшін диаметрі 7...10 мм, беті жылтыр, цилиндр пішінді үлгілер дайындап, арнайы машиналарда сынайды. Сынау түрлерінің ең қарапайымы — үлгілерді симметриялық циклде сынау. Симметриялық циклде сынауға арналған машинаның схемасы ХІІІ.3-суретте көрсетілген. Сынау кезінде үлгі айналып, оның бетінде жатқан талшықтары айнымалы қайталанбалы күштің әсеріне ұшырайды. Мысалы, m — m қимасының A нүктесі айналып I — I деңгейінен өткенде ондағы кернеу