-сынып Аптасына 2 сағат Оқу жылында 68 сағ

9-сынып Аптасына 2 сағат Оқу жылында 68 сағ

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі	Ұзақ мерзімді жоспар бөлімінің мазмұны	Оқыту мақсаттары	Сағат саны		мерзімі
1-тоқсан
8-сыныптағы геометрия курсын қайталау Есептер шығару Бақылау жұмысы
Жазықтықтағы векторлар	Вектор. Векторларға амалдар қолдану. Коллинеар және коллинеар емес векторлар	9.1.4.1 - вектордың, коллинеар векторлардың, тең векторлардың, нөлдік вектордың, бірлік вектордың және вектор ұзындығының анықтамаларын білу; 9.1.4.2 - векторларды қосу, векторды санға көбейту ережелерін білу және қолдану; 9.1.4.4 - векторды екі коллинеар емес векторлар бойынша жіктеу; 9.1.4.5 - екі вектордың арасындағы бұрыштың анықтамасын білу; 9.1.4.6 - векторлардың скаляр көбейтіндісін табу; 9.1.4.7 - есептерді векторлық әдіспен шешу; Бақылау жұмысы Есептер шығару
	Вектордың координаталары. Координаталық түрде берілген векторларға амалдар қолдану	9.1.3.1 - вектордың координаталарын табу; 9.1.3.2 - вектордың ұзындығын табу; 9.1.4.3 - векторлардың коллинеарлық шартын қолдану; 9.1.3.3 - координаталарымен берілген векторларға амалдар қолдану; 9.1.3.4 - векторлардың скаляр көбейтіндісін және оның қасиеттерін білу және қолдану; 9.1.3.5 - векторлар арасындағы бұрышты есептеу;
	Есептерді шешуде векторларды қолдану	9.1.4.19 - векторды есептер шығаруда қолдану; Бақылау жұмысы Есептер шығару
2-тоқсан
Жазықтықтағы түрлендірулер	Қозғалыс және оның қасиеттері	9.1.4.8 - қозғалыстың түрлерін, композициясын және олардың қасиеттерін білу; 9.1.4.9 - симметрия, параллель көшіру және бұру кезінде фигуралардың бейнелерін салу; 9.1.4.10 - жазықтықта түрлендіруді қолдана отырып есептер шығару;
	Гомотетия және оның қасиеттері	9.1.4.11 - гомотетияның анықтамасын және қасиеттерін білу; 9.1.4.12 - гомотетия кезінде әртүрлі фигуралардың бейнелерін салу; Бақылау жұмысы Есептер шығару
	Ұқсас фигуралар және олардың қасиеттері. Үшбұрыштар ұқсастығының белгілері	9.1.4.13 - ұқсас фигуралардың анықтамасын және қасиеттерін білу; 9.1.4.14 - үшбұрыштар ұқсастығы белгілерін білу және қолдану; 9.1.4.15 - тікбұрышты үшбұрыштардың ұқсастығын білу және қолдану; 9.1.4.16 - үшбұрыш биссектрисасының қасиетін білу және қолдану; 9.1.4.17 - ұқсас фигуралардың аудандары және ұқсастық коэффициенті арасындағы тәуелділік формуласын білу; Бақылау жұмысы Есептер шығару
3-тоқсан
Үшбұрыштарды шешу	Үшбұрыштарды шешу	9.1.3.6 - косинустар теоремасын білу және қолдану; 9.1.3.7 - синустар теоремасын білу және қолдану; 9.1.2.3 - дұрыс көпбұрыштарды салу; 9.1.3.8 - іштей сызылған үшбұрыштың ауданын ( – үшбұрыштың қабырғалары, – сырттай сызылған шеңбер радиусы) және сырттай сызылған көпбұрыштың ауданының ( мұндағы – іштей сызылған шеңбер радиусы, көпбұрыштың жарты периметрi) формуларын білу және қолдану; 9.1.3.9 - шеңберге іштей немесе сырттай сызылған үшбұрыштардың аудандарын пайдаланып шеңбердің радиусын табу формулаларын білу және қолдану; 9.1.3.10 - синустар және косинустар теоремаларын үшбұрыштарды шешуде және қолданбалы есептерді шығаруда қолдану; Бақылау жұмысы Есептер шығару
4-тоқсан
Шеңбер. Көпбұрыштар	Шеңбер және дөңгелек. Доғаның ұзындығы. Дөңгелек, сектор және сегменттің аудандары	9.1.1.1 - доға ұзындығының формуласын қорытып шығару және қолдану; 9.1.1.2 - сектор мен сегмент ауданының формулаларын қорытып шығару және қолдану; 9.1.1.3 - іштей сызылған бұрыш анықтамасын және оның қасиеттерін білу; 9.1.1.4 - дөңгелектегі кесінділердің пропорционалдылығы туралы теоремаларды білу және қолдану;
	Дұрыс көпбұрыштар, олардың қасиеттері және симметриялары	9.1.2.1 - шеңберге іштей және сырттай сызылған төртбұрыштардың қасиеттері мен белгілерін білу және қолдану; 9.1.2.2 - дұрыс көпбұрыштардың анықтамасын және қасиеттерін білу; 9.1.2.4 - дұрыс көпбұрышқа іштей және сырттай сызылған шеңберлердің радиустары арасындағы байланысты білу және қолдану; 9.1.2.5 - дұрыс көпбұрыштың қабырғаларын, периметрін, ауданын және оған іштей және сырттай сызылған шеңберлердің радиустарын байланыстыратын формулаларды білу және қолдану; 9.1.2.6 - үшбұрыш медианаларының қасиеттерін білу және қолдану; 9.1.4.18 - дұрыс көрбұрыштардың симметрияларын білу Бақылау жұмысы Есептер шығару
7-9-сыныптардағы геометрия курсын қайталау Есептер шығару

(барлығы 34 сағ, аптасына 1 сағ)

(барлығы 34 сағ, аптасына 1 сағ)

1. 
   Параллелограмға, тік төртбұрышқа. Ромбқа, квадратқа есептер шығару.
   
2. 
   Есептер шығаруда оқушыларды тапқырлыққа, ізденімпаздыққа үйрету және баулу.
   
3. 
   Таза жазуға, тапсырманы тиянақты орындауға, мәдениеттілікке үйрету.
   

1. 
   Ұйымдастыру бөлімі
   
2. 
   Оқушылардың үй жұмысын тексеру, бақылау сұрақтарын қою.
   
3. 
   Есептер шығару.
   
4. 
   Дәлелдеуге арналған есептерді шешу.
   
5. 
   Жауаптарды бағалау
   
6. 
   Сабақты қорытындылау.
   
7. 
   Үйге тапсырма беру
   

Өткен материалды қорытындылау мақсатында оқушылардан жауаптар алынады.

1. 
   Тік төртбұрыштың параллелограмнан қандай айырмашылығы бар?
   
2. 
   Ромбтың параллелограмнан қандай айырмашылығы бар болады?
   
3. 
   Квадраттың ромб пен тік төртбұрыштан қандай айырмашылығы бар болады?
   
4. 
   Тік төртбұрыштың қабырғаларының орталары ромбтың төбелері болатынын түсіндіріңдер
   
5. 
   Ромбтың қабырғаларының орталары тіктөртбұрыштың төбелері болатынын түсіндіріңдер.
   

Сабақта Погорелов оқулығынан, Сканави есептер жинақтарынан есептер шығарылады. №18 есеп.АВСD параллелограмында Е нүктесі – ВС қабырғасының ортасы, ал F нүктесі АD қабырғасының ортасы. ВЕDF төртбұрышының параллелограмм екенін дәлелдеңдер.

АВСD параллелограмм болғандықтан оның қарама-қарсы жатқан қабырғалары мен бұрыштары тең болады. Демек, А=С, ВC=АD, АВ=DС. Бұдан  Үшбұрыштардың теңдігінің І-і белгісі бойынша  яғни BF=DE. BE=FD және BE||ED болғандықтан ВЕDF параллелограмм болады.

№62. Тең бүйірлі тік бұрышты үшбұрышқа іштей сызылған тік төртбұрыштың екі төбесі гипотенуза бойында, ал қалған екі төбесі катеттер бойында. Тік төртбұрыш қабырғаларының қатынасы 5:2, ал үшбұрыш гипотенузасы 45 см-ге тең. Тік төртбұрыш қабырғаларын табыңдар.

АСВ тік бұрышты тең бүйірлі үшбұрышында  . DEFG тік төртбұрышында   ADE, BGFүшбұрыштары да тік бұрышты, тең бүйірлі. АD=DЕ=FG=GB  EF=DG. Берілгені бойынша EF:ED=5:2  AD=DE=FG=GB=2x және DG=5x болсын. Гипотенузасының ұзындығы 45 см.

АВ=АD +DG+GВ=45

2х+5х+2х=45

9х=45

ДЕ=2х=2·5=10см, ЕF=5х=5·5=25см

Жауабы: 10см, 25 см.

№88.

1. 
   Дөңес төртбұрышында АЕВD, СFВD, АЕ=СF, ВАС=АСД болса, онда АВСD параллелограмм болатынын дәлелдеңдер. Дәлелдеуі:  дегеніміз АВ||СВ екендігін білдіреді. Енді АВ=DС екендігін дәлелдеу керек.
   

№10.038 Параллелограмның периметрі 90см және сүйір бұрышы 60°-қа  тең. Параллелограмның диагоналі доғал бұрышты 1:3 қатынаста бөледі.  Параллелограмның қабырғаларын табыңдар.

болсын бұл кезде  осы бұрышты 1:3 қатынаста бөлеміз. СВD:АВD=1:3

АВD=3х және СВD=х болсын.

3х+х=120 ,    х=30 ,  СВD=АDВ=30

АВD=330=90. Бұдан АВD үшбұрышы тікбұрыш екендігі шығады. 30-қа қарсы жатқан катет гипотенузаның жартысына тең болады. АD=2·АВ

=2·(АВ+АD)=90

АВ+2·АВ=45

3·АВ=45,     АВ=15

АD=2·АВ=2·15=30

Ж: 15см және 30 см.

№5 есеп

Бір сүйір бұрышы 60° болатын тік бұрышты үшбұрышқаосы бұрышпен бір бұрышы  ортақ болатын бомр іштей сызылған. Ромбтың екі қабырғасы 60° болатын сүйір бұышта, ал төртінші төбесі екінші катетте жатыр. Егер ромбтың қабырғасы 5 см болса, онда үшбұрыштың периметрін табыңдар.

АВС үшбұрышында  және ромб төбелері

. BD=DE=EF=BF=5см. Сонымен бірге BD||FE болғандықтан FE⊥AC болады. болғандықтан AF=2·FE=2·5=10см,  AB=BF+FA=5+10=15см болады.

Жауабы: 15 см.

№27 есеп.

Тік төртбұрыштың бір бұрышының биссектрисасы оның қабырғасын қақ бөледі. Тік төртбұрыштың кіші қабырғасы 12 см-ге тең болса, онда оның периметрін табыңдар.Берілген тік төртбұрышта Е нүктессі ВС қабырғасының ортасы және АЕ биссектриса

(ВАЕ=ЕАD= 45°)

АВ=12 см болғандықтан ВЕ=12 см болады. Өйткені ∆АВЕ тік бұрышты тең бүйірлі үшбұрыш АВ=ВЕ. Бұдан ВС=2·ВЕ=2·12=24 см

=2·(АВ+ВС)=2·(12+24)=2·36=72см

Ж:  72см

№10080. Егер дөңес төртбұрыштың диагональдары оның биссектрисаларында жатса онда, мұндай төртбұрыш ромб болатынын дәлелдеңдер.                                                     Дәлелдеуі: Айталық, диагональдар О нүктесінде қиылысатын болсын. Берілгені бойынша ВАО=DАО, АВО=СВО, ВСО=DСО, СDО=АDО.

Айталық, ВАО=DАО=х, АВО=СВО=у, ВСО=DСО=z, СDО=АDО=t болсын.

АВС, ВСD, СDА, DАВ үшбұрыштарындағы бұрыштардың қосындысы 180°–қа тең.

∆АВС – да х+2у+z=180°

∆ВСD – да у+2z+t=180°

∆СDА – да z+2t+х=180°

∆DАВ – да t+2х+у=180°

Сол және оң жақтарын қосқанда

4х+4у+4z+4t=720°

4(х+у+z+t)=720°

x+у+z+t=180°

Осы теңдіктен бірінші және екінші теңдікті шегерелік.

   x+у+z+t=180°                         x+у+z+t=180°

х+2у+z=180°                          у+2z+t=180°

-y+t=0                                x-z=0

y=t                                      x=z

y=t дегеніміз 2у=2t немесе В

х=z дегеніміз 2х=2z немесе А=С

Қарама-қарсы бұрыштары тең болғандықтан АВСD параллелограмға жатады. Диагональдары төбедегі бұрыштарды қақ бөлетін болғандықтан бұл параллелограмм теорема 1.6 бойынша ромб болады.

Сабақ соңында оқушыларды бағалау болады

Мақсаты:

1. 
   Білімділік: Оқушылардың математикаға қызығушылығын, ынтасын, зейінін арттыру, алған білімдерін тереңдету.
   
2. 
   Дамытушылық: Ой-өрісін кеңейту, логикалық ойлау қабілеттерін дамыту, ұжымшылдық қабілеттін дамыту.
   
3. 
   Тәрбиелік: Окушыларды ұжымшылдыққа, жолдастыққа, алғырлыққа, белсенділікке және жеке тұлға етіп қалыптастыру.
   

1. 
   Параллелограмға, тік төртбұрышқа. Ромбқа, квадратқа есептер шығару.
   
2. 
   Есептер шығаруда оқушыларды тапқырлыққа, ізденімпаздыққа үйрету және баулу.
   
3. 
   Таза жазуға, тапсырманы тиянақты орындауға, мәдениеттілікке үйрету.
   

1. 
   Ұйымдастыру бөлімі
   
2. 
   Оқушылардың үй жұмысын тексеру, бақылау сұрақтарын қою.
   
3. 
   Есептер шығару.
   
4. 
   Дәлелдеуге арналған есептерді шешу.
   
5. 
   Жауаптарды бағалау
   
6. 
   Сабақты қорытындылау.
   
7. 
   Үйге тапсырма беру
   

Өткен материалды қорытындылау мақсатында оқушылардан жауаптар алынады.

1. 
   Тік төртбұрыштың параллелограмнан қандай айырмашылығы бар?
   
2. 
   Ромбтың параллелограмнан қандай айырмашылығы бар болады?
   
3. 
   Квадраттың ромб пен тік төртбұрыштан қандай айырмашылығы бар болады?
   
4. 
   Тік төртбұрыштың қабырғаларының орталары ромбтың төбелері болатынын түсіндіріңдер
   
5. 
   Ромбтың қабырғаларының орталары тіктөртбұрыштың төбелері болатынын түсіндіріңдер.
   

1. 
   Білімділік мақсаты: оқушылардың ынтасын арттыра отырып білімін тексеру.
   
2. 
   Дамытушылық мақсаты: алған білімін сапалық сипаттағы есептер мен жауаптар іздестіруге қолдана білу.
   
3. 
   Тәрбиелік мақсаты: білімін, білігін қалыптастыру.
   

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

1. Автомобильдің жылдамдығы 10 с ішінде 15 м/с-тан 10 м/с-қа дейін баяулаған. Автомобиль қозғалысының орташа үдеуі қандай?

2. Дене 0,4 м/с² үдеумен қозғалып келеді. Егер дененің бастапқы жылдамдығы 2 м/с-қа тең болса, 40 с өткенде оның жылдамдығы қандай болады?

3. Тыныштық күйден 0,5 м/с² үдеумен қозғала бастаған автомашина 10с ішінде қанша жол жүреді?

1. 
   0,5 м/с² үдеумен қозғалған поезд тежеуішті басқаннан кейін тоқтағанға дейін қанша жол жүреді? Оның тежеуішті басқанға дейінгі жылдамдығы 15 м/с-қа тең.
   
2. 
   3 м/с жылдамдықпен қозхғалып келе жатқан велосипедші 0,8 м/с² үдеумен өбеден ылдиға қарай түсе бастайды. Түсу уақыты 6 с болса, ылдидың ұзындығы қандай?
   
3. 
   V_x=3+2t теңдеуі бойынша жылдамдық проекциясының уақытқа тәуелділік графигін құрыңдар.
   
4. 
   Тас құдықтың түбіне 6 с-та жетсе, онда оның тереңдңгң неге тең? Құдық түбіне түскен мезеттегі тастың жылдамдығы қандай? Тастың бастапқы жылдамдығы неге тең?
   

1. 
   Дене жылдамдығының уақытқа тәуелділігі V_x=12+4t формуласымен берілген. Дене координаталарын есептейтін теңдеуді жазыңдар. (х-5 м)
   
2. 
   Ұзындығы 1 км жолдың бөлігін мотоциклші тыныштық күйден бастап, тұрақты үдеумен 0,8 м/с² үдеумен жүріп өтеді. Осы жолды қанша уақытта жүріп өтті? Жолдың соңындағы жылдамдығы қандай?
   

1. Механика нені оқытады?

2. Механикалық қозғалыс дегеніміз не?

3. Табиғатта абсалют тыныштықта тұратын дене бола ма?

4. Ғылымда материя деп нені айтады және оның негізгі қасиеті қандай?

5 . Қандай шамаларды векторлық дейді?

6. Қандай шамаларды скалярлық дейді?

7. Вектордың осьтегі проекциясы дегеніміз не?

8. Дененің орын ауыстыру векторы оның координаталары мен қалай байланысады?

9. Қандай жағдайда координата осі проекциясының таңбасы оң немесе теріс болады?

10. Вектордың модулі дегеніміз не?

ІV.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: К., Т., №3.1, 3.2, 3.3, 3. 9^а сынып № 4 сабақ ____________________

Сабақтың тақырыбы: №1 Зертханалық жұмыс.

«Теңүдемелі қозғалыс кезіндегі дененің үдеуін анықтау»

1. 
   Білімділік мақсаты: Көлбеу науамен домалайтын кішкене шардың үдеуін есептеу.
   
2. 
   Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
   
3. 
   Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
   

А) теориялық білімдерін тексеру.

Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.

Б) есептерін тексеру.

1. 
   Зертханалық жұмыс жасауға дайындық. (әңгіме)
   
2. 
   Техника қауіпсіздігі жөнінде нұсқау.
   
3. 
   Зертханалық жұмысты оқулықтағы нұсқау бойынша орындау.
   

1. 
   Ол үшін шардың белгілі бір t уақытта жүріп өтетін s орын ауытыруының ұзындығын өлшейді. Бастапқы жылдамдықсыз теңүдемелі қозғалыс кезінде орын ауыстыруы s=at²/2 болатындықтан, s-пен t-ны өлшеп алып, шардың үдеуін анықтаңдар: a=2s/t²
   
2. 
   Теңүдемелі қозғалыс дегеніміз қандай қозғалыс?
   
3. 
   Мына төмендегі физикалық шамалардың халықаралық бірліктер жүйесіндегі өлшем бірліктері: Жылдамдық-м/с; Үдеу-м/с²; Уақыт-с; Орын ауыстыру-м
   
4. 
   Үдеудің проекциясының формуласы:_________
   
5. 
   Теңүдемелі қозғалыстың орын ауытыруының формуласы:__________
   

4. 
   Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Дененің еркін түсуі, еркін түсу үдеуі туралы негізгі ұғымдармен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
   
5. 
   Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
   
6. 
   Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
   

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

А) теориялық білімдерін тексеру.

Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.

Б) есептерін тексеру.

1. Қозғалыстың түрі қандай?

2. Бастапқы жылдамдығы неге тең?

3. Үдеуі неге тең?

1. Галилей еңбектерінің маңызы.

2. Денелердің еркін түсуі.

3. Денелердің еркін түсуі теңүдемелі қозғалыстың тамаша мысалы бола алады.

4. Еркін түсу үдеуінің сандық мәні.

5. Еркін түсу үдеуінің дененің тығыздығына, массасына пішініне тәуелді болмайтындығ.

6. Еркін түсудің формулалары.

VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.

Деңгейлік өзіндік жұмыс.

І деңгей.

1. Дене 19,6м биітіктен ерікн құлап келеді. Еркін түсу уақытын және жерге түскен мезеттегі жылдамдығын табу керек.

2. Тасты 10 м/с бастапқы жылдамдықпен вертикаль төмен тасталды. Оның түсу уақыты 4 с болса, онда тас қандай биіктіктен тасталған? Тастың жерге түскен мезеттегі жылдамдығын табу керек.

3. Еркін құлаған дене 3с-та жерге түседі. Дене қандай биіктіктен түскен?

1. 
   Дене υ₀ жылдамдықпен вертикаль жоғары лақтаралған Көтерілу уақыты мен көтерілуі биіктігін табыңдар. (Ауасы кедергісі ескерілмейді)
   
2. 
   300 м биітікке көтерілген тікұшақтан төмен қарай жүк тасталған. Тікұшақтан қозғалмай тұрғанда және төмен қарай 20 м/с жылдамдықпен қозғалған кезде тасталған жүк жерге қанша уақытта түседі?
   

1. 
   Қайсы бір биіктен еркін түскен дене соңғы 200 м жолын 4 с-та өткен. Дене қанша уақытта және қандай биіктіктен түскен? Дененің жылдамдығы мен үдеуінің уақытқа тәуелділік графиктерін құрыңдар.
   
2. 
   Вертикаль жоғары лақтаралған тас 4 с ішінде 50 м биітікке жетеді. Еркін түсу үдеуі 10 м/с² деп есептеп, тастың бастапқы жылдамдығын табыңдар.
   

1. 
   5-жаттығу (1)
   
2. 
   Тас құдықтың түбіне 6с-та жетсе, онда оның тереңдңгң неге тең? Тастың бастапқы жылдамдығы неге тең. Құдық түбіне түскен мезеттегі тастың жылдамдығы қандай?
   

7. 
   Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Материялық нүктенің шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалысымен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
   
8. 
   Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
   
9. 
   Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
   

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

А) теориялық білімдерін тексеру.

Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.

Б) есептерін тексеру.

Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша қисықсызықты қозғалыспен танысамыз.

1. 
   Дененің еркін түсуі деп нені айтады?
   
2. 
   Дененің еркін түсуі қозғалыстың қандай түріне жатады?
   
3. 
   Еркін түсу үдеуі қандай шама және сандық мәні неге тең?
   
4. 
   Ендіккебайланысты еркін түсу үдеуінің сандық мәні қалай өзгереді?
   
5. 
   Еркін түсу үдеуі дененің массасына, жылдамдығына тәуелді бола ма?
   

1. Қисық сызықты қозғалыс.

2. Дененің қисық сызықты қозғалысы орын ауыстыруы, жылдамдық және үдеу сияқты кинематикалывқ шамалар арқылы сипатталуы, олардың бағыттары.

3. Айнымалы және бірқалыпты қисықсызықты қозғалыс.

4. Айналу периоды.

5. Айналу жиілігі.

6. Период пен жиіліктің өлшем бірліктері.

VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.

§7 дайындық сұрақтарын талдау.

1. 
   Қисықсызықты қозғалыс деп қандай қозғалысты айтады?
   
2. 
   Айналу периоды дегеніміз қандай физикалық шама?
   
3. 
   Жиілік деп қандай шаманы айтады?
   

№1К.

1. 
   Дене еркін құлаған кезде 5 с соң қанша жол жүреді? Бастапқы жылдамдығы 0 тең, g=9,8 м/с².
   
2. 
   30 м/с бастапқы жылдамдықпен тік жоғары лақтырыған тас қанша уақыттан соң жерге түседі? (g=9,8 м/с²)
   

10. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Сызықтық және бұрыштық жылдамдықтар туралы негізгі ұғымдармен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
11. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
12. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

А) теориялық білімдерін тексеру.

Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.

Б) есептерін тексеру.

Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша центрге тартқыш үдеумен танысамыз.

4. 
   Қисықсызықты қозғалыс деп қандай қозғалысты айтады?
   
5. 
   Айналу периоды дегеніміз қандай физикалық шама?
   
6. 
   Жиілік деп қандай шаманы айтады?
   

1. Бұрыштық жылдамдық.

2. Сызықтық жылдамдық.

3. Сызықтық жылдамдық пен бұрыштық жылдамдықтың арасындағы байланыс.

4. Центрге тарқыш үдеу, оның формуласы, бағыты.

5. Центрге тартқыш үдеуді айналу периоды және жиілігі арқылы өрнектеу.

§8,9 дайындық сұрақтарын талдау.

1. 
   Шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалыс деп қандай қозғалысты айтады?
   
2. 
   Айналу периоды дегеніміз не?
   
3. 
   Айналу жиілігі дегеніміз не?
   
4. 
   Период пен жиілік арасында қандай байланыс бар?
   
5. 
   Бұрыштық жылдамдық деген не?
   
6. 
   Қандай жылдамдық сызық тық деп аталады?
   
7. 
   Центге тартқыш үдеу деп қандай үдеуді айтады?
   
8. 
   Неліктен центрге тарқыш үдеуді нормаль үдеу деп те атайды?
   
9. 
   Центрге тартқыш үдеудің формуласы?
   

1. 
   6-жаттығу (1-4)
   
2. 
   7-жаттығу (1-3)
   

13. 
    Білімділік мақсаты: оқушылардың ынтасын арттыра отырып білімін тексеру.
    
14. 
    Дамытушылық мақсаты: алған білімін сапалық сипаттағы есептер мен жауаптар іздестіруге қолдана білу.
    
15. 
    Тәрбиелік мақсаты: білімін, білігін қалыптастыру.
    

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

1 Радиусы 50м айналма жолмен келе жатқан жылдамдығы 36 км/сағ велосипедтің ценрнтге тартқыш үдеуі қандай?

2. Қала орталығындағы орнатылған сағаттың минуттық тілі ұшының қозғалысының айналу периодын, жиілігін және жылдамдығын анықтаңдар.Минуттық тілінің ұзындығы 3,5м-ге тең.

3. Нүкте шеңбер бойымен 1 м/с жылдамдықпен қозғалады. Ценртге тартқыш үдеуі 2 м/с²-ге тең. Шеңбердің радиусын анықтаңдар.

5. 
   Жердің Күнді айнала қозғалғандағы бұрыштық және сызықтық жылдамдығын есептеп табыңдар. Жер орбитасының радиусын 150 млн. Км-ге тең деп алыңдар.
   
6. 
   Егер автомобильдің радиусы 40 см доңғалағы 1 с ішінде 15 айналымс жасайтын болса, оның қозғалу жылдамдығы қандай?
   

3. 
   Диаметрі 20см шкив 3 минутта 300 айналым жасайды. Шкивтің жиегіндегі нүктенің айналу периодыы, бұрыштық және сызықтық жылдамдығын табыңдар.
   

1. 
   Радиусы 80м айналма жолмен келе жатқан жылдамдығы 20 м/с поездың ценртге тартқыш үдеуі қандай?
   
2. 
   Күннің өз осінен айналғанда, экватордағы нүктелерінің жылдамдығы 2 км/с. Күннің өз осінен айналу периоды және экватор нүктелерінің центрге тартқыш үдеуін табыңдар.
   

10. 
    Шеңбер бойымен бірқалыпты қозғалыс деп қандай қозғалысты айтады?
    
11. 
    Айналу периоды дегеніміз не?
    
12. 
    Айналу жиілігі дегеніміз не?
    
13. 
    Период пен жиілік арасында қандай байланыс бар?
    
14. 
    Бұрыштық жылдамдық деген не?
    
15. 
    Қандай жылдамдық сызық тық деп аталады?
    
16. 
    Центге тартқыш үдеу деп қандай үдеуді айтады?
    
17. 
    Неліктен центрге тарқыш үдеуді нормаль үдеу деп те атайды?
    
18. 
    Центрге тартқыш үдеудің формуласы?
    
19. 
    Қисықсызықты қозғалыс деп қандай қозғалысты айтады?
    
20. 
    Айналу периоды дегеніміз қандай физикалық шама?
    
21. 
    Жиілік деп қандай шаманы айтады?
    

16. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Ньютонның бірінші заңымен таныстырып, инерциялық санақ жүйелері жайлы түсінік қалыптастыру.
    
17. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
18. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

А) теориялық білімдерін тексеру.

Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.

Б) есептерін тексеру.

Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша Ньютонның бірінші заңымен танысамыз.

22. 
    Центге тартқыш үдеу деп қандай үдеуді айтады?
    
23. 
    Неліктен центрге тарқыш үдеуді нормаль үдеу деп те атайды?
    
24. 
    Центрге тартқыш үдеудің формуласы?
    
25. 
    Қисықсызықты қозғалыс деп қандай қозғалысты айтады?
    
26. 
    Айналу периоды дегеніміз қандай физикалық шама?
    
27. 
    Жиілік деп қандай шаманы айтады?
    

1. Динамика-денелердің өзара әрекеттесу заңдарын зерттейтін механиканың бөлімі.

2. Инерциялық санақ жүйесі-салыстырмалы тыныштығын немесе түзусызықты және бірқалыпты қозғалысын сақтайтын жүйе.

3. Инерциялық емес санақ жүйесі –үдеумен қозғалып келе жатқан жүйе.

4. Проблемалық эксперимент:

А) Жазық әйнектің үстіне кішкентай болат шар қоямыз. Неге ол тыныштықта болады?

Ә) Ақырын түрту арқылы шарикті бірқалыпты түзусызықты қозғалысқа келтіреміз. Шариктің бірқалыпты және түзусызықты қозғалысы басқа денелердің әрекеті теңгерілгенде болады.

5. Тарихи деректер. (Аристотель, Галилей және Ньютонның қозғалыс жөніндегі еңбектері)

6. Ньютонның бірінші заңы, оны дәлелдейтін мысалдар.

VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.

§10 дайындық сұрақтарын талдау.

7. 
   Қандай санақ жүйесі инерциялық деп аталады?
   
8. 
   Жермен байланысқан санақ жүйесі инерциялық санақ жүйеге жата ма?
   
9. 
   Ньютонның бірінші заңын дәлелдейтін мысалдар келтіріңдер.
   
10. 
    Электромагниттік және серпімді толқындардың ұқсастықтары мен айырмашылықтары қандай?
    

А) сүңгуір қайық судың ішінде тыныштық қалыпта тұрғанда;

Ә) сүңгуір қайық су түбінде тұрғанда.

2. Парашютші бірқалыпты және түзусызықты қозғалыс жасап, төмендеп келеді. Қандай денелердің әсерлері теңгерілетінін түсіндіріңдер.

3. Автомобиль жазық горизонталь жолмен моторын сөндіріп, бірқалыпты қозғала ала ма?

4. Бетірген жағдайлардың қайсысында санақ жүйесін инерциялық деп қарастыруға болады? Егер лифт:

А) еркін түссе;

Ә) жоғары қарай бірқалыпты қозғалса;

Б) жоғары қарай үдемелі қозғалса;

В) төмен қарай үдемелі қозғалса;

Д) төмен қарай бірқалыпты қозғалса;

Е) жоғары қарай баяу қозғалса;

ІІ деңгей.

1. 
   Санақ жүйесі автомобильмен байланысқан, жүйе инерциялық бола ма? Егер автомобиль:
   

Ә) горизонталь тас жолмен үдемелі қозғалса.

Б) тік бұрыш жасай орналасқан көшеге бұрыла отырып, бірқалыпты қозғалса;

В) тауға бірқалыпты шықса;

Г) таудан төмен бірқалыпты қозғалса;

Д) таудан төмен үдемелі қозғалса;

2. 
   Егер үстел үстінен түсіп кеткен алма «вагон» санақ жүйесінде:
   

Ә) түсіп келе жатып, алға қарай ауытқыса;

Б) кейін қарай ауытқыса

В) оң жаққа немесе сол жаққа ауытқыса онда поезд қалай қарай қозғалып бара жатыр?

ІІІ деңгей.

1. Станциядан шыққан ройыз жылдамдығын үдетті. Осы кезде ауыр қолсандықты еден бойымен қай бағытта жылжыту оңайырақ: пойыздың жүру бағытымен бе, әлде қарама-қарсы бағытты ма?

19. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Күш туралы негізгі ұғымдармен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
20. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
21. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

А) теориялық білімдерін тексеру.

Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.

Б) есептерін тексеру.

Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша күшпен танысамыз.

11. 
    Қандай санақ жүйесі инерциялық деп аталады?
    
12. 
    Жермен байланысқан санақ жүйесі инерциялық санақ жүйеге жата ма?
    
13. 
    Ньютонның бірінші заңын дәлелдейтін мысалдар келтіріңдер.
    
14. 
    Электромагниттік және серпімді толқындардың ұқсастықтары мен айырмашылықтары қандай?
    

1. Күш-физикалық денелердің өзара әрекеттесуін сипаттайтын физикалық шама.

2. Күштердің түрлері: ауырлық күші; серпімділік күші; үйкеліс күші; тіректің реакция күші.

3. Күштің өзі туғызатын үдеумен қандай байланыста болатынын байқауға мүмкіндік беретін тәжірибе.

4. Теңәрекетті күш.

VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.

§11 дайындық сұрақтарын талдау.

1. 
   Күш нені сипаттайды?
   
2. 
   Күш неліктен векторлық шама болып саналады?
   
3. 
   Денеге түсірілген күш үдеу туғызатынын көрсететін тәжірибені сипаттаңдар.
   
4. 
   Күш пен үдеудің арасында қандай байланыс бар?
   
5. 
   Күштің қандай түрлерін білесіңдер?
   

№1 К.

1. 
   Қозғалтқышы жұмыс істеп тұрған автомобиль горизонталь жолмен түзусызықты бірқалыпты қозғалады. Бұл Ньютонның бірінші заңына қайшы келмей ме?
   
2. 
   Медициналық термометрді сілкігенде, сынап бағанының төмендеуін қалай түсіндіруге болады?
   

1. Бір денеге 8 Н және 6Н болатын екі күш әрекет етеді. Күштер бағыттарының арасындағы бұрыш 90⁰. Осы екі күштің теңәрекетті күші неге тең?

2. Дене үш күштің әрекетінен тепе-теңдік қалпын сақтап тұр. 6 Н-ға тең бір күш шығысқа, 3 Н-ға тең екінші күш солтүстік шығысқа қарай 60⁰ бұрыш жасай әрекет етеді. Үшінші күштің модулі мен бағыты қандай?

VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §11 , 9-жаттығу (3,4)

9^а сынып №11 сабақ ____________________
Сабақтың тақырыбы: Ньютонның екінші заңы. Масса.

Сабақтың мақсаты:

22. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Ньютонның екінші заңымен таныстырып, масса жайлы түсінік қалыптастыру.
    
23. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
24. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

А) теориялық білімдерін тексеру.

Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.

Б) есептерін тексеру.

Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша Ньютонның екінші заңымен танысамыз.

6. 
   Күш нені сипаттайды?
   
7. 
   Күш неліктен векторлық шама болып саналады?
   
8. 
   Денеге түсірілген күш үдеу туғызатынын көрсететін тәжірибені сипаттаңдар.
   
9. 
   Күш пен үдеудің арасында қандай байланыс бар?
   
10. 
    Күштің қандай түрлерін білесіңдер?
    

1. Денелердің инерттілік қасиетінің мәні.

2 Дененің массасы.

3. Ньютонның екінші заңы, оның формуласы.

4. SI жүйесіндегі күш бірлігі.

VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.

§12 дайындық сұрақтарын талдау.

15. 
    Денелердің инерттілік қасиетінің мәні неде?
    
16. 
    Дененің массасы дегеніміз не?
    
17. 
    Ньютонның екінші заңы қалай тұжырымдалады?
    
18. 
    Әртүрлі денелердің инерттілігі бірдей ме?
    
19. 
    Бірнеше күш әрекет еткенде дененің үдеуін қалай табуға болады?
    

№1К.

1. 
   Санақ жүйесі теміржол тіркемесімен байланысқан. Ол қандай жағдайда инерциялық болады: а)пойыз станциада тұр; ә) пойыз станциядан жүріп кетті; б) пойывз станцияға жақындады; в) пойыз жолдың түзусызықты бөлігінде бірқалыпты қозғалады.
   
2. 
   Бала таудан сырғанап келеді. Мына төмендегі қайсы денелердің әрекеттері теңгеріледі: а) жер мен қардың әсері; ә) жер, қар және ауаның әсері; б) денелердің әсерлері теңгерілмейді.
   

25. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Ньютонның үшінші заңымен таныстырып, салыстырмалық принципі жайлы түсінік қалыптастыру.
    
26. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
27. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

А) теориялық білімдерін тексеру.

Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.

Б) есептерін тексеру.

Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша Ньютонның үшінші заңымен танысамыз.

20. 
    Денелердің инерттілік қасиетінің мәні неде?
    
21. 
    Дененің массасы дегеніміз не?
    
22. 
    Ньютонның екінші заңы қалай тұжырымдалады?
    
23. 
    Әртүрлі денелердің инерттілігі бірдей ме?
    
24. 
    Бірнеше күш әрекет еткенде дененің үдеуін қалай табуға болады?
    
25. 
    Үйкеліс күшінің түрлері.
    
26. 
    Күш дегенңмңз не?
    

1. Денелердің өзара әрекеттесуі кезінде туындайтын күштердің табиғаты.

2. Ньютонның үшінші заңы, анықтамасы, формуласы.

3. Ньютонның үшінші заңының ерекшеліктері.

4.Галилейдің салыстырмалық принципінің мәнісі.

5. Эксперимент жасау арқылы Ньютонның ІІІ заңын тексеру.

§13,14 дайындық сұрақтарын талдау.

1. 
   Ньютонның үшінші заңын тұжырымдаңдар.
   
2. 
   Галилейдің салыстырмалық принципінің мәнісі неде?
   
3. 
   Инерциялық санақ жүйелерінің теңқұқықтығы қалай байқалады?
   
4. 
   Барлық инерциялық санақ жүйелерінде қандай шамалар өзгермейді, ал қайсылары санақ жүйесіне тәуелді?
   

1. 
   200 Н күш әсерінен дене координатасы х=50+4t+t² заңымен өзгеретіндей болып, түзусызықты қозғалады. Дененің массасы қандай?
   
2. 
   Массасы 2 кг денеге бір түзудің бойымен екі күш әсер етеді: 8 Н және 6 Н. Олардың арасындағы бұрыш: а)0⁰; ә) 180⁰ болғанда, осы дененің үдеуін анықтаңдар.
   

1. 
   Егер екі адам 120 Н күшпен екі жаққа керіп тартса, 150 Н кері күшке шыдайтын арқан үзіле ме?
   
2. 
   Таразы басын сумен жартылай толтырылған стақан теңгеріп тұр. Егер стақандағы суға қарындашты салып, оны стақанға тигізбей қолмен ұстап тұрса, таразының бұзыла ма?
   

28. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Бүкіләлемдік тартылыс заңымен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
29. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
30. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

1. Сәлемдесу;

2. Оқушыларды түгендеу;

3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;

4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);

5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.

А) теориялық білімдерін тексеру.

Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.

Б) есептерін тексеру.

Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша Бүкіләлемдік тартылыс заңымен танысамыз.

5. 
   Ньютонның үшінші заңын тұжырымдаңдар.
   
6. 
   Галилейдің салыстырмалық принципінің мәнісі неде?
   
7. 
   Инерциялық санақ жүйелерінің теңқұқықтығы қалай байқалады?
   
8. 
   Барлық инерциялық санақ жүйелерінде қандай шамалар өзгермейді, ал қайсылары санақ жүйесіне тәуелді?
   

1. Денелердің бір-біріне өзара тартылуына мысалдар:

• 
  2. Тарихи деректер.
  
• 
  3. Бүкіләлемдік тартылыс заңын формуламен өрнектеу.
  
• 
  4. Гравитациялық тұрақтының мәні, өлшем бірлігі, физикалық мағынасы.
  
• 
  Б‰кілєлемдік тартылыс заңы . ХVІІ ғ. ортасында ғалымдарды денелердің µзара тартылу к‰шінің ара қашықтыққа тєуелділігі ойлантты. Мысалы К‰н планеталарды қандай к‰шпен тартады? Р. Гук 1674   ж. осы мєселе жайында былай деді: “Єсер ету орталығына денелер неғ±рлым жақын орналасса тарту к‰штері соғ±рлым кµбірек болады. Б±л к‰штің ара қашықтыққа қандай тєуелділікте екендігін мен єлі тєжірибеде анықтағаным жоқ”. Гуктің замандастары тарту к‰шінің µрнегін тауып, оның негізінде планеталар траекториясын анықтай алмады. Б±л мєселе жµнінде Гуктің ойы болды, бірақ оларды дєлелдей алмады. 1683 ж. Гук осы мєселемен айналысып ж‰рген ғалымдар К. Рен жєне Э. Галлеймен тартылыс туралы ой бµлісу ‰шін арнайы кездесті. Бірақ б±л ‰ш ғалымның кездесуі нєтижесіз болды. Т±йыққа тірелген Галлей осы мєселемен Ньютонға келді. Б±л мєселенің шешімі Ньютонға кµптен белгілі екенін естіген ол қатты таңқалып қуанады! Ньютон тартылу к‰шінің µрнегін 1666 ж., 24 жасында-ақ анықтаған. Бірақ, ол µзінің теориясын тєжірибелік деректермен салыстырып, кµп алшақтық байқағандықтан жария етпейді. Нєтижесінде ол ашқан заң кµптеген жылдар бойы белгісіз болып қалды. Алайда, ол қолданған деректер нақты дєл емес. Ньютонға дєлірек µлшеулердің нєтижелері белгілі болғанда, О. Лодж айтқандай, ол “µзінің ескі қолжазбаларын алып есептеуге кірісті… Жаңа деректер есептеу нєтижелерін µзгерте бастады. Ол µз ж±мысын керемет тебіреніспен қайта қарады. Қаламы ойына ілесе алмады. Соңында есептеулерден керекті нєтиже алды. Ашқан заңның керемет мєні мен тереңдігі оның басын айналдырып, т±манданған кµздері қолжазбаны кµрмеді. Шаршаған ол қаламын тастай салады. Єлем қ±рылымының қ±пиясы жалғыз µзіне ғана ашылды…”. Ньютон алғашында еркін қ±лау ‰деуінің ара қашықтыққа тєуелділігін анықтады. Ол Жер бетінде, демек оның ортасынан 6400 км қашықтықта еркін т‰су ‰деуі 9,8 м/с², ал 60 есе ‰лкен қашықтықтағы Айда: 3600 = 60². Демек, еркін т‰су ‰деуі Жер ортасынан ара қашықтықтың квадратына кері пропорционал азаяды. Ньютонның екінші заңына сєйкес ‰деу к‰шке пропорционал. ‡деудің осылай азаюы тартылу к‰шінің ара қашықтықтан тура сондай тєуелділігінен. Тарту к‰шінің толық формуласын, б±л к‰штің єсерлесуші денелердің гравитациялық зарядтарына, демек олардың m₁ жєне m₂ массаларына пропорционал екендігін ескергенде анықтауға болады. Сонымен, Ньютон Жердің оған тартылатын денелермен гравитациялық єсерлесу к‰шін анықтайтын µрнекті тапты. ¤з интуициясына сенген ол анықталған формуламен µзара ара қашықтығымен r салыстырғанда µлшемі аз болатын Єлемдегі кез-келген денелер арасындағы тартылу к‰шін есептеуге болады деп ойлады. Сондықтан ол µзі анықтаған µрнекті аспан денелеріне де, Жер бетіндегі денелер ‰шін де д±рыс болатын б‰кілєлемдік тартылыс заңы ретінде қарастырды. Ғылымның єрі қарай дамуы Ньютон заңының д±рыстығын, б±л заңды атомдар мен молекулалардан бастап керемет ‰лкен ж±лдыздар шоғына да қолдануға болатындығын кµрсетті. Сонымен, Ньютон ашқан б‰кілєлемдік тартылыс заңы былай т±жырымдалады: Кез-келген екі бµлшектің гравитациялық тартылу к‰ші олардың массаларының кµбейтіндісіне тура пропорционал, ал олардың ара қашықтығының квадратына кері пропорционал. Б±л заң математикалық т‰рде (40.1) формуламен µрнектеледі. Б±л формуладағы G – пропорционалдық коэфициенті гравитациялық т±рақты деп аталады. Б±л жерде б‰кілєлемдік тартылыс заңы бµлшектер ‰шін, демек, µлшемдері r ара қашықтығынан єлдеқайда аз денелер ‰шін т±жырымдалған. Алайда б±л заңның керемет бір ерекшілігі оны басқа да жағдайларда қолдануға м‰мкіндік береді. Тартылу к‰шінің бµлшектерден ара қашықтығының ‰шінші немесе тµртінші дєрежесіне емес, тек квадратына тєуелділігі б±л заңның аталған ерекшілігі. Есептеулер кµрсеткеніндей тура осыған байланысты (40.1) - формуланы ішіндегі заты сфералық- симметриялы таралған шар тєрізді дєнелердің арасындағы ара қашықтықтың кез-келген мєні ‰шін қолдануға болады. Б±л жағдайды r -денелер арасындағы қашықтық емес, сол денелердің орталықтары арасындағы қашықтық (100-сурет). (40.1) формула аралық жағдайда да д±рыс, мысалы µлшемі кез- келген сфералық дене материаялық н‰ктемен єсерлескенде. Осы жағдай б‰кілєлемдік тартылу формуласын Жер шарының заттарды тарту к‰шін есептеуге м‰мкіндік береді. Аңыз бойынша Ньютонға б‰кілєлемдік тартылыс туралы ой, ол µз бағында демалып отырғанда қ±лаған алма себеп болған. Ньютонның аяғына дєл уақытында қ±лаған алманың ағашы елеусіз қалмай, оның бµлшектері Англияда осы уақытқа дейін сақталып келеді деген сµз бар. Б‰кілєлемдік тартылыс заңының ашылуы Ньютонға нақты математикалық дєлелдеулерге негізделген аспан денелерінің қозғалу теориясын жасауға м‰мкіндік берді. Осыған дейін ғылымда м±ндай жағдай болған емес. Бірақ б±л теорияның Ньютон замандастарына к‰шті єсері, оларды қанағаттанбағандық сезімінің пайда болуына кедергі бола алмады. Олар кµптеген “неге?”– деген с±рақтарды қойды. Неге денелер тартылады? Ньютон б±л с±раққа жауап бермеді. “Тартылу к‰шінің қасиеттерінің себебін мен єлі к‰нге қ±былыстардан қорытып шығара алмадым, мен ойдан гипотеза шығармаймын деп жазды ол “Математикалық бастамаларда”. Тартылыстың шынында бар екендігі жєне біз келтірген заңдармен єсер ететіндігі, сондай-ақ аспан денелерінің жєне теңіздің барлық қозғалыстарын т‰сіндіретіндігі жеткілікті”. Теңіз туралы айтқанда, Ньютон Ай мен К‰ннің суды тартуынан теңіздің тасу қ±былысын меңзеп отыр. Ньютонға дейін б±л мєселемен екі жыл б±рын Аристотель айналысқан. Бірақ ол б±л мєселені шеше алмады. Аристотельге б±л мєселе қайғылы болды. “Негропонт жарқабағынан осы қ±былысты бақылап отырып ол теңізге секіріп, µз еркімен ажал қ±шты” (Г. Галилей).
  
• 
  VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
  
• 
  §15 дайындық сұрақтарын талдау.
  

27. 
    Бүкіләлемдік тартылыс заңын тұжырымдаңдар
    
28. 
    Гравитациялық тұрақты нені сипаттайды?
    
29. 
    Бүкіләлемдік тартылыс заңын қандай жағдайда қолдануға болады?
    
30. 
    Г.Кавендиш гравитациялық тұрақтыны қалай анықтады?
    
31. 
    Неліктен барлық денелер үшін өзара тартылыс байқала бермейді?
    

• 
  VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  
• 
  Деңгейлік тапсырмалар.
  
• 
  І деңгей.
  
• 
  1. Әрқайсысының массасы 80 т екі вагон бір-бірінен 1 м қашықтықта тұрғанда қандай күшпен тартылады?
  
• 
  2. Массасы 8 т-ға тең ғарышкеме массасы 20 т орбиталық ғарыш станциясына 100 м қашықтыққа дейін жақындап келді. Өзара тартылыс күшін анықтаңдар.
  
• 
  ІІ деңгей.
  

3. 
   Әрқайсысының массасы 1000 кг. Тартылу күші 6,67*10^-9 Н болатын екі дененің арақашықтығы қандай?
   
4. 
   Ғарышкер Айға қонды. Оны Ай да, Жер де тартады Ғарышкердің Айға тартылу күшіне , Жерге тартылу күшіне қарағанда неше есе артық?Айдың радиусы 1730 км-ге тең.
   

• 
  ІІІ деңгей
  

3. 
   Ғарышкеме Жер бетінен Жер радиусына тең қашықтыққа алыстағанда, оның Жерге тартылу күші неше есе кемиді? Жердің бес радиусына алыстағанда ше?
   

• 
  VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §15 , 12-жаттығу (2,3)
  
• 
  9^а сынып № 14 сабақ ____________________
  
• 
  
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Бақылау жұмысы. №1.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

31. 
    Білімділік мақсаты: оқушылардың тарау бойынша алған білімдерінің нақтылығын, меңгерілу дәрежесін айқындау; жұмысты орындау барысында дайындық деңгейлерін анықтау.
    
32. 
    Дамытушылық мақсаты: оқушылардың ойлау қабілетін дамыту.
    
33. 
    Тәрбиелік мақсаты: білімін, білігін қалыптастыру.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру.
  
• 
  Кинематика негіздері тарауы бойынша бақылау жұмысы.
  
• 
  І нұсқа.
  
• 
  1. Автомобильдің жылдамдығы 10 с ішінде 18-ден 54 км/сағ-қа дейін артты. Жылдамдықтың уақытқа тәуелділігінің формуласын жазыңдар және осы тәуелділіктің формуласын жазыңдар және осы тәуелділіктің графигін құрыңдар.
  
• 
  2. Материялық нүктенің қозғалысы мынадай теңдеумен берілген: x=4t+0,6t². Берілген жағдай үшін υ_x= υ_x(t) тәуелділігін жазыңдар. Осы тәуелділіктің графигін құрыңдар.
  
• 
  3. Тыныштық күйінде 0,5 м/с² үдеумен қозғала бастаған автомобиль 20с ішінде қанша жол жүреді?
  
• 
  4. Дене радиусы 40 м шеңбер доғасының бойымен қозғалады. Оның 20 с ішінде бұрылу бұрышы 2 радианға тең. Дене қозғалысының сызықтық жылдамдығы мен жүрген жолын табыңдар.
  
• 
  ІІ нұсқа.
  

1. 
   Велосипедші еңіске қарай 0,2 м/с² үдеумен қозғалып келеді. Егер велосипедшінің бастапқы жылдамдығы 3 м/с-қа тең болса, 30 с өткенде, оның жылдамдығы қандай болады?
   
2. 
   Поездың жылдамдық алып қозғала бастаған кезіндегі жылдамдықтың уақытқа тәуелділігі υ_x =15+0,25t теңдеуімен берілген. Жылдамдықтың графигін құрыңдар және поездың жиырмасыншы секундың аяғындағы жылдамдығын табыңдар.
   
3. 
   2 м/с бастапқы жылдамдықпен қозғалған ден 10 с ішінде 0,4 м/с² үдеу алады. Осы уақыт ішінде қандай жол жүреді?
   
4. 
   Егер автомобильдің радиусы 30 см доңғалағы 5 с ішінде 50 айналым жасайтын болса, оның қозғалу жылдамдығы қандай?
   

• 
  ІV.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §1-15 қайталау.
  
• 
  9^а сынып № 15 сабақ ____________________
  
• 
  
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Денелердің ауырлық күші әрекетінен қозғалысы.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

34. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Денелердің ауырлық күші әрекетінен қозғалысымен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
35. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
36. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.
  
• 
  Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша денелердің ауырлық күші әрекетінен қозғалысымен танысамыз.
  

32. 
    Бүкіләлемдік тартылыс заңын тұжырымдаңдар
    
33. 
    Гравитациялық тұрақты нені сипаттайды?
    
34. 
    Бүкіләлемдік тартылыс заңын қандай жағдайда қолдануға болады?
    
35. 
    Г.Кавендиш гравитациялық тұрақтыны қалай анықтады?
    
36. 
    Неліктен барлық денелер үшін өзара тартылыс байқала бермейді?
    

• 
  V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
  
• 
  Ауырлық к‰ші. Б‰кілєлемдік тартылыс теориясын жердегі қ±былыстарға қолданғанда, денелер неге тµмен қарай Жерге қ±лайды? деген сұрақ туады. Біз денелердің тартылуы Жердің гравитациялық µрісі єсерінен деп жауап береміз. Б±л жауап д±рыс па? Ғылыми сµздермен с±рақтардан қорғанамыз деп біз кµптеген жаңа с±рақтар тудырамыз. Гравитациялық µріс – дегеніміз не? Ол денелерге қалай єсер етеді? Неге барлық денелер, соның ішінде Жер де µз айналасындағы кеңістікте осы µрісті тудырады? Б±л с±рақтарға кµптеген д±рыс жауаптар болғанымен, Э. Роджерс айтқандай, осындай с±рақтармен жас физикті жылауға дейін жеткізуге болады. “Шынында да физика тартылысты т‰сіндірмейді, оның себебін анықтамайды, дегенмен ол туралы пайдалы деректер береді… Біз денелер Жер тартқандықтан қ±лайды деп айта аламыз. Ал, енді Жер неліктен денелерді тартады деп с±раса, бар айтарымыз: “Жєй, себебі тартады. Табиғат солай қ±рылған” (Э. Роджерс). Біз айтылғанды ескеріп, Ньютон айтқандай денелердің қ±лау себебі туралы “гипотеза шығармаймыз”, бірақ денелер қандай заңмен жєне қандай к‰штерлің єсерінен қ±лайтынын анықтайық. Жердің денелерді µзіне тарту к‰шін, ауырлық к‰ші деп, ал Жердің гравитациялық µрісін - ауырлық µрісі деп атайды. Ауырлық к‰ші тµмен, Жердің ортасына бағытталған. Б±л к‰ш дененің ауырлық центрі деп аталатын н‰ктесінен µтеді. Біртекті дененің (мысалы: шар, тікб±рышты немесе дµңгелек пластина, цилиндр жєне т.б.) ауырлық центрі сол дененің симмертрия центрінде болады. Кейде дененің ауырлық центрі дененің ешқандай н‰ктесімен сєйкес келмеуі м‰мкін (мысалы, сақинада).
  
• 
  Жалпы жағдайда, қандай да бір д±рыс емес формалы жазық дененің ауырлық центрін анықтау керек болса, мынадай заңдылыққа с‰йенуге болады. Егер денені єр н‰ктесінен жіпке асатын болсақ, онда жіп қалдырған бағыттар бір н‰ктеде қиылысады, осы н‰кте дененің ауырлық центрі болады. Денеге єсер ететін F_т ауырлық к‰шін табу ‰шін, дененің массасын еркін түсу ‰деуіне кµбейту керек:
  
• 
  F_т= mg. Б±л формуланы дене Жер бетіне жақын болғанда ғана қолдануға болады. Себебі, осы жағдайда ғана g анықталған жєне 9,8 м/с² тең. Жалпы жағдайда дене Жер бетінен (102-сурет) кез-келген h биіктікте орналасса, еркін түсу ‰деуі белгісіз, сондықтан ауырлық к‰шін б‰кілєлемдік тартылыс заңы бойынша табу керек: М±ндағы M_ж — Жер массасы, m — ауырлық к‰ші єсер ететін дене массасы, ал r — Жер центрінен денеге дейінгі қашықтықтық (r = R_ж + h, м±ндағы R_ж — Жер радиусы). Сонымен Жердің денені тарту к‰шін анықтау ‰шін гравитациялық т±рақтыны Жер мен дене массаларына кµбейтіп, Жер центрінен денеге дейінгі арақашықтың квадратына бµлу керек.
  
• 
  (42.2) формула Жер бетінен дене биіктеген сайын ауырлық к‰ші азая беретіндігін кµрсетеді. Яғни, Жердің гравитациялық µрісі Жер бетіне жақын арада к‰штірек, алыстаған сайын єлсірей береді. Басқа да аспан денелерінің гравитациялық µрістері ара қашықтықтан осындай тєуелділікте болады.
  
• 
  VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
  
• 
  §16 дайындық сұрақтарын талдау.
  

1. 
   Ауырлық күші деп қандай күшті айтады?
   
2. 
   Еркін түсу үдеуі қандай шамаға тәуелді?
   
3. 
   Денелердің еркін түсуі қандай қозғалыс түріне жатады?
   

• 
  VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  
• 
  №1. К
  

1. 
   Массалары m₁= m₂=1 кг екі, олардың арасындағы өзара гравитациялық әсер күші Ғ₁ тең. Бір-біріне осындай қашықтықта орналасқан массалары 3 және 2 кг екі шардың тартылыс күші неге тең?
   
2. 
   Денелердің арақашықтығы 3 есе арттса, онда олардың тартылуы күші қанша өзгереді?
   

• 
  №2 К.
  

1. 
   Массалары m₁= m m₂= 2m екі шардың арақашықтығы R болғанда, олардың арақашықтығы қанша өзгереді?
   
2. 
   Денелердің өзара тартылыс күші 4 есе арттса, онда олардың арақышықтығы қанша өзгереді? шар
   

• 
  VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §16 , 13-жаттығу (3,4)
  
• 
  9^а сынып № 16 сабақ ____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: №2 Зертханалық жұмыс.
  
• 
  «Горизонталь лақтырылған дененің қозғалысын зерттеу»
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

4. 
   Білімділік мақсаты: ауырлық күші әсерінен горизонталь бағытта қозғалатын дененің бастапқы жылдамдығын анықтау.
   
5. 
   Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
   
6. 
   Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
   

• 
  Сабақтың түрі: зертханалық,
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: кітаппен жұмыс, демонстрация, жаттығулар орындау
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері:плакаттар, суреттер, үлестірме қағаздар, болат шар, науа, сызғыш, ақ және көшірме қағаздар.
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу, отырғызу, түгендеу.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ. ДК.Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  

4. 
   Зертханалық жұмыс жасауға дайындық. (әңгіме)
   
5. 
   Техника қауіпсіздігі жөнінде нұсқау.
   
6. 
   Зертханалық жұмысты оқулықтағы нұсқау бойынша орындау.
   
7. 
   Жұмысты орындап, есептеулерді реттеп жазып, жұмыстан шыққан қорытындыны тұжырымдау, жұмыс орнын тазалау.
   

• 
  VI. ДК. Үй тапсырмасын беру: қайталау
  
• 
  
  
• 
  9^а сынып № 17 сабақ ____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Жасанды серіктердің қозғалысы.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

37. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Жасанды серіктердің қозғалысымен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
38. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
39. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.
  
• 
  Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша Жасанды серіктердің қозғалысымен танысамыз.
  

4. 
   Ауырлық күші деп қандай күшті айтады?
   
5. 
   Еркін түсу үдеуі қандай шамаға тәуелді?
   
6. 
   Денелердің еркін түсуі қандай қозғалыс түріне жатады?
   

• 
  V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
  
• 
  Жасанды серіктер д ің қозғалысы. Ньютон ж±мыстарында денелердің парабола бойымен қ±лауынан Жерді айнала орбиталық қозғалысына қалай µтуге болатынын кµрсететін керемет сурет бар (107-сурет). “Жерге лақтырылған тас ауырлық к‰ші єсерінен т‰зу сызықты жолынан ауытқып, қисық сызық жасай Жерге қ±лайды. Егер тасты кµбірек жылдамдықпен лақтырса, ол алысырақ қ±лайды” – деп жазды Ньютон. Осы ойды жалғастырып, егер тасты биік тау басынан ‰лкен жылдамдықпен лақтырса, онда оның траекториясы ол тас Жерге ешқашан да қ±ламайтындай µзгеруі м‰мкін. Осылай тас Жердің жасанды серігіне айналады деп т±жырымдауға болады. Денені Жердің жасанды серігіне айналдыру ‰шін, Жер бетіне денеге берілетін ең аз жылдамдықты бірінші космостық жылдамдық деп атайды.
  
• 
  Жасанды серікті қажетті биіктікке кµтеріп, горизонталь бағытта жеткілікті жылдамдық беру ‰шін зымырандар қолданылады. Одан кейін серік тасымалдаушы зымыраннан ажырап, єрі қарай Жердің гравитациялық µрісі єсерімен қозғалады (Айдың, К‰ннің жєне басқа планеталар єсерін б±л жерде елемейміз). Осы µрістің серікке беретін ‰деуі – g –еркін түсу ‰деуі болып табылады. Екінші жағынан серік шеңберлі орбитамен қозғалғандықтан бұл – центрге тартқыш ‰деу. Сондықтан б±л ‰деу серік жылдамдығының квадратының орбита радиуысына қатынасына тең. Сонымен, б±дан v =  gr . Б±ған (43.1)-µрнекті қойып, алатынымыз: Біз серіктің орбиталық жылдамдығының формуласын алдық. Б±л жылдамдыққа радиусы r шеңберлік орбитамен Жер бетінен h би i кт i кте қозғалатын серік ие болады. Бірінші космостық v₁ жылдамдықты табу ‰шін, серікті Жер бетіне жақын биіктікте, демек h << R_ж жєне r ≈ R_ж болады деп есептеу керек. Осыны (45.1) формулада ескерсек, мынаны аламыз:
  
• 
  Осы формулаға сан мєндерді қойып, мынадай нєтиже аламыз: v₁ = 7900 м/с = 7,9 км/с.
  
• 
  Денеге осындай жоғары жылдамдық беру алғаш 1957 ж. КСРО-да С. П. Королев басшылығымен єлемде бірінші Жердің жасанды серігі (қысқаша ЖЖС) ±шырылғанда м‰мкін болды. Б±л серіктің ±шырылуы (108-сурет) зымыран техникасы, электроника, автоматты басқару, есептеу техникасы, сияқты салалардың кµрнекті жетістігі. 1958 ж. орбитаға бірінші америка серігі “Эксплорер-1” шығарылды, ол кейінірек, 60-жж. Франция, Австралия, Жапония, КХР, ¦лыбритания жєне т.б. елдерде ЖЖС – тер ±шыра бастады. Кµптеген серіктер америкалық тасымалдағыш зымырандарымен ±шырылады.
  
• 
  Қазіргі кезде жасанды серіктерді ±шыру ‰йреншікті іске айналды. Ғарышты зерттеулерді халықаралық деңгейде берілсе ж‰ргізу ‰рдіске айналып отыр. Єр т‰рлі елдерде ±шырылатын жасанды серіктерді негізгі екі класқа бµлуге болады:
  
• 
  1. Ғылыми-зерттеуге арналған жасанды серіктер . Олар Жерді планета ретінде, оның жоғарғы атмосферасын, Жер айналасындағы ғарыштық кеңістікті, К‰нді, ж±лдыздарды жєне олардың арасындағы кеңістікті зерттеуге арналған.
  
• 
  2. Қолданбалы серіктер . Олар жердегі халық шарушылығына қызмет етеді. Б±ларға байланыс, Жердің табиғи байлығын зерттейтін, метеорологиялық, навигациялық, єскери жєне т.б. серіктер жатады.
  
• 
  Адамдар ±шуға арналған серіктерге басқарылатын корабль-серіктер жєне орбиталық станциялар жатады.
  
• 
  Жер орбитасын ж±мыс істейтін серіктерден басқа қосалқы объектілер де айналып ж‰реді. Оларға тасымалдаушы зымырандардың соңғы сатылары, сияқты серіктер орбитаға шыққанда бµлініп қалатын бµлшектер жатады. Жерге жақын кеңістітегі ауа кедергісі µте кµп болғандықтан серіктер µте тµмен ±шырылмайды. Мысалы 160 км биіктікте серік тек бір айналым жасап қалың атмосфера қабаттарында жанып кетеді. Осындай себептен Жердің жасанды бірінші серігі 228 км биіктікте орбитаға шығарылып, ‰ш айдан кейін жанып кеткен.Биіктік артқан сайын атмосфера кедергісі азайып, h >300 км болғанда еленбейтіндей аз болады. Егер жасанды серікті бірінші ғарыштық жылдамдықтан кµп жылдамдықпен ±шыраса ие болады? – деген с±рақ туады. Егер аз ғана артық болса, онда дене Жердің жасанды серігі болып қалады, бірақ шеңберлік емес эллипстік орбитамен қозғалады. Жылдамдық, артқан сайын серік орбитасы “‰зіліп” кетіп т±йықталмаған (параболалық) траекторияға айналғанша созыла береді (109-сурет).
  
• 
  Дене Жерді тастап т±йықталмаған траекториямен қозғалуы ‰шін оған Жер бетіне берілетін жылдамдықты екінші ғарыштық жылдамдық деп атайды. Екінші ғарыштық жылдамдық біріншіден √2 есе кµп: v 2  =  2   v 1  =  2G M З R З  = 11,2 км/с.
  
• 
  М±ндай жылдамдыққа ие дене Жердің серігі болады. К‰ннің тарту аймағынан шығып К‰н ж‰йесінен кету ‰шін денеге ‰шінші ғарыштық жылдамдық беру керек. ‡шінші ғарыштық жылдамдық 16,7 км/с тең. Осындай жылдамдыққа ие болған автоматты планеталық “Пионер-10” (АҚШ) станциясы 1983 ж. адам тарихында алғаш болып К‰н ж‰йесінен шығып кетті. Қазір Барнад ж±лдызы бағытында ±шып барады.
  
• 
  VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
  
• 
  §17 дайындық сұрақтарын талдау.
  

1. 
   Жасанды серік неліктен Жерге құламайды?
   
2. 
   Бірінші ғарыштық жылдамдық берілген серік қалай қозғалады?
   
3. 
   Жердің жасанды серігінің айналу периоды 24 сағатқа тең болуы үшін ол Жерден қандай қашықтықта болуы керек?
   
4. 
   Орбита бойымен айналатын Жер серігіне қандай күш әрекет етеді?
   

• 
  VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  

3. 
   14-жаттығу 1,2
   

• 
  VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §17, 14-жаттығу (3,4)
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  9^а сынып № 18 сабақ ____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Дененің салмағы. Салмақсыздық.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

40. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Дененің салмағы, салмақсыздықпен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
41. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
42. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.
  
• 
  Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша Дененің салмағы, салмақсыздықпен танысамыз.
  

7. 
   Жасанды серік неліктен Жерге құламайды?
   
8. 
   Бірінші ғарыштық жылдамдық берілген серік қалай қозғалады?
   
9. 
   Жердің жасанды серігінің айналу периоды 24 сағатқа тең болуы үшін ол Жерден қандай қашықтықта болуы керек?
   
10. 
    Орбита бойымен айналатын Жер серігіне қандай күш әрекет етеді?
    

• 
  V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
  
• 
  Асқын салмақ жєне салмақсыздық
  
• 
  “…Менің жанарым сағатқа тоқтады. Стрелкалар Москва уақытымен 9 сағат 7 минутты кµрсетіп т±рды. Мен алғашында ысқырған дыбыс, одан кейін ‰деген гуіл естідім, алып зымыран т‰гелдей дірілдеп ақырын старттық қондырғыдан бµлінгенін сездім… Зымыранның қуатты қозғалтқыштары µткен шақтың ±лы істерімен салыстырғанда тебіреністі де єсем єуен салғандай болды…” Алғашқы ғарышкер Юрий Алексеевич Гагарин (1934–1968) µзінің ғарышқа алғашқы сапарын осылай суреттеді. Ғарыш кемесіндегі адам не сезінуі м‰мкін? Зымыран қозғалтқышы қосылып, тасымалдаушы зымыран қозғала бастағанда ғарыш кемесіндегі массасы m адамға екі к‰ш: mg -ауырлық к‰ші жєне тіректің реакция к‰ші N єсер етеді. Зымыранның ‰деуі a жоғары бағытталғандықтан тірек реакция к‰ші кµбірек болады: N > mg . Олардың тең әсерлі күші F = N – mg Ньютонның екінші заңы бойынша массаның ‰деуге кµбейтіндісіне тең: N – mg = ma, б±дан: N = mg + ma.
  
• 
  Ғарышкердің салмағы P , Ньютонның ‰шінші заңына сєйкес N реакция к‰шіне тең, сондықтан:P = mg + ma = m (g + a). Зымыран қозғалғанға дейін ғарыш салмағы mg -ауырлық к‰шіне тең болған. Енді, соңғы теңдіктен, оның салмағы ±лғайып, ауырлық к‰шінен ma -шамаға артқанын байқаймыз. Дененің салмағы оның ауырлық к‰шінен артуын асқын салмақ деп атаймыз. “Орасан зор бір к‰ш мені креслоға қатты батырғанын сездім. Крсело менің денеме ауыр салмақтың єсерін азайтатындай орналасқанымен, аяқ-қолымды қимылдата алмадым” — деп есіне т‰сірді Гагарин. Асқын салмақ кезінде б‰кіл дене тірекке кµбірек к‰ш т‰сіріп қоймай, ол дененің жеке бµліктері де бір-бірін қаттырақ сығады. Асқын салмақ негізінде адамның дем алуы, ж‰рек қызметі нашарлайды, қан айналымы жєне адам басына қанның қ±йылуы мен шығуы б±зылады. Сондықтан асқын салмаққа тек жақсы жаттыққан адамдар шыдай алады. Асқын салмақ сан мєнін а/ g -қ атынасымен сипаттайды. Б±л қатынас n -єрпімен белгіленіп асқын салмақ коэффициенті деп аталады. а= ng болғандағы n - еселік асқын салмақтықта, адам салмағы (кез-келген басқа да дене ‰шін) 1 + n есе артады. Асқын салмақ єсері неғ±рлым қысқа уақытта болса, адам соғ±рлым кµп асқын салмақтықты кµтере алады. Адам тік т±рған жағдайда 3 с ішінде 8 g -дан, 12–15 с ішінде 5 g -ға дейінгі асқын салмақты жақсы кµтереді. Қас қағым сєтте, шамамен 0,1 с-тан аз уақыт ішінде адамның жиырма еседен де кµп асқын салмақтықты кµтеруге м‰мкіндігі бар. Ғарыш кемесі Жер орбитасына шыққан соң қозғалтқыштар µшіріледі. Б±л кезде кеменің ‰деуі еркін түсу ‰деуіне тең болатынын a = g білеміз. Кеме ішіндегі ғарышкердің де ‰деуі осындай болады. Б±л ‰деу тµмен қарай, Жер центріне бағытталған. Сондықтан ғарышкерге єсер етуші N жєне mg к‰штерінің ішінде ауырлық к‰шінің єсері єлдеқайда кµп. Екі к‰штің тең єсерлісі F = mg — N , Ньютонның екінші заңы бойынша ғарышкер массасы мен ‰деуінің кµбейтіндісіне, демек mg – ға тең. Сондықтан: mg – N = mg, б ±дан: N = 0. Б±л тіректің ғарышкерге ешқандай єсер жоқтығын кµрсетеді. Б±л жағдай Ньютонның ‰шінші заңы бойынша ғарышкер де тірекке ешқандай єсер етпегенде, демек оның салмағы нµлге тең болғанда орындалады. Салмағы нµлге тең болатын дене к‰йін салмақсыздық деп атайды. Салмақсыздық массаның емес салмақтың жоқтығын білдіретінін еске сақтау абзал. Салмақсыздық к‰йіндегі дененің массасы б±рынғыдай болып қала береді. Салмақсыздық к‰йінде барлық денелер жєне олардың жеке бµліктері бір-біріне қысым жасамайды. Ғарышкер µз салмағын сезінбейді, оның қолынан шыққан зат ешқайда қ±ламайды; ал маятник ығысқан к‰йінде қала береді; еден мен шаңырақтың айырмасы болмайды. Осы қ±былыстардың бєрін гравитациялық µрістің кеме ішіндегі барлық денелерге бірдей ‰деу беретіндігімен т‰сіндіруге болады. Сондықтан да ғарышкер тастаған зат (оған жылдамдық берілмегенде) ешқайда қ±ламайды. Себебі ол зат кеменің бір қабырғасына “жетуге” немесе одан “қалуға” м‰мкіндігі жоқ, яғни денелер де қабырғалар да бірдей ‰деумен қозғалады. Орбитада ±шу кезіндегі салмақсыздық к‰й адам ағзасына ерекше кері єсер етеді. Салмақсыз к‰йі ағзаның кµптеген функцияларына елеулі єсер етеді: б±лшық еттер мен с‰йектер єлсірейді, ағзадағы су мµлшері азаяды жєне т.б. Бірақ салмақсыздықтан болған б±л µзгерістер қайтымды. Емдік дене шынықтыру жєне дєрі-дєрмектер кµмегімен ағза функциясын қайта қалпына келтіруге болады. Орбиталық ғарыш кемесінде салмақсыздық к‰йінде тек ғарышкер ғана емес, кез-келген еркін түскен (айналусыз) дене де болады. Осындай к‰йді сезіну ‰шін жєй ғана секіру жеткілікті. Жедел кµтерілу сєті мен қону сєті аралығында сіз де салмақсыз бола аласыз! Ғарышкерлерді ±шуға дайындағанда салмақсыздық к‰йін арнайы ±шақ зертханаларда жасайды. ¦шақта салмақсыздық к‰йін жасау ‰шін оны парабола бойымен ‰деуі еркін қ±лау ‰деуіне тең болатындай жылдамдықпен ±шыру керек. ¦шақ парабола бойымен жоғары, одан кейін тµмен қарай ±шқанда, оның ішіндегі жолаушылар салмақсыз болады.
  
• 
  VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
  
• 
  §18 дайындық сұрақтарын талдау.
  

1. 
   Дененің салмағы дегеніміз не?
   
2. 
   Дененің салмағы мен денеге әрекет ететін ауырлық күшінің арасындағы айырмашылық неде?
   
3. 
   Жоғары қарай үдемей қозғалған дененің салмағы қалай өзгереді?
   
4. 
   Қандай жағдайда дене салмақсыздық күйін кешеді?
   

• 
  VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  

4. 
   15-жаттығу 1,2
   
5. 
   Деңгейлік тапсырмалар.
   

• 
  І деңгей.
  
• 
  1. Массасы 1,5 т денеге экваторға жақын Жер бетінде қандай ауырлық күші әсер етеді?
  
• 
  2. Жер бетіндегі денеге әсер ететін ауырлық күші 50 Н. Оның массасы қандай?
  
• 
  ІІ деңгей.
  

1. 
   60 Жер радиусына тең биіктігі дененің еркін түсу үдеуін есептеңдер.
   
2. 
   Жердің масасы 6*10²⁴ кг, Жердің радиусы 6,4*10⁶м. (0,0026 м/с²).
   
3. 
   Жер радиусына тең биіктікке массасы 10 кг денеге қандай ауырлық күші әсер етеді?g=9.8 м/c² (6,1 Н)
   

• 
  ІІІ деңгей.
  
• 
  1. Шолпанның орташа тығыздығы 5200 кг/м³, ал ғаламшардың радиусы 6100 км. Шолпан бетіндегі еркін түсу үдеуін табыңдар.
  
• 
  VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §18, 15-жаттығу (3,4)
  
• 
  9^а сынып № 19 сабақ ____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Дене импульсі. Импульстің сақталу заңы.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

43. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Дене импульсімен импульстің сақталу заңымен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
44. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
45. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.
  
• 
  Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша дене импульсімен импульстің сақталу заңымен танысамыз.
  

11. 
    Дененің салмағы дегеніміз не?
    
12. 
    Дененің салмағы мен денеге әрекет ететін ауырлық күшінің арасындағы айырмашылық неде?
    
13. 
    Жоғары қарай үдемей қозғалған дененің салмағы қалай өзгереді?
    
14. 
    Қандай жағдайда дене салмақсыздық күйін кешеді?
    

• 
  V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
  
• 
  1. Сақталу қасиеті бар физикалық шамалар.
  
• 
  2. Дене импульсі, оны формула арқылы өрнектеу, физикалық мағынасы, бағыты, өлшем бірлігі.
  
• 
  3. Күш импульсі, оны формула арқылы өрнектеу, физикалық мағынасы, бағыты, өлшем бірлігі.
  
• 
  4. Күш импульсі мен дене импульсінің арасындағы байланыс.
  
• 
  5. Ньютонның екінші заңын импульстік түсінік тұрғысынан өрнектеу.
  
• 
  6. Тұйық жүйе туралы түсінік.
  
• 
  7. Импульстің сақталу заңы.
  
• 
  VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
  
• 
  §19,20 дайындық сұрақтарын талдау.
  

1. 
   Дене импульсі дегеніміз не?
   
2. 
   Күш импульсі дегеніміз не?
   
3. 
   Дене импульсінің өзгеруі қандай шамаға тәуелді?
   
4. 
   Күш импульсі мен дене импульсінің арасында қандай байланыс бар?
   
5. 
   Тұйық жүйе деп қандай жүйені айтамыз?
   
6. 
   Импульстің сақталу заңын тұжырымдаңдар.
   

• 
  VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  

6. 
   17-жаттығу 1,2
   
7. 
   1,5 м/с жылдамдықпен қозғалып келе жатқан массасы 20 т темір жол вагоны массасы 10 т қозғалмай тұрған вагонға тіркеледі. Вагондардың тіркелгеннен кейінгі жылдамдығы қандай? (1 м/с)
   

• 
  VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §19,20, 17-жаттығу (3,4)
  
• 
  
  
• 
  9^а сынып №20 сабақ ____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Реактивтік қозғалыс.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

46. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Реактивтік қозғалысымен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
47. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
48. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.
  
• 
  Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша реактивтік қозғалыспен танысамыз.
  

15. 
    Дене импульсі дегеніміз не?
    
16. 
    Күш импульсі дегеніміз не?
    
17. 
    Дене импульсінің өзгеруі қандай шамаға тәуелді?
    
18. 
    Күш импульсі мен дене импульсінің арасында қандай байланыс бар?
    
19. 
    Тұйық жүйе деп қандай жүйені айтамыз?
    
20. 
    Импульстің сақталу заңын тұжырымдаңдар.
    

• 
  V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
  
• 
  1. Импульстің сақталу заңының техникада табысты қолданылуының бір мысалы реактивтік қозғалыс.
  
• 
  2. Техникадағы және табиғаттағы реактивтік қозғалыстың мысалдары.
  
• 
  3. Ғарышты зерттеудегі жетістіктер.
  
• 
  4. Көпсатылы зымырандар.
  
• 
  5. Реактивті қозғалыс жылдамдығы.
  
• 
  VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
  
• 
  §21 дайындық сұрақтарын талдау.
  

7. 
   Зымыран қалай қозғалады?
   
8. 
   Реактивті қозғалыс дегеніміз не?
   
9. 
   Қандай мақсатпен зымырандар көпсатылы болып жасалады?
   
10. 
    Реактивті қозғалыс жылдамдығы қандай шамаларға байланысты?
    
11. 
    Ғарышты зерттеудегі қандай жетістіктерді білесіңдер?
    

• 
  VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу. 18-жаттығу 1,2
  
• 
  №1К.
  

1. 
   2 м/с жылдамдықпен қозғалып келе жатқан массасы 5 кг дененің импульсін анықтаңдар.
   
2. 
   Жеңіл автомобильдің жылдамдығы жүк автомобильінің жылдамдығынан 2 есеүлкен, ал массасы 4 есе кіші. Автомобильдердің импульстарының модульдерін салыстырыңдар.
   

• 
  №2К.
  

1. 
   7 м/с жылдамдықпен жүгіріп келе жатқан массасы 70 кг адам, 2 м/с жылдамдықпен кетіп бара жатқан, массасы 30 кг арбаны қуып жетіп, оған секіріп мінеді. Осыдан кейін арба қандай жылдамдықпен қозғалады?
   
2. 
   Жеңіл автомобильдің жүк автомобильінің жылдамдығынан 2 есе үлкен, ал массасы 6 есе кіші. Автомобильдердің импульстарының модульдерін салыстырыңдар.
   

• 
  VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §21 18-жаттығу (3)
  
• 
  9^а сынып №21 сабақ ____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Энергия. Энергияның сақталу және бір түрден екінші түрге айналу заңы.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

49. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Энергияның сақталу және бір түрден екінші түрге айналу заңымен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
50. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
51. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.
  
• 
  Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша Энергияның сақталу және бір түрден екінші түрге айналу заңымен танысамыз.
  

21. 
    Зымыран қалай қозғалады?
    
22. 
    Реактивті қозғалыс дегеніміз не?
    
23. 
    Қандай мақсатпен зымырандар көпсатылы болып жасалады?
    
24. 
    Реактивті қозғалыс жылдамдығы қандай шамаларға байланысты?
    
25. 
    Ғарышты зерттеудегі қандай жетістіктерді білесіңдер?
    

• 
  V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
  
• 
  1. Энергия-скалярлық, механикалық жұмыс жасай алу қабілеті бар физикалық шама.
  
• 
  2. Кинетикалық энергия-қозғалып келе жатқан дене энергиясы.
  
• 
  3. Потенциялық энергия-денелердің өзара әрекеттесуіне немесе дене бөлшектерінің өзара орналасуына байланысты болатын энергия.
  
• 
  4. Жұмыс пен энергия арасындағы байланыс.
  
• 
  5. Дененің толық механикалық энергиясы.
  
• 
  6. Толық механикалық энергияның сақталу заңы.
  
• 
  7. Энергияның сақталу және айналу заңына сүйеніп жұмыстың физикалық мәнін түсіну.
  
• 
  VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
  
• 
  §22,23 дайындық сұрақтарын талдау.
  

1. 
   Механикалық энергия дегеніміз не?
   
2. 
   Механикалық энергияның өлшем бірлігі қандай?
   
3. 
   Кинетикалық энергия дегеніміз не?
   
4. 
   Потенциялық энергия дегеніміз не?
   
5. 
   Дененің толық механикалық энергиясы дегеніміз не?
   
6. 
   Толық механикалық энергияның сақталу заңы қалай тұжырымдалады?
   

• 
  VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  

1. 
   19-жаттығу 1,2; 20-жаттығу 1,2.
   
2. 
   Деңгейлік тапсырмалар.
   

• 
  І деңгей.
  
• 
  1. Автомобиль тау жолымен 2000 м биіктіктен 500 м-ге дейін төмендеді. Егер автомобильдің массасы 3 т болса, оның потенциалдық энергиясы қаншаға өзгереді.
  
• 
  2. Серіппенің қатаңдығы 2500 Н/м. Серіппе 10см-ге сығылса, оның энергиясының шамасы қандай болады?
  
• 
  3. Массасы 1000 т, жылдамдығы 54 км/сағ пойыздың кинетикалық энергиясын есептеңдер.
  
• 
  ІІ деңгей.
  

1. 
   7м биіктіктен еркін түсіп келе жатқан, массасы 500 г доптың Жер бетінен 5 м биіктіктегі кинетикалық энергиясын анықтаңдар.
   
2. 
   Массасы 20г, тік жоғары қарай 20м/с жылдамдықпен атылған жебенің 15м биіктіктегі потенциялық энергиясы мен кинетикалық энергиясының мәндері қандай болады?
   
3. 
   Үстел бетімен үйкеліссіз қозғала алатын массасы 160г арбаша горизонталь серіппеге бекітілген. Егер арбашаның ең үлкен жылдамдығы 5 м/с, серіппенің ең үлкен деформациясы 4 см болса, оның қатаңдығы қандай?
   

• 
  ІІІ деңгей.
  

1. 
   Массасы 60 кг цирк артисі 4м биіктіктен керілген тордың үстіне секіреді. Егер тордың иілуі 1м-ге тең болса, ол артистке қанадйай күшпен әсер етеді?
   
2. 
   Массасы 2т автомобиль авриялық тежелуде 50м жүріп барып тоқтады. Егер үйкеліс коэффициенті 0,4-ке тең болса, үйкеліс күшінің жұмысын және автомобильдің кинетикалық энергиясының өзгерісін табыңдар.
   

• 
  VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §22,23 19-жаттығу (3), 20-жаттығу.
  
• 
  
  
• 
  9^а сынып № 22 сабақ ____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Есеп шығару.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

52. 
    Білімділік мақсаты: оқушылардың ынтасын арттыра отырып білімін тексеру.
    
53. 
    Дамытушылық мақсаты: алған білімін сапалық сипаттағы есептер мен жауаптар іздестіруге қолдана білу.
    
54. 
    Тәрбиелік мақсаты: білімін, білігін қалыптастыру.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру.
  
• 
  Сақталу заңдары бойынша есептер.
  

1. 
   3 м/с жылдамдықпен қозғалатын массасы 2 кг дененің кинетикалық энергиясы неге тең?
   
2. 
   Жер бетінен 2 м биіктікке көтерілген массасы 3 кг дененің потенциалдық энергиясы қандай?
   
3. 
   19-жаттығу 4,5
   
4. 
   20-жаттығу 4,5
   

• 
  ІІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау. Сұрақтар қою.
  

7. 
   Механикалық энергия дегеніміз не?
   
8. 
   Механикалық энергияның өлшем бірлігі қандай?
   
9. 
   Кинетикалық энергия дегеніміз не?
   
10. 
    Потенциялық энергия дегеніміз не?
    
11. 
    Дененің толық механикалық энергиясы дегеніміз не?
    
12. 
    Толық механикалық энергияның сақталу заңы қалай тұжырымдалады?
    

• 
  ІV.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: 19-23 тақырыптарын қайталау.
  
• 
  9^а сынып № 23 сабақ ____________________
  
• 
  
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Бақылау жұмысы №2.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

55. 
    Білімділік мақсаты: оқушылардың тарау бойынша алған білімдерінің нақтылығын, меңгерілу дәрежесін айқындау; жұмысты орындау барысында дайындық деңгейлерін анықтау.
    
56. 
    Дамытушылық мақсаты: оқушылардың ойлау қабілетін дамыту.
    
57. 
    Тәрбиелік мақсаты: білімін, білігін қалыптастыру.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру.
  
• 
  Сақталу заңдары бойынша бақылау жұмысы.
  
• 
  І нұсқа.
  
• 
  1. 15 м/с жылдамдықпен ұшып келе жатқан гранат массалары 6 кг және 14 кг болатын екі жарықшаққа бөлінеді. Қозғалыс бағыты бойынша үлкен жарықшақ 24 м/с жылдамдықпен ұшты. Кіші жарықшақтың жылдамдығын тап.
  
• 
  2. Массасы 200г дене 15 м/с жылдамдықпен қозғалады. Дененің кинетикалық энергиясын анықта.
  
• 
  3. Массасы 500кг лифт екінші қабаттан сегізінші қабатқа көтерілді. Қатар екі қабаттың ара қашықтығы 4м. Лифтінің потенциалдық энергиясының өзгерісі неге тең?
  
• 
  4. Дененің импульсі 10кг*м/с, ал кинетикалық энергиясы 20Дж. Дененің массасы мен жылдамдығын табыңдар.
  
• 
  ІІ нұсқа.
  

1. 
   Массасы 10т жайдақ вагонды 3 м/с жылдамдықпен келе жатқан массасы 15 т жайдақ вагон қуып жетеді. Егер соқтығысуы серпімсіз болса,соқтығысқаннан кейін бұл вагондардың жылдамдығы 2,6 м/с болады. Бірінші жайдақ вагон қандай жылдамдықпен пен қозғалған?
   
2. 
   Теледидар кинескопында электрондар жылдамдығы 70Мм/с. Электронның кинетикалық энергиясын анықта. Электронның массасы 9,1*10^-31кг.
   
3. 
   Қатаңдығы 10кН/м серіппе 3 см-ге созылған. Оның потенциалдық энергиясын анықта.
   
4. 
   Дененің импульсі 12 кг*м/с, ал кинетикалық энергиясы 24 Дж. Дененің массасы мен жылдамдығын табыңдар.
   

• 
  ІV.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §1-15 қайталау.
  
• 
  
  
• 
  9^а сынып №24 сабақ ____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Тербелмелі қозғалыс. Тербермелі қозғалысты сипаттайтын негізгі шамалар.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

58. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Тербермелі қозғалысты сипаттайтын негізгі шамалармен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
59. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
60. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.
  

26. 
    Бақылау жұмысына сраптау жасау.
    
27. 
    Қатемен жұмыс.
    

• 
  V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
  

1. 
   Механикалық тербелістер-дененің бірдей уақыт аралығында дәлме-дәл немесе жуықтап қайталанып отыратын қозғалыс.
   
2. 
   Тербелмелі қозғалысқа мысалдар. Тербелмелі қозғалыстардың ұқсастығы олардың периодтылығы.
   
3. 
   Серіппелі маятниктің тербелісінің динамикасы.
   
4. 
   Ығысу-дененің тепе-теңдік күйден ауытқуы.
   
5. 
   Гармоникалық тербелістер.
   
6. 
   Тербеліс периоды-дене қозғалысы толығымен қайталанып отыратын ең аз уақыт аралығы.
   
7. 
   Тербеліс жиілігі-бірлік уақыт ішіндегі тербелістер саны.
   
8. 
   Тербеліс маплитудасы-дененің тепе-теңдік күйінен ең үлкен ығысуының мәні.
   
9. 
   Механикалық тербелістер кезіндегі дене қозғалысының сипаттамаларын түсіндіретін.
   

• 
  VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
  
• 
  §24,25 дайындық сұрақтарын талдау.
  

13. 
    Қандай қозғалыстарды тербелмелі қозғалыстар деп атайды?
    
14. 
    Қозғалыстың басқа түрлерінен тербермелі қозғалыстардың ерекшелігі неде?
    
15. 
    Ығысу деген не?
    
16. 
    Гармоникалық тербелістер деп қандай тербелістерді атайды?
    
17. 
    Тербеліс периоды деп нені айтады?
    
18. 
    Тербеліс жиілігі деп нені айтады?
    
19. 
    Тербеліс амплитудасы деп нені айтады?
    

• 
  VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  

3. 
   21-жаттығу 1,2;
   
4. 
   Қосымша есептер.
   

• 
  А) Егер тербеліс периоды 0,5с болса, маятник 20 тербелісті қанша уақытта жасайды?
  
• 
  Ә) Масаның қанат қағу тербеліс жиілігі 600Гц, ал араның қанат қағу тербеліс периоды 5 мс. 1 мин ішінде қай жәндік қанатын көп қағады және қанша көп қағады?
  
• 
  VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §24,25 21-жаттығу (3,4). Оқулықтағы 92 беттегі тапсырма
  
• 
  9^а сынып №25 сабақ ____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Механикалық тербеліс кезіндегі энергияның түрленуі.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

61. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Механикалық тербеліс кезіндегі энергияның түрленуімен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
62. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
63. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.
  
• 
  Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша Механикалық тербеліс кезіндегі энергияның түрленуімен танысамыз.
  

20. 
    Қандай қозғалыстарды тербелмелі қозғалыстар деп атайды?
    
21. 
    Қозғалыстың басқа түрлерінен тербермелі қозғалыстардың ерекшелігі неде?
    
22. 
    Ығысу деген не?
    
23. 
    Гармоникалық тербелістер деп қандай тербелістерді атайды?
    
24. 
    Тербеліс периоды деп нені айтады?
    
25. 
    Тербеліс жиілігі деп нені айтады?
    
26. 
    Тербеліс амплитудасы деп нені айтады?
    

• 
  V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
  

10. 
    Механикалық тербеліс кезіндегі энергияның түрленуі.
    
11. 
    Тербеліп тұрған дененің толық механикалық энергиясы әр уақытта сақталады.
    
12. 
    Өшетін тербелістер-уақыт өткен сайын амплитудасы азайып отыратын тербелістер.
    
13. 
    Тербеліс маплитудасы-дененің тепе-теңдік күйінен ең үлкен ығысуының мәні.
    
14. 
    Механикалық тербелістер кезіндегі дене қозғалысының сипаттамаларын түсіндіретін.
    

• 
  VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
  
• 
  §26 дайындық сұрақтарын талдау.
  

1. 
   Тербермелі қозғалыс кезінде дененің кинетикалық энергиясы қай жағдайда ең үлкен мәнге ие?
   
2. 
   Серіппеге бекітілген дененің потенциалдық энергиясы қай жағдайда ең үлкен мәнге ие?
   

• 
  VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  

5. 
   Қосымша есептер.
   

• 
  А) Қатаңдығы 0,4 кН/м серіппеге бекітілген массасы 640 г жүк, тепе-теңдіктен 1 м/с жылдамдықпен өту үшін, оны тепе-теңдік күйден қандай арақашықтыққа ауытқуы керек?
  
• 
  Ә) Қатаңдығы 0,5 кН/м серіппеде тербеліп тұрған жүктің тербеліс амплитудасы 6 см, ең үлкен жылдамдығы 3 м/с-қа тең болса, оның массасы қандай?
  
• 
  VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §26
  
• 
  
  
• 
  9^а сынып №26 сабақ ____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Еркін және еріксіз тербелістер.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

64. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Еркін және еріксіз тербелістермен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
65. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
66. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.
  
• 
  Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша Еркін және еріксіз тербелістермен танысамыз.
  

27. 
    Математикалық маятник деп нені айтады?
    
28. 
    Математикалық маятниктің периоды неге тәуелді?
    
29. 
    Серіппелі маятниктің тербеліс периоды неге тәуелді болады?
    

• 
  V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
  

15. 
    Еркін тербелістер –дене тепе-теңдік күйінен шығарылғаннан соң чыртқы күштің әрекетінсіз болатын тербелістер.
    
16. 
    Еркін тербелістердің жиілігін тербелмелі жүйенің меншікті жиілігі деп атайды.
    
17. 
    Еріксіз тербелістер –сыртқы периоды күштің әрекетінен болатын тербелістер.
    
18. 
    Тербеліс жиілігінің сипаттамалары.
    
19. 
    Резонанс-мәжбүр етуші күштің тербеліс жиілігі иен тербелмелі жүйенің меншікті жиілігі дәл келген кездегі еріксіз ьтербелістер маплитудасының кенет арту құбылысы.
    

• 
  VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
  
• 
  §28 дайындық сұрақтарын талдау.
  

1. 
   Еркін тербелістер деп қандай тербелістерді айтады?
   
2. 
   Тербелістер неліктен өшеді?
   
3. 
   Үйкеліс күші тербеліс амплитудасын неліктен азайтады?
   
4. 
   Неліктен өшетін тербелістерді гармоникалық тербелістер деп айтуға болмайды?
   
5. 
   Тербелмелі жүйенің меншікті жиілігі қалай анықталады?
   
6. 
   Еріксіз тербелістер деген не?
   
7. 
   Еріксіз тербелістердің жиілігі қандай болады?
   
8. 
   Қандай құбылысты резонанс деп атайды?
   

• 
  VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  

6. 
   Қосымша есептер.
   

• 
  А) Массасы 1 кг жүк ілінген маятник серіппенің ұшына тербеліс жиілігі 16 Гц-ке тең айнымалы күш әсер етеді. Егер серіппенің қатаңдығы 400 Н/м болса, бұл жағдайда резонанс құбылысы байқала ма? (Жоқ)
  
• 
  Ә) Теміржол вагонының меншікті вертикаль тербелістерінің периоды 1,25 с-қа тең. Рельстердің түйіскен жерінде агон периодты соққы алады, бұның өзі вагонды еріксіз тербеліске түсіреді. Түйісу аралығындағы рельстің ұзындығы 25 м болса, пойыздың жылдамдықтың қандай мәнінде резонанс пайда болады (72 км/сағ)
  

7. 
   23-жаттығу 1.
   

• 
  VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §28 23-жаттығу (2,3).
  
• 
  9^а сынып №27 сабақ ____________________
  
• 
  
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Электромагниттік тербелістер.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

67. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Электромагниттік тербелістермен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
68. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
69. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.
  
• 
  Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша Электромагниттік тербелістермен танысамыз.
  

30. 
    Еркін тербелістер деп қандай тербелістерді айтады?
    
31. 
    Тербелістер неліктен өшеді?
    
32. 
    Үйкеліс күші тербеліс амплитудасын неліктен азайтады?
    
33. 
    Неліктен өшетін тербелістерді гармоникалық тербелістер деп айтуға болмайды?
    
34. 
    Тербелмелі жүйенің меншікті жиілігі қалай анықталады?
    
35. 
    Еріксіз тербелістер деген не?
    
36. 
    Еріксіз тербелістердің жиілігі қандай болады?
    
37. 
    Қандай құбылысты резонанс деп атайды?
    

• 
  V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
  

20. 
    Электромагниттік тербелістер –конденсатордың разрядталуы кезінде заряд, ток, кернеу, электр және магнит өрістері периодты түрде өзгеріп отыруы.
    
21. 
    Тербелмелі контур-электромагниттік тербелістер алуға болатын, тізбектей жалғанған конденсатор конденсатор мен индуктивтік катушкадан тұратын тізбек.
    
22. 
    Тербелмелі контурда еркін тербелістердің пайда болуы шарты.
    
23. 
    Томсон формуласы.
    
24. 
    Механикалық және электромагниттік тербелістер арасындағы ұқсастық.
    

• 
  VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
  
• 
  §28 дайындық сұрақтарын талдау.
  

1. 
   Тербелмелі контур дегеніміз не?
   
2. 
   Еркін электромагниттік тербелістер неліктен өшеді?
   
3. 
   Катушка индуктивтілігінің өзгеруі контурдағы еркін тербелістер периодына қалай әрекет етеді?
   
4. 
   Конденсатор сыйымдылығының өзгеруі контурдағы еркін тербелістер периодына қалай тәуелді?
   

• 
  VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  

8. 
   21-жаттығу 1.
   
9. 
   Деңгейлік тапсырмалар.
   

• 
  І деңгей.
  
• 
  1. Кедергісі аз тербелмелі контурда катушканың индуктивтігін 4 есе арттырса, ал конденсатордың сыйымдылығын 2 есе кемітсе, контурдағы еркін электр тербелістерінің периоды қалай өзгереді?
  
• 
  2. Кедергісі аз тербелмелі контурда катушканың индуктивтігін 2 есе арттырса, ал конденсатордың сыйымдылығын 2 есе кемітсе, контурдағы еркін электр тербелістерінің жиілігі қалай өзгереді?
  
• 
  ІІ деңгей.
  

1. 
   Тербелмелі контур сыйымдылығы 1 мкФ конденсатордан және индуктивтігі 10 мГн катушкадан тұрады. Контурдағы тербелістер периодын есептеңдер.
   
2. 
   Тербелмелі контур сыйымдылығы 500 пФ конденсатордан және индуктивтігі 1 мГн катушкадан тұрады. Контурдағы тербелістер жиілігін есептеңдер.
   

• 
  ІІІ деңгей.
  

1. 
   Сыйымдылығы 2 мкФ конденсатормен жиілігі 1кГц электромагниттік тербелістер алу үшін, тербелмелі контурда индуктивтігі қандай катушка қосу керек?
   
2. 
   Индуктивтігі 0,76 Гн катушкасы бар тербелмелі контурға дыбыс жиілігі 400 Гц электромагниттік тербелістер алу үшін, тербелмелі контурда сыйымдылығы қандай конденсатор қосу керек?
   

• 
  VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §29 24-жаттығу (2,3).
  
• 
  
  
• 
  9^а сынып №28 сабақ ____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: №3 Зертханалық жұмыс.
  
• 
  «Маятник көмегімен дененің еркін түсу үдеуін анықтау»
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

7. 
   Білімділік мақсаты: Математикалық маятниктің тербеліс периодының формуласы бойынша ерікн түсу үдеуін есептеу.
   
8. 
   Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
   
9. 
   Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
   

• 
  Сабақтың түрі: зертханалық,
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: кітаппен жұмыс, демонстрация, жаттығулар орындау
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері:плакаттар, суреттер, үлестірме қағаздар, секундомер, саңылауы бар шар, жіп, қысқышы мен сақинасы бар тұрғы.
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу, отырғызу, түгендеу.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ. ДК.Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  

8. 
   Зертханалық жұмыс жасауға дайындық. (әңгіме)
   
9. 
   Техника қауіпсіздігі жөнінде нұсқау.
   
10. 
    Зертханалық жұмысты оқулықтағы нұсқау бойынша орындау.
    

• 
  Жұмысты қорытындылау, жұмыс орнын тазалау.
  
• 
  VI. ДК. Үй тапсырмасын беру: қайталау
  
• 
  
  
• 
  9 сынып №29 сабақ _____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Тоқсандық сынақ жұмысы
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  
• 
  Білімділік: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау.
  
• 
  Тәрбиелілік: Оқушыларды тәрбиелілікке, ұқыптылыққа, тиянақтылыққа үйрету;
  
• 
  Дамытушылық: Окушылардың ойлау қабілетін, логикалық-абстракциясын дамыту.
  
• 
  Сабақтың түрі: Сынақ сабақ.
  
• 
  Сабақтың өту барысы:
  

1. 
   Оқушыларды ұйымдастыру.
   
2. 
   Үйге берілген тапсырманы тексеру .
   
3. 
   Тесте берілген сұрақтарға жауап беру
   
4. 
   Тест сұрақтарын талдау
   
5. 
   Үйге талсырма беру
   

• 
  Тест сұрацтары:
  
• 
  Үйге тапсырма: оқулықтағы тақырыптарды қайталап оқу, қосымша газет-журналдардан білімдерін толықтыру.
  
• 
  9^а сынып №30 сабақ ____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Толқындық қозғалыс.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

70. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Толқындық қозғалыспен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
71. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
72. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.
  
• 
  Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша Толқындық қозғалыспен танысамыз.
  

5. 
   Тербелмелі контур дегеніміз не?
   
6. 
   Еркін электромагниттік тербелістер неліктен өшеді?
   
7. 
   Катушка индуктивтілігінің өзгеруі контурдағы еркін тербелістер периодына қалай әрекет етеді?
   
8. 
   Конденсатор сыйымдылығының өзгеруі контурдағы еркін тербелістер периодына қалай тәуелді?
   

• 
  V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
  
• 
  1. Толқындық қозғалыс, оған мысал.
  
• 
  2. Механикалық толқын-тербелістердің серпімді ортаның бір бөлшегінен екінші бір бөлшегіне таралу процесі.
  
• 
  3. Көлденең толқын-бөлшектердің тербелісі толқынның таралу бағытына перпендикуляр бағытта жүзеге асатын толқын.
  
• 
  4. Бойлық толқын-бөлшектердің тербелісі толқынның таралу бойында жүзеге асатын толқын.
  
• 
  5. Толқын ұзындығы-Т периодқа тең уақыт аралығында толқын таралатын арақашықтық.
  
• 
  6. Толқын жылдамдығы-толқын ұзындығының бөлшектердің тербеліс периодына қатынасы арқылы анықталатын физикалық шама.
  
• 
  7. Сейсмимкалық толқын-жер сілкінісі кезіндегі тербелістердің таралуы.
  
• 
  8. Гравитациялық толқын-ауырлық және беттік керілу күштері әрекетінен туындайтын толқын.
  
• 
  VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
  
• 
  §30 дайындық сұрақтарын талдау.
  

1. 
   Толқын дегеніміз не?
   
2. 
   Көлденең толқын қандай ортада пайда болып таралады?
   
3. 
   Толқын ұзындығы дегеніміз не?
   
4. 
   Толқын жылдамдығы дегеніміз не?
   
5. 
   Толқынның энергияны тасымалдайтынын қалай дәлелдеуге болады?
   

• 
  VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  

10. 
    25-жаттығу 1.
    
11. 
    Қосымша есептер.
    

• 
  А) Толқындардың таралу жылдамдығы 6 м/с, тербеліс жиілігі 5 Гц болғандағы толқын ұзындығы қандай? (1,2 м)
  
• 
  Ә) Балықшы қалтқы 10 с ішінде толқынды 20 тербеліс жасағанын, ал көршілес толқын өрнектерінің арақашықтығы 1,2м екендігін байқаған. Толқындардың таралу жылдамдығы қандай? (2,4 м/с).
  
• 
  Б) Теңіз толқындары өркештерінің ең жақын арақашықтығы 10 м. Егер толқындардың жылдамдығы 3м/с болса, оның қайыққа соғылу жиілігі қандай болады? (0,3 Гц).
  
• 
  VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §30 25-жаттығу (2,3).
  
• 
  9^а сынып №31 сабақ ____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Дыбыс. Дыбыстың сипаттамалары.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

73. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Дыбыстың сипаттамаларымен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
74. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
75. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.
  
• 
  Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша Дыбыстың сипаттамаларымен танысамыз.
  

6. 
   Толқын дегеніміз не?
   
7. 
   Көлденең толқын қандай ортада пайда болып таралады?
   
8. 
   Толқын ұзындығы дегеніміз не?
   
9. 
   Толқын жылдамдығы дегеніміз не?
   
10. 
    Толқынның энергияны тасымалдайтынын қалай дәлелдеуге болады?
    

• 
  V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
  
• 
  1. Дыбыс толқындары-адамда дыбыс әсерін туғызатын тербеліс жиілігі 16 Гц-20000Гц-ке дейінгі механикалық толқындар.
  
• 
  2. Инфрадыбыстар-ν<16Гц
  
• 
  3. Ультрадыбыстар- ν >20000 Гц.
  
• 
  4. Дыбыс туындауының себепкері-денелердің тербелісі.
  
• 
  5. Әр түрлі ортадағы дыбыс жылдамдығы.
  
• 
  6. Музыкалық дыбыстар-камертондардың немесе басқа гармоникалық тербеліс жасайтын денелердің шығаратын дыбыстары.
  
• 
  7. Дыбыс қаттылығы дыбыс шығаратын дененің тербелістер амплитудасымен анықталады.
  
• 
  8. Тон биіктігі тербеліс жиілігімен анықталады.
  
• 
  VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
  
• 
  §31,32 дайындық сұрақтарын талдау.
  

1. 
   Дыбыс дегеніміз не?
   
2. 
   Дыбыс қалай таралады?
   
3. 
   Вакуумда дыбыс тарала ма?
   
4. 
   Дыбыс жылдамдығы таралатын ортаға байланысты ма?
   
5. 
   Ауада қандай толқын тарайды-көлденең бе, әлде бойлық па?
   
6. 
   Дыбыстың қанадй сипаттамаларын білесіңдер?
   
7. 
   Қандай дыбыстар музыкалық деп аталады?
   
8. 
   Дыбыс қаттылығ немен аныталады?
   
9. 
   Дыбыс тембрі дегенді қалай түсінесіңдер?
   

• 
  VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  

12. 
    26-жаттығу 1,2
    
13. 
    Қосымша есептер.
    

• 
  №1К.
  

1. 
   Толқын ұзындығы 2 м, бөлшектердің толқындағы тербеліс периоды 0,2с. Толқын қандай жылдамдықпен тарайды?
   
2. 
   Бөлшектердің толқындары тербеліс жиілігі 0,6Гц, толқынның таралу жылдамдығы 12 м/с. Толқын ұзындығын анықтаңдар.
   

• 
  №2К.
  

1. 
   Балықшы қалтқы 1 мин ішінде толқында 24 тербеліс жасағанын, ал көршілес толқын өркештерінің арақашықтығы 8м екендігін байқаған. Толқындардың таралу жылдамдығы қандай?
   
2. 
   Толқынның таралу жылдамдығы 8 м/с, толқын ұзындығы 4 м. Бөлшектердің толқындағы тербеліс периоды қандай?
   

• 
  №3К.
  

1. 
   Бөлшектердің тербеліс жиілігі 340 Гц, толқын ұзындығы 1 м. Толқындардың таралу жылдамдығы қандай?
   
2. 
   Көршілес толқын өркештерінің арақашықтығы 3м болса, қайықтың 0,5 Гц жиілікпен тербелгендегі толқынның таралу жылдамдығы қандай?
   

• 
  VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §31,32 26-жаттығу (3,4,5).
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  9^а сынып №32 сабақ ____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Акустикалық резонанс. Дыбыстың шағылуы. Жаңғырық.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

76. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Акустикалық резонанспен, дыбыстың шағылуымен, жаңғырықпен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
77. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
78. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

• 
  Сабақтың түрі:жаңа білімді қалыптастыру, жалпылау
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: Әңгіме, лекция, дискуссия, кітаппен жұмыс.
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері: плакаттар, суреттер,
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі:
  
• 
  1. Сәлемдесу;
  
• 
  2. Оқушыларды түгендеу;
  
• 
  3. Сынып болмесінің тазалығын тексеру;
  
• 
  4. Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру (жұмыс орны, отырыстары, сыртқы түрлері);
  
• 
  5. Оқушылардың назарын сабаққа аудару.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ.ДК Білімді жан-жақты тексеру./ ІV. ДК. Жаңа материалды қабылдауға әзірлік, мақсат қою.
  
• 
  Бүгінгі негізгі мақсатымыз оқулық бойынша Акустикалық резонанспен, дыбыстың шағылуымен, жаңғырықпен танысамыз.
  

11. 
    Дыбыс дегеніміз не?
    
12. 
    Дыбыс қалай таралады?
    
13. 
    Вакуумда дыбыс тарала ма?
    
14. 
    Дыбыс жылдамдығы таралатын ортаға байланысты ма?
    
15. 
    Ауада қандай толқын тарайды-көлденең бе, әлде бойлық па?
    
16. 
    Дыбыстың қанадй сипаттамаларын білесіңдер?
    
17. 
    Қандай дыбыстар музыкалық деп аталады?
    
18. 
    Дыбыс қаттылығ немен аныталады?
    
19. 
    Дыбыс тембрі дегенді қалай түсінесіңдер?
    

• 
  V. ДК.Жаңа материалды меңгерту:
  
• 
  1. Акустикалық резонанс
  
• 
  2. Дыбыстың шағылуы.
  
• 
  3. Жаңғырық-қандай да бір кедергіден шағылған және бастапқы таралған орнына қайта оралған дыбыс толқындары.
  
• 
  4. Реверберация-дыбыстың әр түрлі кедергілерден шағылуы барысында естілу ұзақтығының артуы.
  
• 
  5. Ультрадыбыс.
  
• 
  VІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын қабылдаудағы оқушы түсінігін тексеру.
  
• 
  §33,34 дайындық сұрақтарын талдау.
  

1. 
   Акустикалық резонанс дегеніміз не?
   
2. 
   Камертон орнатылған жәшікті неліктен резонатор деп атайды?
   
3. 
   Акустикалық резонансты қалай байқауға болады?
   
4. 
   Жаңғырық дегеніміз не?
   
5. 
   Жазық далада жаңғырық пайда болуы мүмкін бе?
   

• 
  VІІ. ДК. Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  

14. 
    27-жаттығу 1,2
    
15. 
    Деңгейлік тапсырмалар.
    

• 
  І деңгей.
  

3. 
   Найзағай кезінде адам күннің күркірегенін найзағай жарқылынан 15с-тан кейін естіген. Разряд одан қандай қашықтықта болған?
   
4. 
   Дыбыс қоңыраудан дыбыс қабылдауышқа қалай жетеді?
   

• 
  ІІ деңгей.
  

3. 
   Дыбыстың ауадағы таралу жылдамдығы 340 м/с болса, жиіліг 340 кГц. Дыбыс көзінен ауаға таралатын ультрадыбыс толқынының ұзындығын анықтаңдыр.
   
4. 
   Ер адамның ең төмен дауысы үшін ауадағы дыбыс толқынының ұзындығы 4,3м-ге, ал әйел адамның ең жоғарғы дауысы үшін 25см-ге жетеді. Осы дауыстардың тербеліс жиілігін табыңдар.
   

• 
  ІІІ деңгей.
  

3. 
   Мылтық атылғаннан соң, дыбыс пен оқ 1360м биіктікке бір мезгілде барып жетсе, оқтың бастапқы жылдамдығы қандай? Мылтық вертикаль жоғары қарай атылған. Оққа әсер етуші ауа кедергісін ескермейік. Дыбыс жылдамдығы 340 м/с.
   

• 
  VIІI.ДК. Бағалау. Үй тапсырмасын беру: §33,34 27-жаттығу (3,4).
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  
  
• 
  9^а сынып № 33 сабақ ____________________
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: №4 Зертханалық жұмыс.
  
• 
  «Беттік толқындардың таралу жылдамдығын анықтау»
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

10. 
    Білімділік мақсаты: Судағы беттік толқындардың таралу жылдамдығын анықтау, жұмысты орындап, есептеулерді реттеп жазып, жұмыстан шыққан қорытындыны тұжырымдау.
    
11. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
12. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.
    

• 
  Сабақтың түрі: зертханалық,
  
• 
  Сабақтың әдіс-тәсілдері: кітаппен жұмыс, демонстрация, жаттығулар орындау
  
• 
  Сабақтың көрнекіліктері:плакаттар, суреттер, үлестірме қағаздар, қалтқы, кең ыдыс, пластилин, секундомер,сызғыш.
  
• 
  Сабақтың барысы:
  
• 
  І. ДК. Ұйымдастыру кезеңі: Сәлемдесу, отырғызу, түгендеу.
  
• 
  ІІ. ДК. Үй тапсырмасын тексеру, қайталау.
  
• 
  А) теориялық білімдерін тексеру.
  
• 
  Ә) практикалық тапсырмаларын тексеру.
  
• 
  Б) есептерін тексеру.
  
• 
  ІІІ. ДК.Оқытылып отырған оқу материалын бекіту немесе дағдыландыру жұмыстарын жүргізу.
  

11. 
    Зертханалық жұмыс жасауға дайындық. (әңгіме)
    
12. 
    Техника қауіпсіздігі жөнінде нұсқау.
    
13. 
    Зертханалық жұмысты оқулықтағы нұсқау бойынша орындау.
    

• 
  А) Ыдысты үстел үстіне қойып, оның ішіне су құйыңдар.
  
• 
  Ә) Ыдыс ернеуінің бір шетіне қалтқы салыңдар, ал оның қарсы шетінен су бетіне кішірек тасты тастап жіберіңдер.
  
• 
  Б) Осы кезде пайда болатын толқулардың қалтқыға дейін таралу уақытын белгілеп алыңдар.
  
• 
  В) Мұндай тәжірибені бірнеше рет қайталап, толқынның қашықтыққа тарайтын уақытының орташа мәнін анықтаңдар.
  
• 
  Г) Толқынның таралу жылдамдығын есептеңдер.
  
• 
  Ғ) Алынған нәтижелерді кестеге жазыңдар.
  

  Тәжірибе реті	Уақыт t, с	Уақыттың орташа мәні tорт, с	Қашықтық l, м	Толқын жылдымдығы, υ, м/с
  1
  2
  3
  4
  5

• 
  
  
• 
  Жұмысты қорытындылау, жұмыс орнын тазалау.
  
• 
  VI. ДК. Үй тапсырмасын беру: қайталау
  
• 
  
  
• 
  9^а сынып № 34 сабақ ____________________
  
• 
  
  
• 
  Сабақтың тақырыбы: Электромагниттік толқындар.
  
• 
  Сабақтың мақсаты:
  

79. 
    Білімділік мақсаты: Оқушы білімін, іскерлігін, дағды деңгейін бақылау, бағалау. Электромагнитті толқындарды пайдалануды үйрету негізгі ұғымдармен таныстырып солар жайлы түсінік қалыптастыру.
    
80. 
    Дамытушылық мақсаты: Оқушылардың білім деңгейін және білім мазмұнының тұрақтылығы мен оны игерудегі іскерлік пен дағдыны бақылау.
    
81. 
    Тәрбиелік мақсаты: Адамгершілікке, ұқыптылыққа, алғырлыққа, отансүйгіштікке, табиғатты аялауға, сыйластық пен әдептілікке баулу.