Сабақтың тақырыбы § 12. Аралас бездер. Ұйқыбез. Жыныс бездері. Гуморальдық және жүйкелік-гуморальдық реттелу

• 
  Диабетпен қан, ауалы – тамшылы немесе жыныс жолы арқылы жұқтыру мүмкін емес.
  
• 
  Тұқымқуалаушылық бейімділігінен пайда болады. Ата аналарының біреуінде осы ауру болған жағдайда балаларында бірінші типтегі диабет 10 % , екінші типтегі диабет 80 % болуы мүмкін.
  
• 
  Азық түлікке тәтті тағамдарды көп пайдалану диабет туғызбайды, бірақ ауру туғызатын қаупті көп көтеретін семіртеді.
  Факторлары: жүйке күйзелісі, өмір салтында аз қимылдау, дене салмағының төмендеуі, тағы басқа аурулар. Егер Сізде осы факторлардың бірнешесі қосылса ауру қаупі жоғарылайды.
  
• 
  Екі типтегі диабетте де қанда қант деңгейі жоғарылайды, гиперкликемия пайда болады. Қант диабетінің бірінші белгілері пайда болады: ауыздың құрғауы, қатты шөл, тез несеп шығару (полиурия).
  
• 
  Осы құбылыстардың себептерін қарап шығайық. Тамақ ішіп болған соң кісілерде қандағы қан деңгейі жоғарылайды. Бірақ диабетиктарда инсулиннің жетіспеушілігінен (диабеттің бірінші типі) немесе клеткалардың қабылдамауынан (екінші типтегі диабет) бұл қант клеткаларға барып түспейді. Қанда глюкоза көп, бірақ клеткалар аш қалып, жеткіліксіз тамақ туралы белгі жіберіп отыратын жағдайларда туындайды. Бұл белгілерге ағза бауырдағы қант қорларын жіберіп жатады, бірақ ол да клеткаларға түспейді. Нәтижесінде ағза майларды жара бастайды. Жару нәтижесінде кетондық денелер пайда болады: ацетон, ацетальдегид, түрлі қышқылдар. Клеткілер көптен күткен энергияларын алады, бірақ қанда қышқылды баланс бұзылады, соның салдарынан кетоцидоз (ағзаның қышқылдануы) пайда болады. Емделмеген жағдайда коматоздық жағдай және өлімге алып келеді.
  

• 
  Осындай жағдай барысы бірінші типтегі диабетте көп сипатталады. Екінші типтегі диабетте комаға дейін жетпейді, себебі клеткілер қантты жеп қояды. Клеткілердің жеткілікті тамақтанбағандығынан әлсіздік және тез шаршау белгілері пайда болады. Ағза несеп (глюкозурия) арқылы артық глюкозаны шығарып тастауға әрекеттенеді, сондықтан несеп шығару (полиурия) 3-4 рет жиіленеді. Ағза құрғайды, үнемі шөл пайда болады. Артық қанттың кесірінен ми, көз, майда тамыр клеткілері зардап шегеді. Бас ауру сезімі туындайды, көру төмендейді, тамыр аурулары мазалай бастайды. 
  Осы белгілерді әрі қою үшін ұзақ уақыт алдын алумен шұйлданған жөн.
  
  Қант ауруының алдын алу
  
• 
  Екінші типтегі қант диабетін ұзақ уақытқа денсаулықты сақтаумен тоқтатуға болады. Жүрек және бүйрекжетіспеушілігі, инсульт, көру кемістіктері пайда болатын аурулардың құрбаны болмау үшін оның басталуын ұзақ уақыт әрі жылжыту керек.
  
• 
  Алдын алумен шұғылдана отырып сіз әрі денсаулығыңызды нығайтасыз, әсіресе жүрек – тамыр жүйелерін. Қант диабеті жүрек ауруы қаупін орташа есеппен алғанда 3 рет, ал инсульт қаупін 5 рет жоғарылатады. Зат алмасудың бұзылуы арқасында жүрек тамыр қабырғалары қалыңдап, тығыздала бастайтын атеросклероз пайда болады.
  
• 
  Диабет кезінде есте сақтау жады және мидың басқада қызметтері бұзылады, сондықтан алдын алу Сізге ұзақ уақыт бойы мидың толық жұмыс істеуін сақтайды.
  
• 
  Диабет ер кісілердің де, әйелдердің де жыныстық өмір жағдайына кері әсер ететінін айта кету керек.
  
• 
  Алдын алу салауатты өмір салтына өтумен қортылады. Артық салмақтан құтылу, дене шынықтыру жаттығуларымен шұғылдану, май мен қантты пайдалануды төмендету қажет. Егер Сізге 40 жастан жоғары, Сізде артық салмақ немесе Сіздің туысқандарыңыздың ішінде диабетиктер болса қандағы қант деңгейін жүйелі тексеріп тұру қажет. 
  
  Екінші типтегі қант диабетінен қалай сақтану керек
  
• 
  Дұрыс тамақтану. Майлы тамақты аз, өсімдік талшықтарын көп пайдаланыңыз. Күніне жеміс, жиделермен бес рет тамақтан. Көмірсутегіне бай азықтарын көп пайдаланыңыз. Бұл қанға глюкозанын жетуін бәсеңдетеді, холестериннің деңгейі төмендейді. Сондықтан ірі тартылған ұнның нанын, макарон өнімдерін, күріш, жемістер, сұлы, арпа, қырыққабат, қарақұмық, картоп жеңіз.
  
• 
  Кішкентай порциямен әр 4 сағат сайын тамақтаныңыз. Бұл ішкен тамақты қорыту үшін қанды қажетті инсулинмен қамтамасыз етудің ең жақсы тәсілі. Біздің мақсатымыз – ұйқыбезіне жоғары жүктемелер болдыртпау үшін күн бойы тамақты біркелкі реттеу.
  
• 
  Қант пен тұзды пайдаланбаңыз. Кішкентай жеген қанттың өзі қандағы қант деңгейін аспандатып жіберуі мүмкін. Ал тұзды тамақ тез қан қысымын көтеріп жібереді.
  
• 
  Өз салмағыңызды қалыпты ұстаңыз. Тез жүру – семірудің бірден бір емі. Аптасына 5 рет дене шынықтыру жаттығуларымен шұғылданатын кісілер қант диабетімен ауру қауіп дәрежесін 50 % дейін төмендетеді. Кез келген ауа райында күніне 4 километр жаяу жүріңіз. Дәрумендер қабылдап, күйземеңіз. 
  
  Диабетті жеңіп өмір сүру! Бірге біз күштіміз! 
  
• 
  Дені сау болу – бұл адамның табиғи ұмтылысы. Денсаулық тек аурудың болмауы ғана емес, сондай ақ дене күші, психикалық және әлеуметтік жетістікті білдіреді. Дені сау және рухани дамыған кісі бақытты – ол өзін жақсы сезінеді, өз жұмысынан қанағаттанады, рухтың жүдемейтін жастығын және ішкі сұлулыққа толық жетуге талпынады. Психофизикалық күш гармониясы денсаулық қорын көтереді, біздің өміріміздің түрлі облыстарында өзін творчестволық тану үшін жағдайлар жасайды.
  
• 
  Егер денсаулығың болмаса, егер саған дәрігер қант диабеті диагнозын қойған болса? Психоэмоциялдық күшті қалпына келтіретін жәй дағдыларды қайдан алса болады? Туындаған мәселелерді, ойламдар мен ойларыңды талқылауға болатын, басқа диабет ауруларының мәселелеріне түсінік беретін «бақытсыздық» жолдастарын қайдан кездестірем? Өз мәселелеріңмен жалғыз қалғанда кім жәрдем береді? Өз күшіңе сенімді болуға кім көмек көрсетеді? Сіз өзіңіз! «Өмір мектебі» денсаулық клубының біріккен диабетиктері жасағандай.
  
• 
  Біздің емхана базасында әлеуметтік бөлім жұмыс істейді. Бөлім қызметкерлерінің кредосы: Адамдар үшін біз бақыттымыз, адамдар арасында- біз бақыттымыз. Бөлімде 2009 жылдың 20 сәуірінен бастап «Өмір мектебі» (қант диабеті және қауіп тобы диагнозды кісілер үшін)денсаулық клубы қызмет етеді. Егер сергектік зарядын алып, диабетпен достасқыңыз келсе келіңіз. Біз Сізді әр бейсенбі күні сағат 15.30 балалар корпусының 215 кабинетінде көруге қуаныштымыз, байланыс телефонымыз 289-170.
  

1. Ішкі секреция бездерінен бөлінетін сұйықтық ГормондАр

2. Жүйке ұлпасының жасушасы НейРон

3.

4.

6.