Сабақтың тақырыбы: Солтүстік Американың климаты. Сабақтың мақсаттары

Оқушылармен амандасу, түгендеу. Зейінін сабаққа аудару.

30 «Солтүстік Американың жер бедері мен пайдалы қазбалары»

Оқушыларды «Мозайка» әдісі арқылы топқа бөлу.

1. 
   Әр топта өтілген тақырып бойынша топ басшысын анықтау мақсатында сұрақтар қойылады.
   

№2- Солтүстік Америка материгінің шығыс бөлігіндегі тау. (Аппалач тауы)

№3- Солтүстік Америка материгіндегі жазық. (Ұлы жазық)

2. 
   Атлас пен оқулықты пайдалана отырып, Солтүстік Америкада кездесетін пайдалы қазбалардың шартты белгісін және сол пайдалы қазба туралы білімдерін «жүзім шоқтары» әдісі бойынша А3 түсіру. Оқушыларға А3 форматтарда орындау тапсырылады.
   

1- топ мұнай

2- топ тас көмір

3-топ темір

- Климаттың қалыптасуы қандай факторларға байланысты екенін еске түсіріңдер?

- Жер бетінде ауа температурасының өзгеруіне не себеп болады?

-Таулар мен жазықтардағы климаттық жағдайлардың қандай айырмашылықтары бар?

Солтүстік Америка солтүстік жарты шарда Еуразиямен қатар орналасқандықтан, климаттық жағдайлары ұқсас болып келеді. Материк солтүстік жарты шардағы экваторлық белдеуден басқа барлық климаттық белдеулерді кесіп өтеді.

Материктің климаттық жағдайы мынадай факторларға байланысты:

1. Материк ауданының Еуразияға қарағанда шағын болуы;

2. Солтүстік полюске неғұрлым жақын орналасуы;

3. Оңтүстігіне қарай сүйірленуі;

4. Батысы биік таулы, ал шығысының аласа болуы;

5. Ендік бағыттағы таулардың болмауы;

Материктің солтүстігіндегі мәңгі мұз құрсап, қар жамылғысы қалың жататын аудандарда күн сәулесінің кері шағылысуы күшейеді. Сондықтан ауа температурасы төмен болады, осында қалыптасқан суық ауа массалары еш кедергісіз оңтүстігіндегі Мексика шығанағына дейін өтіп кетеді. Оның нәтижесінде субтропиктік белдеуде де қар жауады. Солтүстік Американың шығысындағы Атлант мұхитынан келетін жылы, ылғалды ауа массалары Арктикадан келетін суық ауа массаларының әсерін шектеп отырады. Материктің батысында орналасқан Кордильераның биік жоталары Тынық мұхиттан келетін ауа массаларының құрлыққа тереңдеп енуіне кедергі келтіреді. Сондықтан оңтүстікте Мексика шығанағы үстінде қалыптасатын тропиктік ауа массалары солтүстікке қарай емін-еркін өте алады.

Сондықтан күшті желдер мен құйын тәрізді қозғалатын дауылдар – торнадо жиі байқалады. Жылдамдығы сағатына 800 км-ге жететін кенеттен пайда болатын торнадо көп апат әкеледі: жүріп өткен жолында алып ағаштарды тамырымен қопарып, үйлерді қиратып, ірі заттарды да көтеріп әкетеді. Орталық жазықта аңызақтар мен құрғақшылық, топырақтың құнарлы қабатын ұшырып әкететін шаңды дауылдар жиі байқалады.

Солтүстік Американың климаты алуан түрлі. Канаданың Арктикалық архипелагында, Гренландияда қаңтардың орташа температурасы - 40ºС, ал материктің оңтүстігінде +20ºС болады. Шілденің орташа температурасы солтүстік жағалық бөліктерінде +8ºС-қа әрең жетсе, оңтүстігіндегі кейбір жерлерде +30ºС-тан асады.

Жауын-шашынның жылдық мөлшері де әркелкі. Материктің оңтүстік-шығысы мен Кариб теңізінің аралдарында жауын-шашын көп түседі, солтүстікке және батысқа қарай жауын-шашын біртіндеп кемиді. Тек Кордильераның солтүстік-батыс жағалауындағы тау беткейлерінде жауын-шашын мөлшері қайта артады.

«Торнадо» сөзі – испан тілінде «құйын», ал «ураган» сөзі - майя тілінде «дауыл құдайы» дегенді білдіреді.

Өтілген тақырыпты бекіту үшін әр топқа жекелеген тапсырмалар беріледі.

№1 топ

Солтүстік Америка материгінің климаттық белдеулерін атластан қарап, түрлі-түсті карандашпен А3 бояп түсіру тапсырылады.

Солтүстік Америка материгінің климаттық картасынан қаңтар және шілде изотермаларын және басым желдерді А3 түсіру тапсырылады.

№3 топ

Солтүстік Америка материгіндегі жылдық жауын-шашынның жылдық орташа мөлшерін түрлі-түсті карандашпен А3 түсіру тапсырылады.

Тақырыпты бекіту үшін тест тапсырмаларын орындау тапсырылады.

а) тек оңтүстік жарты шарда жатыр

ә) көпшілік бөлігі солтүстік жарты шарда

б) экватор материктің ортасын кесіп өтеді

в) тек солтүстік жарты шарда жатыр

2. Солтүстік Америка материгінің  ең төмен жатқан жері.

ә) Өлім аңғары

б) Өлі теңіз                    

в) Валдес түбегі

3. Көлемі жағынан ең үлкен арал.

ә) Гаити

в) Гренландия

4.Солтүстік Америка материгінде жауын-шашын ең көп түсетін жері? 

ә) Калифорния шығанағының солтүстігі мен Үлкен Алап

б) Канаданың Арктикалық архипелагында

в) Гренландия аралында

5. Солтүстік Америка шығыс жағалауындағы жылы ағыс.

ә) Лабрадор

б) Гольфстрим            

в) Батыс желдер                                   

а) түгелдей шығыс жарты шарда жатыр

ә) көпшілік бөлігі батыс жарты шарда

б) түгелдей батыс жарты шарда жатыр

в) көпшілік бөлігі шығыс жарты шарда

7. Өлім аңғарының абсолюттік тереңдігі:

ә) -132 м   

б) -86 м  

в) -403 м

8.  Солтүстік Америка материгінің ең ыстық жері? 

ә) Ниагара +57⁰ С    

б) Макензи +57⁰ С             

в) Баффин жері +57⁰ С    

9. Солтүстік Америка материгінің көпшілік бөлігі қай климаттық белдеуде орналасқан?

ә) қоңыржай

б) тропиктік                   

в) экваторлық

10. Гренландиядағы қаңтардың орташа температурасы?

ә) -45

в) -40
Тест тапсырмаларының жауаптары:

1в

2ә

3в

5б

6б

8а

9ә

Әр топ бір-бірінің жауаптарын тексереді. Дұрыс жауабы тақтада жазылып

тұрады.

 

V. Сабақты қорытындылау.

1 топ

 

VІІ. Бағалау.

Бағалау бетшесі бойынша оқушыларды бағалау.
VIIІ.Үйге тапсырма: «Солтүстік Америка материгіне бір күндік саяхат» тақырыбында шағын шығарма жазу.

№7 орта мектеп

Ашық сабақ

Тақырыбы:

«Солтүстік Американың климаты»

Өткізген: Бозаева С.М.