Кең тараған механикалық қозғалыстардың бірі – айнымалы қозғалыс, траекторияның әрбір нүктесінде жылдамдық өзгеріп отырады. Айнымалы қозғалыстың қарапайым түрі теңайнымалы қозғалыс. Оның теңүдемелі және теңбаяулайтын түрлері бар. Теңүдемелі қозғалыс кезінде жылдамдығы әр уақыт бірлігінде бірдей шамаға артып отырады, ал теңбаяулайтын қозғалыста жылдамдық әр уақыт бірлігінде бірдей шамаға кеміп отырады. Мысалы: таудан сырғанаған шана немесе тауға көтерілген дене.
Еске түсірейік!
Бірқалыпты қозғалыс Формулалары:
Жылдамдықтың формуласы векторлық түрде мынадай болады:
Проекциядағы формула осған ұқсас болады:
Теңүдемелі және теңкемімелі қозғалыс кезіндегі проекциялар таңбаларын анықтайық.
Теңүдемелі қозғалыс (ТҮҚ) кезінд векторларының проекциялары оң болады (33 а сурет).Жылдамдық вектор модульдері арқылы есептеу формуласы мына түрге келеді:
:
Теңкемімелі қозғалыс (ТКҚ) кезінде (33 ә сурет) үдеу проекциясы теріс болады,демек, жылдамдықты есептеу формуласы мына түрге келеді:
Теңайнымалы қозғалыс кезінде дененің орын ауыстыруы:
Теңкемімелі қозғалыс үшін формула модуль түрңнде мынадай болады: S=
Теңкемімелі қозғалыс үшін: S=
Қозғалыс заңы Қозғалым заңы кез келген уақыт мезетінде дененің орынын анықтауға мүмкіндік береді.Дене координаталары орын ауыстырумен мына формула арқылы байланысады:
Орын ауыстырудың уақытқа тәуелділігін ескеріп,денің қозғалыс заңын аламыз: + Дененің қозғалыс заңы мына өрнекпен берілісін делік:
Берілген тәуелділікті қозғалыс заңымен жалпы түрде салыстыра отырып,дененің координатасын табуға болады: м, сонымен қатар бастапқы жылдамдығын және дененің үдеуін де а= 4м/с2 анықтауға болады.
Сілтемелер
физика 9 – сынып . 25- бет §4 .
Тапсырмалар
Тапсырма
§4 .оқу,формулаларды жаттау
30-беттегі бақылау сұрақтарына жауап беру
