Салқынбай А., Абақан Е. с



Pdf көрінісі
бет42/336
Дата14.12.2021
өлшемі13,56 Mb.
#126888
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   336
Байланысты:
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік

АФ Ф И-АФ Ф Р
өзіне  қатысты  сөз  таптарының 
түбірі  мен негіздеріне түгелдей 
жалғана алу  қабілеті.
Д үние  ж үзін д егі  тілдерде 
аффиксация (А. жалғануы) мор- 
фологияның  маңызды  бөлігіне 
жатады.  Кей тілдерде көбінесе, 
байланысу процесінде суффик­
сация 
не 
пр е ф и ка ц и ян ы  
пайдаланады.  А.-тың  түбірге 
жалғануына  байланысты  бірне- 
ше түрін ажыратады: п р е ф и к с
-   немесе  приставка,  түбір  ал- 
дында  түрады;  етістікке  жалға- 
натын  префикстер  «преверб» 
депаталады.  П о с т ф и к с  - кейде 
«прилеп» деп аталады; и н ф и к с
-   т ү б ір д ің   ортасында  орна- 
ласады;  и н т е р ф и к с  -  екі 
т ү б ір д і  ж а л ға сты р а ты н   А. 
нем есе  тү б ір   мен  суф ф икс 
арасындағы А.;  т р а н с ф и к с
-   д а уы ссы з  д ы б ы ста р д а н  
түратын  түбірді  бөлшектейтін 
дауысты А . ; к о н ф и к с - немесе 
ц и р к у  м ф и к  с -  қатар  қызмет 
атқаратын  префикс  пен  пост- 
фикстың  комбинациясы;  кон- 
фиксты  пайдалану  парасинтез 
деп де аталады,  яғни сөзжасам- 
да екі әр түрлі А.  қолданылады; 
а м б и ф и к с  -  түбірге әр түрлі 
жолмен  қосылатын  А.;  Пост- 
фикстер  өз  алдына:  а)  негіз 
жасаушы  элементтер  немесе 
тема  (тематикалық  дауысты- 
лар);  ә)  суффикстер  түбірден 
ке й ін  
о р н а л а са д ы , 
б ір а қ
түбірдің  тура  қасында  түрмауы 
мүмкін;  б)  флексиялар  сөздің 
соңында  тұратын  жалғау  деп 
бөлінеді.
Атқаратын  қызметіне  қарай
-  сөз жасаушы А. және тұлға жа­
саушы А.  деп  бөлінеді.  Э.Сепир
А.  жүйесін  таза  функциясына 
байланысты  таниды  (дерива- 
циялық,  реляциялық, дериватты 
-реляциялық  А.).  Негізінде  А. 
мағынаның өте кең диапазонын 
қамтиды.  Бұл тұрғыдан алғанда,
А.  мынадай топтарға ерекшеле- 
неді:  а)  құрылымдық  А.  (тұлға- 
лардың  бір  сөз  табынан  басқа 
сөз  табына  өтуінде  транспози- 
циялық  қызмет  атқарады);  ә) 
экспрессивті немесе эмоциялық 
реңдегі  А.;  б)  категориялық  А. 
немесе  маркер  (белгілеуші);  в) 
заттық-таксономиялық  А.  (түл- 
ғаны  белгілі  бір  лексикалы қ- 
семантикалық  топқа  жатқызу 
үш ін  се м а нти ка л ы қ  қы зм е т 
атқарады).  Бірқатар  шетелдік 
концепцияларда  А.  сөз  қүра- 
мының  «шыңы»  болып  есепте- 
леді,  себебі  ол  сөздің  негізгі 
синтаксистік  және  категория- 
лык  сипатын  анықтайды.
АФФИРМ АТИВ  —етістіктің 
болымды  түрі.
АФФРИКАТ 
-   актив  және 
пассив  дыбыстау  мүшелерінің 
то л ы қ  аш ы лм ауы на  б а й л а ­
нысты  пайда  болатын  саңы- 
лаулық дауыссыз дыбыстар.




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   38   39   40   41   42   43   44   45   ...   336




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет