Шахмардан есенов
Геология-минерология ғылымарының докторы Э.Ю.Сейітмұратова
жүктеу/скачать 0,85 Mb.
|
Шахмардан есенов
| Геология-минерология ғылымарының докторы Э.Ю.Сейітмұратова:
«--Қазақстан Республикасының қысқа мерзім ішінде негізінен мал шаруашлығымен, шұғылданатын елден қуатты индустриалды мемлекетке айналуына едәуір дүмпу берген геология саласы болса, сол сала министрі орынтағына Шахмардан Есенұлы 33 жасында тағайындалды. Оны геология министрінің орынбасарлығына тағайындау алдында Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетке сұхбатқа шақырылған кезінен қалған мынадай әңгіме біреуден-біреуге жеткен еді. Оның тарихы келесідей. Шахмардан Есенұлы Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің бөлім меңгерушісінің кабинетінде отырған кезде кабинетке Қазақстан Компартиясы Орталық Комитетінің Бірінші хатшысы Д.А.Қонаев кіреді де, қандай мәселе қаралып жатқаны туралы сұрайды. Бөлім меңгерушісі Ш.Е.Есеновті шақырып, оны геология министрінің орынбасары қызметіне тағайындау мүмкіндіктері бойынша сұхбаттасып отырғанын айтады. Сонда Д.А.Қонаев Есеновтің кабинеттен шыға тұруын сұрайды да бөлім меңгерушісіне қарата: «Қайдағы зам. министр, бұл тұрған бойы министр ғой...» деген екен. Республиканың бірінші басшысы – Дінмұхамед Ахметұлы Қонаевқа қалдырған жағымды әсері Ш.Е.Есеновтің бұдан арғы тамаша карьерасына берілген жолдама іспетті болуы әбден мүмкін. Халық «Қыдыр қонған» деп бекер айтпайды ғой. Бұл тағдыр. Тағдыры Ш.Е.Есеновке өзінің қабілетін жүзеге асыру үшін мүмкіндік берді. Ал, оның қабілеті – бұл адамдарда сирек кездесетін жетекшілік дарыны мен жаңашылдық дарыны еді. Кім не айтса соны айтсын, республиканың мұнай геологиясында негізгі серпін, бұған дейін республикадағы геологиялық іс-әрекет қатты пайдалы қазбалардың минералды-шикізаттық базасын жасауға бейімделген болатын, Ш.Е.Есеновтің геология министрі қызметіндегі кезеңге дәлме-дәл келді. Егер адал, сөзінде тұратын, сенімді де тұрақты дос болуға, досты қорғауға даяр адамға Қыдыр даритын болса, онда Ш.Е.Есеновтің басына дарыған болуы керек. Жоғарыда аталған адами қасиеттері Ш.Есеновке өмірінің соңына дейін тірек болды, көмектесті. Бұл жерде Ш.Есеновтің бойында бар қасиеттердің түгелін санамалап беруге болар еді, бірақ олар туралы басқа да лайықты адамдар айтып та, жазып та жүрсе керек. Менің айтарым, оның Алматыдағы қызметінің бірінші кезеңінде (1960-1978ж.ж.) Үкіметтік сатыларда ғана емес сонымен бірге ғылымда да биік баспалдақтарды кереметтей қарқынмен бағындырғаны туралы. Соңғысының оған «оңтайлы» келуінің басты себебі геологиялық өндірістің қыр-сырын меңгеріп алуында шығар. Геология, оның негізін қалаушылардың пікірі бойынша, «ең ғылыми өндіріс және «ең өндірістік ғылым болып табылады». Сондықтан да геология ғылымдары институтының көптеген басшылары Қ.И.Сәтбаевтан бастап, одан әрі Р.А.Борукаев, В.П.Ли, А.К.Қаюпов, Г.Н.Щерба, П.Б.Жилинский және басқалары К.И.Сәтбаев атындағы Геологиялық ғылымдар институтына келместен бұрын өндірістік тәжірибеден өткен адамдар еді. Ш.Есенов оншақты жыл жинақтаған өндірістік машықтары оның ғылыми еңбектерінің үлкен бөлігіне негіз болды. Айталық, оны танымалдық пен ғылыми даңққа бөлеген Жезқазғанның кенді аудандарының минерагениясы және бүкіл Қазақстанның металлогениясы туралы іргелі еңбектер өндірістік тәжірибе мен ғылыми дарынның жемісті нәтижелері болып табылады. Осы бағыттағы көптеген жұмыстарда ол басқаларды ғылыми ұжымдасуға тарта отырып орындады. Мәселе, қайсыбір жұмысты ойдағыдай атқару үшін ол керемет икемділік пен көрегендік танытып, тіпті бір-біріне қарсы адамдардың іске қызығушылығын арттырып, татуластырып жіберетін. Нәтижесінде, сол жылдарғы геология институтының бастамалары ойдағыдай жеміс те жеңіс те әкелген жайы бар. 1968 жылы баспадан шыққан «Қазақстанның жер қойнаулары» монографиясы (Ш.Е.Есенов, Д.С.Қонаев, С.Ш.Мұхамеджанов) Қазақстанның пайдалы қазбаларының түгелге дерлік кен орындарының жинақталған қорытындысы, шын мәніндегі анықтамасы десек жаңылмаймыз. Кейінгі жылдары аталған монографияның негізінде Қазақстанның Рудалық және рудалық емес кен орындары бойынша кеңейтілген заманауи анықтамалар жарық көрді. Әртүрлі халықаралық конгрестер мен Бүкілодақтық жиналыстарда қазақ геологтарының баяндамалары жоғары бағаланып, марапатталды. Бұл баяндамалардың бастауында Ш.Е.Есенов тұрған болатын. Шахмардан Есенұлының өзі өте жоғары деңгейлі бірқатар геологтар форумдарына қатысқаннан болар, Қазақстанда сәйкес шараларды өткізу істеріне аса үлкен жауапкершілікпен кірісетін. Осыған байланысты есіме 1976 жыл түсіп отыр. Сол жылдың қазан айында, Алматыда Бесінші Бүкілодақтық петрографиялық жиын өту тиіс болатын. Әдетте, барлық геологиялық конгрестер, конференциялар және т.б. жиналыс өтіп жатқан ел өңірлерінің геологиялық құрылымы мен пайдалы қазбалары кен орындарының ерекшеліктерімен танысу үшін геологиялық экскурсиямен жалғасатын. Сондықтан, өткізілетін форумның ұйымдастыру комитеті Қазақстан бойынша бірқатар экскурсиялар, соның ішінде Солтүстік Балқашқа экскурсияны бір жыл бұрын бекітіп қойған болатын. Маған, «Балқаш» геологиялық-геофизикалық кешенді экспедициясының аға геологына, басшылық экскурсия маршрутын басшылық жасап, әрі талдау мен жол көрсеткішті даярлауды жүктеді. Мен бұл жұмысқа Саяқ маршрутын сипаттау үшін геологиялық ғылымдар институтының қызметкері В.И.Фомичевты қосып алып, құлшына кірістім. Менің жоспарым біз қазір жол көрсеткішті жазып, жариялаймыз, ал, күзде экскурсияны өткіземіз дегенге сайды. Кенеттен, тамыз айында жол көрсеткіштің барлық авторлары олар жол бастаушылар рөлін де атқаруы тиіс еді, Алматыға, геология министрлігіне шақыртылды. Бізді Ш.Е.Есеновтің кабинетіне кіргізді. Сонда министр бұдан да маңызды істерін жиыстырып қойып 2-3 сағат бойына әрқайсымыздан экскурсияның даярлық деңгейі туралы, бүкіл ұйымдастыушылық мәселелер туралы, қонақ үйлердегі жатын орындардың әзірлігі туралы, экскурсия кезіндегі тамақтану, даладағы түнеу, Ақшатау мен Саяқтағы инфрақұрылымдар және т.б. туралы тәптіштеп сұрастырды. Бұл кездесу мен үшін өткізілетін шара үшін жауапкершілік дәрежесінің сабағындай болды. Менің түсінгенім: адамдарға байланысты істе Шахмардан Есенұлы тек жақсы ұйымдастырушы ғана емес сонымен бірге өте қамқор және мұқиятты адам екендігі анық көрінді. жүктеу/скачать 0,85 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|