Нивелир - екі нүкте биіктіктерінің айырмашылығын анықтауға арналған геодезиялық аспап; көлденең нысаналау сәулесі мен осы нүктелерде тік орнатылған рейка көмегімен қолданылады
Нивелирлеу деп өлшеу нəтижесінде екі немесе бірнеше нүктелердің бір-бірінен өсімшелерін (биіктігін немесе төмендігін) анықтауды айтады. Бір нүктенің абсолюттік биіктігі (деңгей беттен биіктігі) белгілі болса, сол арқылы басқа нүктелердің абсолютті биіктіктерін нивелирлеу (нивелир аспабын пайдалана отырып) арқылы оңай табуға болады. ТМД елдерінде абсолюттік биіктік ретінде Кронштадт футштогінің нөлі алынған. Бұл нөлдік шама көп жылғы бақылау нəтижесінде белгіленген.
Осыған дейін сызықтық жəне бұрыштық өлшемдер арқылы нүктелердің пландық (жазықтықтағы) орындарын анықтау сұрақтары қаралды. Бірақ та инженерлік құрылыстарды жобалау немесе құрылыс-монтаждау жұмыстарын геодезиялық жұмыстармен қамтамасыз етуде нүктелердің пландық орындарын ғана анықтау (білу) жеткіліксіз. Ұзынабойлық трассаның (темір жəне авто жолдар, əртүрлі каналдар, электр, байланыс желілері, т.т.) профиліндегі нүктелердің өсімшелері арқылы ғана, сол трассаны көзге елестетуге болады, яғни трассанының сипаттамасын, онда істелетін, істелген жұмыс көлемін көрнекі түрде байқай аласыз. Сондықтан нивелирлеу жұмысы ғимараттар мен құрылыстарды жобалау жəне салу кездерінде, олардан ажыратуға болмайтын маңызды геодезиялық жұмыс түріне жатады.
Нивелир AL 132
Нивелир – өлшеу жұмыстарында өте жиі қолданылатын аспап. Нивелирдің негізгі құрылысы: – орнықтыру табаны; – нысаналау түтікшесі; – цилиндрлік деңгейлегіш. бөліктерінен тұрады. Нивелирмен жұмыстарды жүргізбес бұрын, оны алдын ала дөңгелек деңгейлегіш арқылы әзірлікке келтіреді. Өндірісте нивелирдің мынадай түрлері жасалып шығарылды: Н -3, Н- 05, Н – 31, Н – 10, 2Н – 10Л, Н – 10К, Н – 10КЛ техникалық нивелирлер