Сондай-ақ Қазақстан ономастикасыны ң тарихи-әлеумөттік мәселелері қарастырылады. Кітап қалың оқырман қауымға арналған


Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды?»



Pdf көрінісі
бет11/214
Дата16.02.2023
өлшемі5,42 Mb.
#168959
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   214
Байланысты:
myrzakhmetov m kazak kalai orystandyryldy

Мекемтас Мырзахметұлы «Қазақ қалай орыстандырылды?»
көлемі жағынан үлкені де қазақтар болып келуімен 
отаршылдар мен миссионерлер санаспай тұра 
алмады. Бұл кең-байтақ өлкені экономикалық және 
идеологиялық жағынан тезірек меңгеріп алудың зор 
саяси мәні барлығын олар жақсы түсінді. Мысалы, 
Ақмола генерал-губернаторының өте құпия деген 
грифпен белгі соғылған ресми қатынас қағазында: 
«...Киргизы хотя и называют себя мусульманами, но 
в своей частной жизни, как религиозном, так граж- 
данском и нравственном отношении они не руковод- 
ствуются ни кораном, ни шариатом и никакими дру- 
тими постановлениями магометанской религии, а 
своими народными обычаями... Будучи незнакомы с 
магометанским учением киргизы чужды фанатизма, 
легко уживаются с русскими» деп ұсыныс жасауын- 
да көп нәрсенің астарлы сыры жатыр.
Дін жолына көбірек шалынған татарларды шо- 
қындырудан айтарлықтай нәтиже шығара алмаған 
Ильминский, қазақтардың жоғарыда айтылған мұ- 
сылмандық нанымға қалай болса солай қарау 
ерекш елігіне ден қойды, 1872 жылдан бастап 
Қазаннан Орынборға қызмет ауыстыруының басты 
себебі де осында жатыр.
Жалпы отарланған халықтарды біртіндеп орыс- 
тандыру, шоқындыру мақсатын патша үкіметі ерте 
кезден бастап-ақ ойластырғаны 1731 жылы Сенат- 
та Волга бойы халықтары үшін арнайы түрдегі «Но- 
вокрещ енская 
контора» 
дегенді 
құруымен де 
айқындала түседі.
Ал қазақ жері тұтас отарланып, Қытай мен Ресей 
арасындағы шекаралық жік анықталып бекітілісімен- 
ақ қазақ жері мемлекет меншігі деп жарияланып,


26
Ел қалай орыстандырылды?
отарланған кең елкеге орыс шаруаларын орнықты- 
ра бастады. Өйткені патша өкіметінің отарлау саяса- 
тында сыннан өткен ең сенімді әдісі - орыс шаруа- 
ларын мүмкіндігінш е көбірек қоныстандырудың 
айтарлықтай саяси мәні барлығын генерал-губер- 
наторлардың бәрі де жақсы білген. Түркістан өлкесін 
арнайы тапсырмамен жыл жарым бойы аралаған 
ерекше істің шенеунігі, кейін Ресей империясының 
Ішкі істер министрі болған Л. Л. Половцев Жетісу- 
ды ң атақты генерал-губернаторы «Колпаковский 
қазақтарды орыстандырудың аса қажет екеңдігін 
алғаш рет анық түсінген еді», - деп арнайы түрде 
атап көрсетуі жай нәрсе болмаса керек-ті. Өйткені 
келешекте Түркістан өлкесін шоқындыру ісіне кадр 
даярлау үшін Ыстықкөл мен Николаевкада (Ташкент 
облысы) жергілікті халықтың үлдары мен қыздарын 
жинап, ерлер мен әйелдер монастырын ашқанда, 
генерал-майор Колпаковский бүл әрекетті қызу 
қолдап, ақшалай қаржы бөлетінін мәлімдеуі, қуаттап 
сөз сейлеуі де белгілі мақсаттың диірменіне су 
қүюдың өзі болып шығады.
Ж алпы 
Ресей 
им периясы ны ң 
орыс 
емес 
халықтарды күшпен орыстандыру жолында үстанып 
келген саясатының өзекті желісі қайда жатқанын 
РСДЖП-ның X съезінің қарарында: «...Бүл халық- 
тар жөніндегі патша әкіметінің саясаты, помещик- 
тер мен буржуазияның саясаты олардың арасын- 
да қандай да болса мемлекет рухын жою, олардың 
мәдениетін бүлдіру, тіліне қысым келтіру, олар- 
ды надандықта ұстау және ақырында оларды 
мүмкіндігінше орыстандыру саясаты болды» (КОКП 
съездерінің, конференцияларының және Орталық




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   214




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет