Стан археологиясы
жүктеу/скачать 2,5 Mb.
|
ÐайпаÒов Ð. Ð., ТаймаÒамбеÑов Ð.Ò-emirsaba.org
| Егіншілік. Орта ғасырлардағы қала тҧрғындарының ӛмірінде қосалқы
егіншілікпен айналысу маңызды рӛл атқарды. Олардың қала сыртында ӛңделетін жер телімі болып, жазда соған кӛшіп барған. Бҧл тҧрмыс белгісі Қазақстанда бҥкіл орта ғасырлар бойында сақталып қалды. Егіншілік пен мал шаруашылығы ауылдық қоныс (село) тҧрғындарының негізгі кәсібі болды. Жазбаша деректемелерде, бірінші кезекте халықты сумен жабдықтаған және егістікті суаруға пайдаланылған арналар аталады. Тҥркістан қаласы кең байтақ және бай егіншілік ӛңірінің орталығы болды. Васифидің жазғанындай, Сауран тӛңірегінде ХVІ ғасырда суландырудың кәріздік жҥйесі болып, жҧмыс істеген, оның қалдықтарын археологтар тапты. Отырар, Отырар жазирасы ХV-ХVІІ ғасырларда суды 384
Темір арық жҥйесінен алып отырған, оның басы қазіргі Шәуілдірден 10 км жоғарыдағы Арыстан басталған. Ортағасырлық дерек кӛздерінде тҥрлі суармалы арықтар аталып отырады. Осы деректердің бәрі қалалар мен ауылдар ӛміріндегі егіншіліктің зор рӛл атқарғанын дәлелдейді. Қала ӛмірін зерттеушілер Шығыс деректерінің мәліметтеріне сҥйене келіп, қалалардың жартылай аграрлы сипатта болғанын тура кӛрсетеді, олар қала халқына жер салығы – хараж салынғанын және егіншілік кәсіппен байланысты алымдар: суландыру жҥйесін салу мен тәртіпті ҧстау жӛніндегі жҧмыстарға арналған салық – «мардикар» және әскер ҥшін астық пен салт мінетін және жҥк артатын кӛлікке арналған жем тҥрінде берілетін азық-тҥлік –«тағар» тӛлегенін ерекше атап ӛтеді. Сонымен, соңғы орта ғасырлардағы Қазақстан қалаларының аграрлануы арта тҥскенін жазбаша деректер мәліметтері де, археологиялық материалдар да дәлелдеп отыр, кӛшпелілерге астық пен мақта-мата сатуда делдалдық рӛл атқару ғана емес, сонымен қатар осы ӛнімдерді – мақтаны да, астықты да, басқа егіншілік ӛнімдерді де ӛндіру олардың міндеттерінің біріне айналады. Егер қалалық қана емес отырықшы-егіншілік аймақ ӛнімінің кҥрт қысқаруын, кӛшпелілер рыногы ауқымының қысқармағандығын ескерсек, бҧл жағдай тҥсінікті де. жүктеу/скачать 2,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|