Т. Л. Яндулова жаратылыстану əдістемелік нұсқау Мектепке дейінгі тəрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы

67 
 
 
 
Ізденістік-
ұйымдастыруш
ылық 
 
 
 
 
 
Балалардың  назарларын  əліппе-
дəптердегі 
суретке 
аударады: 
сурет  бойынша  сұрақтар  қояды. 
Балалардың 
жауаптарын 
тыңдайды, толықтырады.  
 
Педагог  мысық  туралы  ақпарат 
береді:  
Мысықтың  есту  қабілеті  өте 
жақсы. Ол өте əлсіз дыбысты ести 
алады. Сонан соң құлағын антенна 
сияқты  көтеріп,  дыбыстың  тура 
қайдан  естілгенін  дəл  табады. 
Мысық – жыртқыш.  Өйткені  ол 
тышқанмен  қоректенеді.  Мысық 
өте жақсы  көреді. Оның мұрты  да 
өте 
сезімтал. 
Мұртының 
арқасында  түнде  ешқандай  затқа 
соқтықпай емін-еркін жүре алады.  
Мысық  тазалықты  жақсы  көреді. 
Аяғымен  үсті-басын  сүртіп,  өзінің 
иісін кетіріп тастайды.  
 
Жағдаят шешу:  
– 
Балалар,  сендер  мысықтың 
тілін түсінесіңдер ме?  
 
 
 
 
 
 
«Мысықты  сал»  ойыны.  Мысық 
сияқты 
жүреді, 
жуынады, 
мияулайды.  
 
Педагог  мысық  туралы  ақпарат 
береді:  Ит – адамның  досы.  Ит 
шопандарға 
мал 
бағуға 
көмектеседі.  Малды  қайырады. 
Көзі  көрмейтін  адамдарға  жол 
көрсетеді.  Өрт  сөндіруші  иттер 
бар. Өрт ішінде қалған адамдарды 
құтқарады. 
Қауіпті 
қылмыскерлерді 
ұстауға 
да 
көмектеседі.  
 
Зерттеу 
жұмысы: 
ит 
пен 
мысықтың 
ұқсастықтары 
мен 
айырмашылықтарын табу.  
 
Қимыл-қозғалыс ойыны.  
Сұрақтарға 
жауап 
береді, 
өздерінің 
пікірлерін  айтады,  сонымен  қатар  үйде 
тотықұс,  атжалман,  көжек,  аквариумда 
балық ұстауға болатынын айтады.  
 
 
 
 
Мысық  түрлері  туралы  бейнетаспа  немесе 
слайдтар 
көреді. 
Мысалы: 
абиссин, 
британ, тай, сиам мысықтары.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Болжамдап айтады: 
Мысық пырылдайды. Бұл мысықтың көңіл 
күйі жақсы дегенді білдіреді.  
Мысық  мияулайды.  Бұл  мысықтың  бір 
нəрсе 
сұрағанын 
немес 
адаммен 
амандасқанын  білдіреді.  Мысық  аяқтарын 
бір-біріне сүйкелейді. Бұл рақмет айтқаны 
немесе бір нəрсе сұрағаны.  
 
 
Ым-ишарамен мысықтың қимыл-
қозғалысын салады, мияулап дауысын 
салады. 
 
Суреттер мен слайдтарды көреді.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сызбаның  көмегімен  мысық  пен  иттің 
ұқсастықтары  мен  айырмашылықтарын 
табады.  
 
 

68 
 
 
 
 
Өзекті  сұрақтар:  асыранды  үй 
жануарларына қалай қарау керек? 
Егер 
үй 
жануарын 
күтіп-
баптамаса, не болады?  
 «Көңілді жəне мұңлы жануарлар» 
ойыны. (Педагог  балаларды  екі 
топқа бөледі). 
 
Сергіту сəті. 
 
 
 
 
 
«Үй 
жануарларын 
қоректендіреміз» (əліппе-
дəптердегі 
тапсырмаларды 
орындайды). 
 
Үй 
жануарлары 
қандай 
ойындарды 
ойнағанды 
жақсы 
көреді?  
 
«Тағы не?» ойыны: атын атайды. 
 
 
 
Тағы бір нұсқасы: 
 «Менің 
достарым» 
ойыны: 
балаларға суреттер таратады. Олар  
суреттегі жануардың атын атайды. 
 
 
Мысалы,  қыздар  марғауларды,  ұлдар 
күшіктерді. Түрлі эмоцияларды көрсетеді.  
 
 
Асыранды үй жануарларын жуындырып, 
қоректендіру қажет  т. д. 
 
 
Үй жануарлары қандай жағдайда көңілді, 
қандай жағдайда мұңлы болатындығын 
болжамдап айтады.  
 
 
Мысық сүтке тояды, 
Қарнын сипап қояды. 
Жүрісі оның баяу, 
Дейді мысық: «мяу-мяу».  
 
Əліппе-тапсырмаларды орындайды. 
 
 
 
«Доп,  резеңке  ойыншық,  жіп  жəне 
таспамен ойнайды», – деп болжамдайды.  
Таспадан бант жасайды.  
 
П: Мысық тышқан аулайды. Тағы не істей 
алады? 
Б:  Ойнайды,  пырылдайды,  ұйықтайды, 
мияулайды, қыдырады... 
 
Балалар  үй  жануарларының  суреттері 
бейнеленген  суреттерді  алып,  педагогтің 
жанына келеді.  
П: Менің достарым – бұлар адаммен бірге 
тұратын жануарлар. 
Б: Ит, мысық, атжалман... 
 
Рефлексивтік-
түзетушілік 
Педагог қорытынды жасайды. 
Рефлексия:  рефлексиянің 
əдістерінің бір тəсілін қолданады: 
Балалардың  ҰОҚ-да  қаншалықты 
өсіп жетілгендерін көру:  
  отырып, тұрып, созылып. 
  Ым-ишарамен  көрсету:  Міне, 
тамаша! 
Қол шапалақтаңдар! Аяқтарыңмен 
топылдатыңдар! 
ҰОҚ 
барысында 
алған 
танымдық 
ақпараттарымен бөліседі. 
 
Күтілетін нəтиже: 
айтады: үйде асырайтын жануарлардың аттарын; 
түсінеді: асыраған жануарларды қамқорлыққа алу қажеттігін; 

69 
 
қолданады:  үй жануарларын күтіп-баптау дағдыларын өмірлік тəжірибеде. 
 
 
№ 19 ҰОҚ 
 
Білім беру саласы: Таным, Əлеумет 
Бөлімі: Жаратылыстану 
Тақырыбы: Жабайы жануарлардың қысқы тіршілігі 
Мақсаты:  жабайы  жануарлардың  сыртқы  түрі  мен  тіршілік  қалпы  туралы  түсініктерін  кеңейту. 
Жанды табиғатқа қызығушылықтарын, бастамаларын, жауапкершіліктерін қалыптастыру. Көзбен 
қабылдау,  фонематикалық  есту  қабілетін,  есте  сақтау  қабілетін,  зейінін  дамыту.  Құрдастарының 
жауаптарын тыңдай білуге жəне жануарларға қамқорлық көрсете білуге тəрбиелеу. 
Сабаққа  дайындық  жұмыстары:  əңгіме  жүргізу;  суреттер  мен  фотосуреттерді  қарау;  үнтаспа 
тыңдау;  жұмбақтар  шешу,  қарапайым  тəжірибе  жəне  зерттеу  жұмыстары,  зерттеу  мақсатындағы 
серуендерге шығу, тақпақтар жаттау. 
Көрнекі  құралдар:  тақырыпқа  байланысты  суреттер,  əліппе-дəптер,  түрлі  түсті  қарындаштар, 
кусочки меха, интерактивті құрал. 
Сөздік жұмыс: ін, апан, тон, жыртқыштар, өмір салты.
 
Билингвалды компонент: тиін – белка 
 
Жұмыс 
кезеңдері 
Педагогтің басқарушылық 
қызметі (Əдістер, тəсілдер) 
Балалардың іс-əрекеті 
 
Ынталандыру-
қызығушылық-
тарын ояту 
Педагог 
балалардың 
жұмыс 
істеуіне  эмоционалдық  көңіл  күй 
қалыптастырады.   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Білімдерін белсендіру. 
Қазір  қай  жыл  мезгілі?  Жабайы 
жануарлар  қыста  қалай  тіршілік 
Шыңнан сырғып түсті де, 
Келді етекке қыс, міне. 
Ақ қарлар ақ көбелек, 
Қонды үйлердің үстіне. 
Боран соғып бірде өкпек, 
Үйге айдады «кір», –  деп тек. 
Мұз көрпеге оранды, 
Сулар тоңып дірдектеп. 
Аулаға қар үйгізді, 
Бетті аязға сүйгізді. 
Тоңбасын деп теректер, 
Қырау ішік кигізді. 
                      Р. Тышқанбаев 
  
Балалар  қыстың  белгілерін  атайды:  Күн 
шығып  тұрғанымен,  қыздырмайды.  Қар 

70 
 
етеді? Білесіңдер ме?  
Сұрақтарға  жауап  алу  арқылы 
ҰОҚ-ның 
тақырыбын 
жəне 
мақсатын болжамдап тапқызады.  
жауады.  Ағаштардың  жапырақтары  жоқ. 
Адамдар жылы киінеді... 
Егер терезе қырау болса, соны көреді.  
 
 
Ізденістік-
ұйымдастыру-
шылық 
 
 
 
 
 
Жағдаят  шешу:  Қыс  түсті.  Бұл 
жақсы ма əлде жаман ба?  
 «Қыс  жақсы  ма  əлде  жаман  ба?» 
дидактикалық ойыны 
Педагог  тақтаға  қыс  мезгілін 
білдіретін жəне əртүрлі жағдайлар 
бейнеленген суреттерді іледі.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Əліппе-дəптердегі 
суретке 
назарларын  аударады:  Суреттер 
бойынша 
сұрақтар 
қояды, 
балалардың 
жауаптарын 
тыңдайды, толықтырады.  
 
Олардың  қандай  ұқсастықтары 
мен айырмашылықтары бар? 
 
Өзекті  сұрақ:  Қоян  неліктен  сұр 
тонын  ақ  тонға,  ал  тиін  қызғылт 
тонын сұр тонға ауыстырады?   
 
 
Тиін  қысқа  қалай  дайындалады? 
Тиіннің іні қай жерде?  
Педагог  балаларды  күлдіреді:  Аю 
ағаш  қуысында  ұйықтай  ма? 
(Балалар күліп, жауап береді). 
 
 
Қоян 
орамжапырақты 
қайдан 
алады? 
 
 
 
 
 
 
Сергіту 
сəті. 
Жануарлардың 
Сұраққа болжамдап жауап береді.  
 
Суреттерге  қарап,  жауап  береді.  Қиналған 
сəттерінде 
педагог 
жауаптарын 
толықтырып отырады.  
Қыс  жақсы.  Қармен  ойнауға  болады, 
аққала жасаймыз.  
Қыс  жаман.  Дала  өте  суық.  Серуенге 
шыға алмайсың.  
Қыс  жақсы.  Қоян  сұр  тонын  ақ  тонға 
ауыстырады.  Оны  қасқыр  байқамай 
қалады.  
Қыс жаман. Қоянның жейтін қорегі жоқ. 
Оның  қарны  аш.  Бұта  түбінде  суықтан 
тоңып отыр.  
Қыс  жақсы.  Орман  іші  аппақ  жəне  тып-
тыныш. 
Қыс 
жаман. 
Орман 
іші 
көңілсіз. 
Жапырақтар жоқ, құстардың дауыстары 
естілмейді.  
 
Балалардың жауаптары:  
1) 
Мынау – дала.  Шөптер  мен 
бұталар  ғана  өседі.  Далада  тіршілік 
ететін  суыр  мен  атжалман  қысқы 
ұйқыға кетеді.  
2) 
Ал  мынау – орман.  Орманда  ағаш 
көп. Аю апанында қысқы ұйқыға жатады. 
Кірпі  інінде  ұйықтайды.  Қоян  сұр  тонын 
ақ  тонға  ауыстырады.  Оны  жаулары  ақ 
қардан  байқай  бермейді.  Түлкінің  жүні 
қалың болып өседі. Тиіннің қызғылт тоны 
сұр  тонға  ауысады.  Олардың  жүндері 
қалың  жəне  үлпілдек  болады.  Жабайы 
жануарлар  қоректерін  өздері  тауып 
жейді.  
3) 
Қоян  ақ  құр  үстінде  жүгіріп 
жүреді.  Тиін  бұтақтан-бұтаққа  секіріп 
жүреді.  Тиін  ағаш  қуысында  тұрады.  Ол 
жаңғақ,  бүр,  кепкен  саңырауқұлақтарды 
ағаш  қуысына  тығып  қояды.  Қыс  бойы 
осы азықтарды жейді.  
4) 
Қоян  күндіз  бұта  түбінде  немесе 
шұңқырларда 
отырады. 
Ал 
түнде 
қоректенуге  шығады.  Ағаштың  қабығын 
жейді.  
 
 

71 
 
балаларын атайды.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Магнит  тақтаға  аңдарды  ретімен 
қоюға тапсырма береді.  
 
Əліппе-дəптермен 
жұмысты 
жүргізеді. 
 
– 
Балабақшаға  келе  жатып 
қатты тоңдыңдар ма?  
Өзекті  сұрақ:  Жануарлар  өздеріне 
жылы киім сатып ала ала ма? Олар 
қалай  қыстап  шығады?  Қыста 
тоңбай ма?  
 
Бір  жапырақ  жүнді  алып,  оған 
зерттеу 
жұмысын 
жүргізуді 
ұсынады.   
Бірде  аңадар  суатқа  су  ішуге  келе 
жатты:  (балалар  шеңбер  бойымен 
бір-бірінің артынан жүреді), 
Бұғының 
артынан 
бұғышақ (аяқтарын 
топылдатып 
жүреді), 
Түлкінің 
артынан 
мыршай (аяқтарының 
ұшымен 
бұқпантайлап жүреді), 
Кірпінің 
артынан 
кірпінің 
баласы (отырып, баяу жүреді), 
Аюдың артынан қонжық (маймаңдап 
жүреді), 
Тиіннің 
артынан 
тиіннің 
баласы (секіріп жүреді) 
Қоянның  артынан  көжек (көжектер 
сияқты секіреді), 
Қасқырдың 
артынан 
бөлтірік (еңбектеп жүреді) келеді, 
Бəрі  суаттан  су  ішті,  тойды (шеңбер 
бойында  тұрып,  тілдерін  шығарып, 
тамсанады). 
 
Ең  үлкен  аңдардан  бастап  ретімен  қойып 
шығады: аю, қасқыр, түлкі, қоян, тиін. 
 
Тапсырманы орындайды.  
 
 
 
 
Балалар  жауап  береді:  Жануарлар  киімді 
сатып  алмайды.  Олардың  тондары  бар. 
Қыста ол қалың болып өседі.  
 
 
Жүнді ұстайды, сипайды, өз болжамдарын 
айтады.  
Рефлексивтік-
түзетушілік 
Педагог қорытынды жасайды. 
Рефлексия: 
рефлексияның 
бір 
түрін  қолданады:  дене  күші 
(үлгердім – үлгермедім); сенсорлы 
(көңіл  күйі:  қолайлы,  қолайлы 
сезінбедім); 
интелектілі 
(Нені 
түсіндім? – Нені  түсінбедім? 
Қандай қиындықтар болды?). 
 
ҰОҚ-ны 
қорытындылауға 
қатысады. 
Көтеріңкі  көңіл  күймен  ҰОҚ-да  алған 
əсерлерімен бөліседі. 
 
Күтілетін нəтиже: 
айтады:  жабайы  жануарлардың  қыс  кезіндегі  сырт  келбеттерінің  қандай  болатынын, 
олардың тіршілігі туралы; 
түсінеді: жабайы жануарлардың ауа райының өзгерістерінің қалай бейімделетінін; 

72 
 
қолданады:  жануарлардың    қыс  кезіндегі  ерекше  мінез-құлықтарын  біледі,  осы 
білімдерін өмірлік тəжірибеде. 
 
 
№ 20 ҰОҚ 
 
Білім беру саласы: Таным, Əлеумет, Шығармашылық 
Бөлімі: Жаратылыстану 
Тақырыбы: Жанды табиғат бұрышын мекендеушілер 
Мақсаты:  Жанды  табиғат  бұрышын  мекендеушілердің  тіршілігін  бақылай  білуді,  оларға 
қамқорлық  көрсетуді  үйрету.  Ой  белсенділігін,  бақылау,  талдау,  ой-тұжырымдар  жасау 
дағдыларын дамыту. Қоршаған ортаға ізгі көзқарасты тəрбиелеу. 
Сабаққа  дайындық  жұмыстары:  тақырып  бойынша  əңгіме  өткізу,  көркем  шығармаларды  оқу, 
ересектердің  еңбегін  бақылау,  жұмбақтар  шешу,  тəжірибе,  зерттеу  жұмыстары,  дидактикалық 
ойын (үстелүсті), серуен. 
Көрнекі  құралдар:  тақырыпқа  байланысты  суреттер,  əліппе-дəптер,  түрлі  түсті  қарындаштар, 
интерактивті құрал. 
Сөздік жұмыс: мекендеушілер, тотықұс, көжек, тасбақа, теңіз шошқасы, атжалман.
 
Билингвалды компонент: тотықұс – попугай 
 
Жұмыс 
кезеңдері 
Педагогтің басқарушылық 
қызметі (Əдістер, тəсілдер) 
Балалардың іс-əрекеті 
 
Ынталандыру-
қызығушылық-
тарын ояту 
Педагог 
балалардың 
жұмыс 
істеуіне  эмоционалдық  көңіл  күй 
қалыптастырады.   
 
 
Балалардың білімдерін белсендіру. 
Қоян үй жануары ма əлде жабайы 
жануар  ма?  Табиғат  бұрышында 
тағы  қандай  жануарлар  тіршілік 
етеді?   
Сұрақтарға  жауап  алу  арқылы 
ҰОҚ-ның 
тақырыбын 
жəне 
мақсатын болжамдап тапқызады.  
 
 
 
Ақ қоян-ау, ақ қоян, 
Ұзын құлақ сақ қоян, 
Қаша берсең орманға, 
«Қорқағым», – деп ат қоям.  
 
Балалардың жауаптары:  
Қоян – жабайы  жануар.  Бірақ  оны 
табиғат бұрышында да асырауға болады. 
Ол – асыранды үй жануары.  
Табиғат  бұрышында  тасбақа,  тотықұс, 
балық,  атжалман,  теңіз  шошқасы  тіршілік 
ететінін айтады.  
 
 
Ізденістік-
ұйымдасты-
рушылық 
 
 
 
 
 
Педагог  балалардың  назарларын 
əліппе-дəптердегі 
суретке 
аударады: 
Суреттер 
бойынша 
сұрақтар 
қояды, 
балалардың 
жауаптарын 
тыңдайды, 
толықтырады.  
 
 
 
 
 
 
 
Атжалман мен теңіз шошқасының 
суреттерін көрсетеді, оларды 
Суреттерге 
қарайды, 
жұмбақтарды 
шешеді: 
 
Ұрты – қалта, 
Іші толған тамақ.  
Кеміргішпін, 
Адамдар да мені асырайды. (Атжалман) 
 
 
Құлағы қалқиған, 
Елеңдеп қорқып тұрады. (Қоян) 
 
 
 
 

73 
 
салыстыртады. 
Олардың қандай 
ұқсастықтары мен 
айырмашылықтары бар? 
 
Тотықұс  туралы  жұмбақ  оқиды. 
Оны сипаттауға тапсырма береді.  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сұрақ: 
Тотықұстың құлағы бар ма?  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Сергіту сəті. 
 
 
 
 
 
Əліппе-дəптермен 
жұмысты 
жүргізеді. 
 
Сұрақ:  Табиғат  бұрышындағы 
жануарларға  қалай  күтім  жасау 
қажет? 
 
 
 
 
Сөйлесе сөзді, 
Айтса ауызды, 
Тынысы басқа, 
Маңдайы қасқа. 
                  
(Тотықұс)  
 
Тордағы  тотықұсқа  қарайды.  Оның  дене 
мүшелерін  атайды:  басы,  денесі,  қанаты, 
құйрығы,  аяғы.  Көзі,  айдары  бар. 
Тотықұстың 
мұрнын 
тұмсық 
деп 
атайды.  Ол  имек.  Мұндай  тұмсық  дəнді 
шоқуға 
жақсы. 
Мысықта 
жүн, 
тотықұста қауырсын. Қауырсындарының 
түстерін (сары, көгілдір, сұр, ақ) айтады. 
«Тотықұстың  құлағы  бар  ма?»  сұрағына 
зерттеу  жұмысын  жүргізеді.  Бір  бала 
қоңырауды  алып,  тотықұстың  жанына 
барып 
сылдырлатады. 
Сонан 
соң 
бақылайды. (Тотықұс  басын  бұрып, 
тыңдайды). 
Қанат  ұшу  үшін  қажет.  Аяқтарымен 
жүреді,  секіреді,  бұтақтан  ұстайды. 
(Тотықұстың қалай жүретінін бақылайды). 
Аяқтарына  қарайды:  төрт  саусақтан. 
Өздерінің 
қолдарындағы 
саусақтарын 
санайды.  Бес!  Тотықұстың  екі  саусағы 
алдыға,  екі  саусағы  артқа  қарап  тұр.  Бұл 
оған  төмен  иілуге,  бұрылуға  көмектеседі. 
Тотықұстар  цирктегі  акробаттар  сияқты 
аунай алады.   
 
Ерінбе, қояным, 
Ертеңмен оянғың. 
Секеңде сен енді, 
Шынықтыр денеңді. 
 
Тапсырмаларды орындайды.  
 
Балалардың 
жауаптары: 
қоректерін 
уақытында  беру  керек,  торларын  тазалау 
қажет т.б. 
Рефлексивтік-
түзетушілік 
Педагог қорытынды жасайды. 
 Педагог    жанға  жайлы  сөздер 
айтып,  көңіл  күйлерін  көтереді 
(мадақтау). 
Педагог 
балалармен 
бірлесе 
отырып,  рефлексияның  бір  түрін 
ҰОҚ-ны 
қорытындылауға 
қатысады. 
Көтеріңкі  көңіл  күймен  ҰОҚ-да  алған 
əсерлерімен 
бөліседі. 
Өз 
білімдерін 
рефлексивтік түрде бағалайды.  

74 
 
қолданады:  дене  күші  (үлгердім – 
үлгермедім); сенсорлы (көңіл күйі: 
қолайлы,  қолайлы  сезінбедім); 
интелектілі (Нені түсіндім? – Нені 
түсінбедім?  Қандай  қиындықтар 
болды?). 
 
 
Күтілетін нəтиже: 
айтады: табиғат бұрышында тіршілік ететін жануарларды; 
түсінеді: табиағт бұрышында тіршілік ететін жануарларға қамқорлық қажет екенін; 
қолданады:  жануарларды күтіп-баптаудың қарапайым дағдыларын. 
 
 
№ 21ҰОҚ 
 
Білім беру саласы: Таным, Əлеумет 
Бөлімі: Жаратылыстану 
Тақырыбы: Жануарларға күтімді қалай жасау қажет? 
Мақсаты:  Балаларды  жанды  табиғат  бұрышындағы  жануарларға  күтім  жасауға  қатыстыру. 
Қолынан  келгенше  еңбек  ету  дағдыларын  қалыптастыру.  Қарапайым  жаратылыстану  ғылымдық 
түсініктерін  дамыту.  Құрдастарының  жауаптарын  тыңдай  білуге  жəне  жануарларға  қамқорлық 
жасай білуге тəрбиелеу. 

жүктеу/скачать 0,88 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: