Тақырыбы: Жануарлардың алуан түрлілігі. Сабақтың мақсаты

1. Жануарлар тірі негізгі бөлігі, олардың да алуан түрі бар екені туралы түсініктерін қалыптастыру, жануарлардың негізгі топтарымен таныстыру.

2. Жануарлардың құрлықта,суда да тіршілік ететіндігін, олардың әрқайсысының өз икемделген тіршілік ортасы барын аңғарту.

3. Жануарларға қамқорлық көрсету жайында сөйлесе отырып, оларды қорғауға тәрбиелеу. Экологиялық тәрбие беру.

А)4000 Ә) 5000 Б)6000

А)1 Ә)2 Б)3

А)Судың болуы Ә) Қоректік заттардың болуы Б)Жылудың бөлінуі

А)Құрғақшылыққа төзімді Ә)Ылғалсүйгіш Б)Су өсімдіктері

А)Олар сол жерде зиянкес жәндіктерден жақсы қорғалған

А)Екіжылдық Ә)Көпжылдық Б)Біржылдық

А)Орамжапырақ,бұршақ Ә)Емен,қарағай,итмұрын Б)Қызылша

Ә)Көп кездесетін өсімдіктер

Б)Барлық өсімдіктер

3-слайд Тест жауабын көрсетіп, өзін-өзі тексеру.

4-слайд - Өсімдік тіршілігі үшін қандай жағдайлар қажет?

Сызба арқылы үй тапсырмасын бекіту.

Күз түскенше желінбейді. (қауын)

Бордақылап байлап қойдым. (қарбыз)

Жаз болғанда көк қоянды жеп қоям. (қияр)

«Миға шабуыл» стратегиясы

- «Жануарлар» деген сөзді естігенде сендердің көз алдарыңа не елестейді?

9-слайд Жаңа сабақ

Кіріспе:

- Көптеген ғасырлар бойы адам жануарларды бақылап,олармен таңқалдырудан шаршаған емес және өмір сүру тіршілігін көбірек біліп,олардың құпия сырларын шешуге талпынған.

Бейнефильм «Вид и разнообразие» 2- видео

Сұрақтар: -Ғылыми эволюция жануарлар дүниесін,тегі түрлерінің теориясын әзерлеген ғалымның аты? Чарльз Дарвин

- Өсімдіктер сияқты жануарлар да алуан түрлі болып келеді.Жер бетінде жануарлардың түрлері өте көп. Ғалымдардың зерттеуі бойынша олардың 2 млн-дай түрі белгілі болды. Жануарларды ұқсас белгілеріне қарап топтастырады.«Жануар» сөзі парсының «джан-джанвар» деген сөздің екінші бөлігінен алынған. «Джан-джанвар» қазақша-жануар әлемі, яғни дүние жүзіндегі тірі мақұлықтар дегенді білдіреді.

- құстар

- қосмекенділер

- бауырымен жорғалаушылар

- сүтқоректілер

- жәндіктер

- құрттар

- былқылдақденелілер

- өрмекшітәрізділер

Әр топқа жеке слайдтар көрсетіліп, ерекшеліктерін түсіндіремін.

12-слайд.Құстар-8600 түрі бар.Денесі қауырсынмен қапталған.Айырмашылығы ұшады.

13-слайд. Балықтар

Балықтардың 22 000 түрі бар.Денесі қабыршақпен қапталған,суда тіршілік етеді,жүзу қанаттарының көмегімен қозғалады,желбезектері арқылы дем алады.Олардың айырмашылығы жүзеді.

Жәндіктердің – 700 000 түрі бар. Олардың 6 аяғы болады

Қосмекенділердің-4000 түрі бар. Терісі жұмсақ тықыр. Олардың айырмашылығы құрлықта да, суда да тіршілік етеді.

Сүтқоректілердің – 5000 түрі бар. Денесі жүнмен қапталған.Олардың айырмашылығы балаларын өз сүтімен асырайды.

Жорғалаушылардың – 8000 түрі бар. Денесі құрғақ тас қабыршақпен қапталған.Олардың айырмашылығы бауырымен жорғалайды.

Былқылдақденелілерге ұлу,шырышты ұлу,кальмар,сегізаяқ жатады.Олардың денесі жұмсақ,былқылдақ ,кейбіреулерінің сыртында денесін қорғап тұратын қауашақтары болады. Былқылдақденелілердің кейбіреуі өте баяу қозғалса,кейбірі тез жүреді.

Құрттарға жауынқұрты,сүлік,тірі организмнің ішінде болатын әртүрлі паразит-құрттар жатады.Олар пішіні,түсі және түрі жағынан әртүрлі болады.Құрттар ұзын денесін жиырып қозғалады. Топырақта,суда және тірі организмдердің ішінде тіршілік етеді.

Өрмекшітәрізділер тобына өрмекші,қарақұрт,кене және басқалар жатады. Өрмекшітәрізділердің бәрі – жыртқыштар.Кейбір өрмекшілер тор құрып,сонымен өзінің жемін ұстайды.Ал сарышаян тор құрмайды,ол азығын өзінің құйрығындағы уымен өлтіреді. Олардың 8 аяғы болады.

Суретке қарап,әр жануардың қай топқа жататынын анықта.

Сандар бойынша жануарды шешіп,қандай тобына жататынын анықтап,сол жануарға сиппатама беру.

- Құмырсқа илеуін биіктеу жерге салса, су тасқыны болады немесе қатты жауын жауып су деңгейі көтеріледі.

- Құмырсқалар илеуін құрғақ жерге салса – жауын, дымқыл жерге салса- жаз құрғақшылық болады. Ал, құмырсқа илеуінің аузын бекітіп алса ұзақ жаңбыр болады.

- Қара қоңыз тығылатын жер іздей бастаса, көп ұзамай жаңбыр жауады.

- Қой тісін қайраса боран немесе дауыл болады. Қой сүзіссе жел болар.

- Ордалы жылан, құрт-құмырсқа топ-тобымен басқа жаққа көше бастаса көп ұзамай жер сілкінеді, болмаса басқа бір табиғаттың тосын апаты болады.

1. Жануарлар қандай топтарға бөлінеді? (құстар,балықтар,құрттар,сүтқоректілер,былқылдақденелілер,т.б)

2. Көктем мезгілінде жануарларды аулауға неге тыйым салынған? (Себебі көктемде олардың төлдері туады)

3.Аңдарды неге көктемде аулайды? (көбейеді)

4. Қалай ойлайсыңдар,құмырсқалар жүзе ала ма? (ия)

5.Мысық неге көп жуынады? (жемтігін аулау кезінде иісі кедергі болуы мүмкін)

6. Қай ауқытта кірпі тікеленбейді? (туған кезінде,себебі туғанда оның терісі өте нәзік)

7.Аралар не үшін бал жинайды? (қыста тамақтану үшін,себебі аралар қыста ұйықтамайды)

8.Аңдардың қаладағы мекені немесе тұрағы? (зообақ)

9.Ең биік аң ? (керік – биіктігі 5.5 – 6 м)

10.Жануарларды кім емдейді? (малдәрігер)

11. Құстарды қандай белгілеріне қарап топтастыруға болады? (денесі қабыршақпен қапталуына қарай)

12.Картопқа зиян келтіретін жәндік? (колорадтық қоңыз)

13.Қандай жануар бізге көшеден өтуге көмектеседі? (зебра)

14. Тоқылдақтың тілінің ұзындығы 12 см. Оған осындай ұзын тіл не үшін керек?

15.Суда жүзетін құстардың қауырсыны суда суланбайды. Неге? (Себебі олар майланған,майлы)

16. Кандай жануар суда әндетеді? (Кит)

17.Терісі бағалы аңдарды неге қыс мезгілінде аулайды? (терісі қыста қалың болады)

18. Суда туып,жерде өмір сүреді? (Бақа)

28 слайд - «Кестені толтыр»

№	Жануарлар тобы	Белгілер
1	Сүтқоректілер	Денесі жүнмен қапталған,төлін сұтпен қоректендіреді.
2	Қосмекенділер	Суда да,құрлықта да тіршілік ете береді.
3	Бауырымен жорғалаушылар	Денесі құрғақ тас қабыршақпен қапталған.
4	Құстар	Денесі қауырсынмен қапталған.
5	Балықтар	Денесі қабыршақпен қапталған,суда тіршілік етеді,жузу қанаттарының көмегімен қозғалады,желбезектері арқылы дем алады.
6	Жәндіктер	Олардың 6 аяғы бар.
7	Өрмекшітәрізділер	Олардың 8 аяғы бар.
8	Құрттар	Топырақта,суда және тірі организмдердің ішінде тіршілік етеді.
9	Былқылдақденелілер	Жұмсақ,былқылдақ денелі,бақалшықтары болады.

29-слайд «Сен білесің бе?» (Жануарлар туралы қызықты деректер)

- Көртышқан күнде өзінің салмағындай мөлшерде қоректенеді. Бірнәрсе жемесе өледі. Көртышқандар бір түнде 76 метрлік тоннель қаза алады.

- Өрмекшінің баласы туа салысымен өрмек өре бастайды.

- Ақ аюлар 40 км/сағ жылдамдықпен жүгіре алады. Ақ аюлар ит балықтарға шабуыл жасаған кезде көзге түспес үшін, мұрындарын алдыңғы аяғымен жауып алады.Өйткені оның тұмсығы қара түсті. Оның аппақ денесімен аппақ қардан мұрны жақсы көрінеді.

- Дельфиндер бір көзін ашып ұйықтайды.

- Ұлудың 25 000-нан аса тісі бар.

- Үндістанда 50 миллион маймыл бар.

- Тауықтар жылына шамамен 190 жұмыртқа табады.

- Ең ірі жолбарыс - уссурий жолбарысы. Биіктігі - 115 см, денесінің ұзындығы - 3 метр, салмағы - 280 кг құрайды.

- Басымен тұра алатын және секіре алмайтын жалғыз аң – піл ғана.

- Жердегі жануарлардың ішінде ең жүрегі үлкен, ең қан қысымы жоғары аң – керік. Керіктердің (жираф) тілі қара түсті, ұзындығы 45 см. Керіктің баласы туылғанда 1,5 метр биіктіктен құлап түседі.

- Қытайда жыландарды ас даярлау үшін аулайды, Үндістанда – терісі үшін, ал Бирмада – уға қарсы дәрі даярлау үшін аулайды, Жыландар 3 жыл қатарынан тамақтанбай-ақ ұйықтай алады.

- Көбелек тамақты алдымен аяғымен байқап көреді.

- Құмырсқалар ешқашан ұйықтамайды. Өзінің салмағынан 50 есе артық жүкті көтеріп, таси алады.

- 1850 жылы Еуропадан Америкаға қараторғайлардың бірінші партиясын әкелгенде американдықтар оларды өлгенше асырағандарына таң қалған.

- Түйе құстың бір жұмыртқасынан он бір жарты омлет жасауға болады.

- Ересек кит 2 секунд ішінде 2400 литр ауаны жұтады.

- Сары шымшық балапандарын күніне 1000 рет тамақтандырады.

- Гиппопотамдар пілдерден кейінгі Жер бетіндегі ең ауыр сүртқоректі. Олардың салмағы 4 тоннаға дейін жетеді.

- 1 кг бал жасау үшін, ара 2 млн. гүлді айналып ұшып өтуі керек.

- Әтеш алдымен мойнын созбай шақыра алмайды екен.

Жануарлар дүниесі әртүрлі,орасан көп және ерекше.Бірақ,өкінішке орай жыл сайын біздің планетамызда жануарлардың саны азайып келеді.Жыртқыштарға,тіпті адамдарға құрбаны ретінде болмас үшін,жануарлар өмір сүру үшін күресуге мәжбүр.

Жойылып кету қаупі төнген және сирек кездесетін жануарларды «Қызыл кітапқа» енгізілген. «Қызыл кітабы» – 1978 жылдан шығарыла бастады. Бұл кітапта сирек кездесетін жануарлар мен өсімдіктер туралы анықтамалар, қызықты әңгімелер және олардың түрлі - түсті суреттері бар.

Оқушылар қызыл кітапқа қандай жануарлар мен өсімдіктердің енетінін және жануарлар қызыл кітапқа енбес үшін қандай жұмыстар жасау керектігі туралы өз ойларын айтады.

- Бүгінгі сабақтан қандай жаңалық білдіңдер?