Тақырып: Нөлдермен аяқталатын көптаңбалы сандарды жазбаша бөлу/ Ерте замандағы тарих пен мәдениет

-өнімділік, уақыт, жұмысқа кеткен уақыт, жұмыстың нәтижесін тапсырма барысында өзара байланысын қолдана алады.

-өнімділік, уақыт, жұмысқа кеткен уақыт, жұмыстың нәтижесі.

Жұмысқа кеткен уақытты қалай табамыз?Жұмыс нәтижесінің көлемін қалай табамыз?

№1 тапсырма.Бірдей мәндерді таба отырып, қай кәсіп иесінің мерекені қай күні атап өтетінін біле аласың.

Мұғалімдер күні – 607 с = 10 мин 7 сек / қазан айының бірінші жексенбісі

Шахтерлер күні – 385 с = 6 мин 24 с / тамыз айының бірінші жексенбісі

Геологтер күні – 169 сағ = 6 күн 25сағ/сәуір айының бірінші жексенбісі

Полияция күні – 800 м = 13 сағ 20 м / 23 маусым тамыз айының бірінші жексенбісі

Мағынаны тану

Формулаларды қайталау керек.

1-оқушы нысанды және оның белгісін атайды, мысалға: «өнімділік» – уақыт бірлігі аралығында дайындалған өнімдер саны;

2-оқушы көрсетілген белгінің тура сол мәнімен басқа нысанды атайды, мысалға: сағатына 15 бөлшек;

3-оқушы соған ұқсас белгімен өзінің нысанын және жаңа белгіні атайды.

Мақсат қою

№2 есепті шығару жоспарын қарастыру.

Екі баспахана 1200 кітап басып шығаруы керек. Бірінші баспахана барлық кітапты 6 күнде, ал екіншісі 12 күнде басып шығарады. Екі баспахана бірігіп жұмыс істесе, осы кітаптарды қанша күнде басып шығара алады?

Шығару жоспары:

-Біз бірлескен жұмыс өнімділігін таба алдық па?

-Жоқ, бір адам (мәшине) жұмыс істеді және т.б.

Мақсат қойып жаңа тақырыпты карастырамыз:

Бірлесіп жұмыс істеуге арналған тапсырмаларды үйрену.

1200 : 6 = 200 (кітап/күн) – 1-баспахана.

1200 : 12 = 100 (кітап/күн) – 2-баспахана.

200 + 100 = 300 (кітап/күн) – екі баспахана бір күнде шығарады.

1200 : 300 = 4 (күн) – барлық кітапты екі баспахана басып шығаруға керек күн.

Жаңаны ашу

Мұғалім жаңа ережелерді құрастыруды ұсынады.

Бірлескен өнімділікті табу үшін өнімділіктерді қосу керек.

v₁ + v₂ = v_бірл.

Бірлескен жұмысқа екі қатысушының жұмыс уақытын анықтау үшін, орындалған жұмыс көлемін бірлескен өнімділікке бөлу керек.

Бірлесіп орындаған жұмыстың көлемін табу үшін, бірлескен өнімділікті уақытқа көбейтеміз. А = V_бірл. ∙t

3-тапсырманы орындауды ұсынады.

Бірлескен әрекетті табу үшінөнімділіктерді______________ керек.

Бірлескен жұмысқа екі қатысушының жұмыс уақытын анықтау үшін толтырылған жұмыстың көлемін бірлескен өнімділікке ________ керек.

Бірлесіп жасаған жұмыстың көлемін табу үшін бірлескен өнімділікті уақытқа______________.А = V_бірл. t

Есептерді дұрыс шешу үшін керек болған алгоритмдерді табу керек. Қандай формулаларды қолдандың?

Шебер айына 10 сөмке тігеді. Ал шәкірті 4 сөмке тігеді. Екеуі біріге отырып, жарты жылда неше сөмке тігеді?

1) 10 + 4 = 14 (дана/ай) – бірлескен өнімділік.

2) 14 ∙ 6=84 (дана) – жарты жылда біріге отырып, істеген өнім.

Шешуі: (10 + 4) ∙ 6=84

Жауабы: жарты жылда 84 сөмке тігілді.

Тапсырманы орындап болған соң, балалар дескрипторларды жазады:

Өткенмен жұмыс.

4–5-тапсырмаларын жалғастыра отырып, топпен орындауды ұсынады. Әр топқа бір тапсырмадан және оны қорғауға уақыт беріледі.

Өрнектің мәнін орындамай өрнекті өсу ретімен орналастыра аласың ба?

7 451 + 526 7 451 + 536

7 451 + 566 7 451 + 586

Осыған ұқсас тапсырманы құрастыра аласың ба?

Оны қасыңдағы оқушыға ұсынып көр.

дәптер

Бірлескен жұмыс формуласын ата.

Неге бірлескен өнімділікті қосындымен табады?

«Бірлескен жұмыс» ұғымы қай жерде кездесетіндігін түсіндір.

Жаңа тақырыпта бекіту үшін ұсынылған №9 тапсырма үйге беріледі.

50 800 : 20 = 2 540 теледидар – бір күнде.

2 540 + 10 = 2 550 теледидар – бір күнде жаңа жоспар бойынша.

2 550·30 = 76 500 теледидар – қараша айында шығарады.

-шамалар арасындағы тәуелділікке, бірлесіп жұмыс істеуге байланысты тапсырмалар орындай алады.

-шамалар арасындағы тәуелділік пен бірлесіп жұмыс істеуге байланысты тапсырмаларға формулалар қолдана алады.

Өнімділік. Бірлескен өнімділік.

«Бірлескен өнімділік» дегеніміз не? Бірлескен өнімділікті қалай табамыз?

Суретке қарап әңгіме құру. «Қала мен ауылдағы мамандық түрлері»

№1 тапсырма

Кесте бойынша есеп құрастыру және шығару.

	V	t	А
1-тігінші	5 бұй./сағ	бірдей 3 сағат	? бұйым
2-тігінші	8 бұй./сағ
3-тігінші	12 бұй./сағ

5 + 8 + 12 = 25 (бұйым) – үш тігінші жасайтын бұйым.

25 ∙ 3 = 75 (бұйым) – 3 сағатта жасайды.

(Т) «Мен – сен –біз»

№2 есепті шығарыңдар.

Екі шалғышы бірлесіп, 360 м² жердің шөбін шапты. Оның бірі – 1 сағат, екіншісі 2 сағат жұмыс істеді. Олардың жұмыс өнімділігі бірдей болса, олардың әрқайсысы қандай ауданның шөбін шапты?

Шешуі:

2) 360 : 3 = 120 (м² /с) – өнімділік.

3) 120 х 1 = 120(м²) – біріншісінің шапқаны.

4) 120х2=240 (м² ) – екіншісінің шапқаны.

1. Оқушылар өз беттерімен тапсырманы ойластырып, оны орындайды.

2. Жұптарымен ой бөліседі.

3. Топпен ой бөліседі.

4. Топта өз ойларын талқылайды, тобының ұстанымдарын таныстыратындарды тағайындайды.

Қорытынды жасап, сабақтың мақсатын анықтайды.

Мақсат қою

– Бүгінгі сабақтың мақсаты қандай?

– Бірлескен жұмыстың формуласын қалай түсінгенімізді тексеру.

4-тапсырманы орындау ұсынылады.

Есепті шығару.

Ұзындығы 900 м жолдың жөндеу жұмыстарын бір бригада 30 күнде, ал екіншісі 45 күнде аяқтайды. Егер дәл осындай еңбек өнімділігімен бір уақытта екі бригада жолдың екі жақ шетінен бастап жұмыс істейтін болса, бұл жұмысты қанша уақытта аяқтайды?

Шешуі:

1) 90 : 30 = 3 (м\күн) – 1-бригада.

3) 2 + 3 = 5 (м\күн) – бірлескен өнімділік.

4) 90 : 5 = 18 (к.) – уақыт.

Жауап: 18 күнде

Мұғалім тапсырмалардың орындалуының дұрыстығын тексереді.

– Кімде қиындықтар туындады?

– Сендер қай жерде қателік жібердіңдер?

– Жіберілген қателіктің себебі неде?

– Өз жұмыстарында қателік болмағандар, өздеріңнің іс-әрекеттеріңнің мақсатын тұжырымдаңдар.

– Қателік байқағандардың жұмысындағы әрі қарайғы мақсаты қандай?

– Қателіктерді түзету алгоритмін қолданамыз.

– Әркім өзінің оқу тапсырмасын айтады.

Сабақты дұрыс түсінбеген оқушыларға 3-тапсырманы орындауды ұсынамыз.

Телефон жөндеуші бір күнде 11 нысанға қызмет көрсетеді.

Егер күнде дәл осындай мөлшерде жұмыс істейтін болса,

онда 77 нысанға қызмет көрсетуді қанша күнде бітіреді?

Басқа оқушыларға мына тапсырмалар беріледі: кесте бойынша өрнектер құрастырып, оның мәнін табады.

Қосылғыш

52416 : 52

80 012

73 650

11 × 451

87

850 : 50

Мен:

Өнімділік, жұмысқа жұмсалған уақыт, атқарылған жұмыс шамалары арасындағы байланыстарды пайдаланып, есептерді шығару;

Есеп бойынша өрнекті жаза алу.

дәптер, жинақ полотносы

№ 5

80 012 + 28 054 – 987 = 107 079

73 650 + 850 : 50 = 73 667

Оқушылар қалған уақытта 6–8-тапсырмаларды кезекпен жұп болып немесе топпен орындайды. 6-тапсырма өздеріне белгілі жоспар бойынша шығарады. Мұғалім ең алдымен тапсырманы оқытып, оған талдау жүргізеді.

Әлия фермаға барып, сиырды сүт сауатын аппаратпен

шелектерге немесе сүттүтікке сауатынын білді. Әлияға есепті шығаруға көмектес.

Бірінші сауыншы сүт сауатын екі аппаратпен ыдысқа бір сағат ішінде 15 сиыр сауады. Екінші сауыншы сүттүтікке бір сағат ішінде 22 сиыр сауады.

4 сағат ішінде олар бірлесіп қанша сиыр сауады?

Есеп шығару алгоритмі:

1. 
   Бірлескен өнімділікті қалай білеміз?
   
2. 
   Екі сауыншы бірігіп, 4 сағатта неше сиыр сауады?
   

15 + 22 = 37 сиыр – екі сауыншы 1 сағатта сауады.

37 ∙ 4 = 148 сиыр – екі сауыншы 4 сағатта сауады.

№7 тапсырма 5-ке және 10-ға бөлінгіштік белгілерін анықтай алатын оқушыларға ұсынылған.

5-ке де, 10-ға да бөлінетін сандарды бос ұяшыққа қойып, жауабын тексер.

32 150 340 700 800 87 603 650

8-тапсырма (а).

1. 
   1) 1800 : 18 = 100 кәстөм/күн – 1-цех шығарады.
   
2. 
   1800 : 9 = 200 кәстөм/күн – 2-цех шығарады.
   
3. 
   100 + 200 = 300 кәстөм – екі цех орындайды.
   
4. 
   1800 : 300 = 6 күн – екі цех өнім шығару үшін қажет.
   

а) Есепті сәйкестендіру тәсілімен шығарады.

24 кг 12 кг-нан 2 есе артық.

Демек оларға 5 күннен 2 есе артық күнге жетеді.

5∙2=10(күн)

ә) Бұл есеп те сәйкестендіру тәсілімен шығады.

70 кг 140 кг-нан 2 есе кем. Демек 6 күнге қарағанда 2 есе кем күнге жетеді.

6:2=3

– Бүгін мен ... білдім.

– Маған ... қызық болды.

– Маған ... қиын болды.

– Мен тапсырманы ... орындадым.

Балалардың жеке қиындықтарын ескере отырып, үй тапсырмасын анықтайды. 10-тапсырманы беруге болады.