Өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар

499 
4.
Оқшаулама ылғалдығы «сыйымдылық- температура» әдісімен 
қалай анықталады? 
5.
Қаптамадағы индукциялық шығындар есебінен кептіру қағидатын 
түсіндіріңіз? 
6.
Трансформатор кеңейткіші қалай құрастырылады? 
II.
1. 35 кВ дейінгі трансформаторларға майды қалай құяды? 
2.
Трансформатор майын тазарту үшін қандай аппараттар 
қолданылады? 
3.
Кептірусіз трансформаторларды қосу шарттарын айтып беріңіз? 
4.
Трансформатор майын құю реттілігі қандай? 
5.
Трансформатордың термосифондық және ауа-кептіргіш сүзгілері 
қалай құрастырылады? 
6.
Трансформаторды сынама қосуға қалай дайындау керек? 
13.4.
 
Тоқ трансформаторлары 
Тоқ трансформаторларының құрылысы және қосу сұлбалары
Бақыланатын тізбектерге өлшеу аспаптарын тікелей қосу мүмкін 
болмаған 
жағдайда, 
үлкен 
тоқтарды 
өлшеу 
үшін 
тоқ 
трансформаторларықолданылады. 
Тоқ 
трансформаторларының 
қолданылуы өлшеу аспаптарын бақыланатын тізбектерден кез келген 
қашықтықта орнатуға, оларды бір жерде – қалқанда немесе басқару 
пультында шоғырландыруға мүмкіндік береді. 
Тоқ трансформаторы электрлік-техникалық болаттың жұқа 
құйылған тілімдерінен жиналған тұйықталған магнит өткізгіштен, және 
екі орамадан – біріншілік және екіншілік орамалардан құралады. 
Тоқ трансформаторының біріншілік орамасы желіге бірізді 
қосылады (13.21 сур.), ал оның екінші орамасы тікелей амперметрге 
және өзара бірізді жалғанатын басқа өлшеуіш аспаптардың тоқ 
тізбегіне тұйықталады, себебі олардағы тоқ бірдей болу керек. 
Амперметрдің және тоқ тізбектерінің жиынтық кедергісі 
салыстырмалы түрде аз (әдетте 1 Ом кем), сондықтан тоқ 
трансформаторы күштік трансформатордың қысқа тұйықталу 
жағдайларына жақын жағдайларда жұмыс жасайды. 
Трансформатордың біріншілік орамасындағы тоқтың өзгеруі оның 
екіншілік орамасында тоқтың өзгеруін тудырады, осы жағдайда 
екіншілік тоқ біріншілік тоққа пропорционалды. 
Тоқтар және трансформатор орамаларының орамдары арасындағы 

500 
қатыныс келесі түрге ие: 
мұндағы /
ь
1
2
— сәйкесінше біріншілік және екіншілік тоқтар; 
м
2
— 
сәйкесінше біріншілік және екіншілік орамалардағы орамдар саны; 
К
тт
— трансформация коэффициенті. 
Осы жағдайда екіншілік орама тоғымен тудырылатын магнитті 
ағын біріншілік орама тоғымен жасалатын магнитті ағынға қарама-
қарсы бағытталған, яғни оларды қосу кезінде трансформатор өзегінің 
болатында тұйықталатын өте кіші ағын түзіледі. Екіншілік орамадағы 
ағын жоқ болған кезде, мысалы, оның тізбегі үзілген кезде, тоқ 
трансформаторының магнит өткізгішінде біріншілік орама тоғымен 
жасалатын толық магнитті ағын әрекет етеді, яғни барлық біріншілік 
13.21 сур. Тоқ трансформаторының құрылысы, қосу сұлбасы (а) және оның 
белгіленуі (б) 

501 
13.22 сур. Өтпелі тоқ 
трансформаторы: 
1
— біріншілік орама; 
2
— екіншілік орама 
қысқыштары; 
3
— оқшаулағыш цилиндр;
4
— өзекше 
тоқ магниттеуші I
10
болады, м = Қалыпты I
10
м
1
шамасы /
1
ю
1 
шаққанда 
шамамен 0,5 % құрайды. Ал магнитті ағынның өте үлкен артуын 
(өзектің шектеулі қанығуы) тудыратын магниттеуші күштің көп мәрте 
артуы оның квадратына жуық шамада пропорционалды болаттағы 
шығындарды, яғни оқшаулама тұтастығы үшін қауіпті өзек болатының 
қатты қызуын анықтайды, нәтижесінде бұл жоғары кернеудің жерге 
қысқа тұйықталуына алып келуі мүмкін. 
Сонымен қатар, екіншілік тізбекті айыру кезінде магниттік 
ағынның артуы үлкен тоқтарға есептелген трансформаторларда 
екіншілік орамада бірнеше жүздеген вольттан 1,5 кВ дейінгі шамада
ЭҚК 
Е
2
пайда болуын тудырады. Демек, адам өмірі үшін қауіп 
туындайды. Сондықтан, егер 
тоқ 
трансформаторлары 
қосулы болғанда өлшеу және 
қорғау аспаптарын сөндіру 
қажет болса, оның екіншілік 
орамасының ұштарын қысқа 
тұйықтайды. 
Барлық 
тоқ 
трансформаторларындағы 
екіншілік номиналды тоқ 5 А 
құрайды (кейбір арнайы жағдайларда — 1 А). 
Қауіпсіздік мақсатында екіншілік ораманың бір қысқышы және тоқ 
трансформаторының 
болат 
қаптамасы 
жерге 
тұйықталады. 
Тоқ 
трансформаторы 
жұмысының 
ерекшеліктері 
келесімен анықталады: онда біріншілік кернеу емес, көптеген 
жағдайларда /2 екіншілік тоқтан бірнеше есе үлкен болатын /
1 
біріншілік тоқ тәуелсіз шама болып табылады, сондықтан ю
1
бірішілік 
орама орамдарының саны ю
2
екіншілік орама орамдарының санынан 
бірнеше есе кем болу керек. Үлкен тоқтар үшін біріншілік орама болат 
өзек терезесіне кигізілген сым түрінде жасалады (13.22 сур.). 
Тоқ 
трансформаторының 
біріншілік 
орамасының 
қысқыштарындағы кернеу оның екіншілік кернеуінен бірнеше есе кем 
(себебі ю
2
> ю
1
), демек, егер оның екіншілік кернеуі бірнеше вольт 
болғандықтан, онда біріншілік кернеу жиі шамамен вольттың жүздік 

жүктеу/скачать 9,83 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: