Нұрланұлы Ерболат ТФ-303
СӨЖ 1: Термодинамикалық жүйенің қоршаған ортамен түйіндесуі
Орындаған: Әбимолдаева Жанарыс ТФ-303
Құбылысты термодинамикалық зерттеуде зерттеу объектісі ретінде денелер тобы немесе бір дене, тіпті оның жеке бөліктері анықталады.
Термодинамикалық жүйе – зерттеу объектісі болып табылатын және бір-бірімен де, оларды қоршаған денелермен де өзара әрекеттестікте болатын макроскопиялық материалдық денелердің жиынтығы. Сондықтан соңғылары қоршаған орта деп аталады. Бұл өзара әрекеттесу негізінен термодинамикалық жүйе мен қоршаған орта арасындағы жылу мен жұмыс алмасудан тұрады. Бұл алмасу жүйені шектейтін және оны қоршаған ортадан бөлетін беттер арқылы жүреді.
Егер термодинамикалық жүйенің қоршаған ортамен өзара әрекеттесуі болмаса, оны оқшауланған немесе тұйық жүйе деп атайды.
Қоршаған ортамен жылу алмасуды болдырмайтын адиабаталық қабықша деп аталатын жүйемен қоршалған жүйе жылу оқшауланған немесе адиабаталық жүйе деп аталады.
Барлық бөліктерінде құрамы және физикалық қасиеттері бірдей жүйе біртекті деп аталады. Біртекті термодинамикалық жүйе /құрамы жағынан да, физикалық құрылымы жағынан да, ішінде интерфейс жоқ, біртекті деп аталады. Мысалы, мұз, су, газдар.
Бір-бірінен көрінетін интерфейстермен бөлінген, әртүрлі физикалық қасиеттері бар бірнеше макроскопиялық бөліктерден тұратын жүйе гетерогенді деп аталады (мысалы, мұз және су, су және бу және т.б.)
Қалған бөліктерден көрінетін интерфейстермен бөлінген жүйенің біртекті бөліктері фазалар деп аталады. Фазалар санына қарай гетерогенді жүйелер екі фазалы және үш фазалы (газ, сұйық, қатты күйлер) деп аталады.620
Кез келген химиялық біртекті зат термодинамикалық жүйенің құрамдас бөлігі деп аталады.
Белгілі бір көлемді алып жатқан термодинамикалық жүйе тепе-теңдік / тепе-теңдік / күйінде болады, егер осы көлемнің барлық бөліктеріндегі жүйенің параметрлері қанша аз болса да, бірдей мәндерге ие болса. Мұндай тепе-теңдік жүйесі үшін оның күйінің параметрлері арасында белгілі бір аналитикалық байланыс орнатуға болады. Ең жалпы жағдайда бұл тәуелділік келесі түрде болады:
F(P, v, T) = 0 (1)
ол термодинамикада күйдің жылулық теңдеуі деп аталады, ал P, v, T параметрлері термодинамикалық жүйенің негізгі жылулық параметрлері деп аталады.
Күйдің жылулық теңдеуін келесі түрде беруге болады:
P = 1(v, T);
v = 2(P, T); (2)
T = 3(v, p),
жүйе күйінің кез келген параметрлері оның басқа параметрлерінің функциясы екенін көрсетеді. Термодинамикада мұндай функцияларды күй функциялары деп атайды.
Математикалық тұрғыдан алғанда v-P-T кеңістіктік ортогональды координаталар жүйесіндегі күй теңдеуі (1) термодинамикалық деп аталатын белгілі бір беттің теңдеуі болып табылады. (1) теңдеуіне бағынатын термодинамикалық жүйенің барлық күйлері термодинамикалық бетінде жатқан нүктелермен сипатталады. Жеке нүктелердің координаталары, мысалы, А, РА, vА, ТА жүйенің берілген күйдегі параметрлерін анықтайды. Термодинамикалық жүйенің әрбір тепе-теңдік күйі термодинамикалық беттегі белгілі бір нүктеге сәйкес келеді.
Пайдаланылған әдебиеттер:
Лежнин С.И. Термодинамические процессы: Учеб. пособие. - Новосибирск: Изд-во НГУ, 2010. - 112 с.
Г.П. Николаев, А.Э. Лойко Учебное электронное текстовое издание УрФУ, 2013 Екатеринбург
Достарыңызбен бөлісу: |