«Тіл біліміне кіріспе» пәні бойынша б а ғ дарлам а


Практикалық сабақ мазмұны



бет15/17
Дата10.06.2017
өлшемі1,46 Mb.
#18729
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17

Практикалық сабақ мазмұны:


  1. Морфологияның нысаны, өзге ғылым салаларымен байланысы.

  2. Морфемалар, олардың түрлері.

  3. Түбір және аффикстер.

Әдістемелік нұсқау: салыстырулар, анықтаулар, өнімді аффикстердің тізбесі.

Әдебиет: 29, 36, 46, 58, 71, 82, 115, 125
Тақырып: Қазақ тіліндегі грамматикалық мағына білдіру тәсілдері.

Семинар мақсаты: дүние жүзі тілдерінде грамматикалық мағына берудің амал-тәсілдеріне тоқтала келіп, қазақ тіліндегі грамматикалық мағына берудің негізгі аффиксациялық және қосарлану, бірігу, көмекші сөздер, ішінара болса да сөздердің орын тәртібі арқылы берілетін мағыналар туралы әңгімелеу.

Практикалық сабақ мазмұны:


  1. Синтетикалық.

  2. Аналитикалық.

Әдістемелік нұсқау: грамматикалық мағына берудің синтетикалық және аналитикалық түрлеріне таблица құру.

Әдебиет: 18, 25, 34, 49, 52, 73, 86, 91.
Тақырып: Түрлі тілдердегі грамматикалық категориялардың берілу ерекшеліктері.

Семинар мақсаты: тіліміздегі грамматикалық категориялар, олардың түрлері және сөз таптарына қатысын көрсету.

Практикалық сабақ мазмұны:


  1. Түркі тілдерінде;

  2. Орыс тілінде;

  3. Араб, т.б. тілдерінде;

Әдістемелік нұсқау: салыстырулар, мәлімет жинау, талдау-жинақтау.

Әдебиет: 9, 15, 23, 36, 40, 55.
Тақырып: Сөздерді топтастырудағы принциптер.

Семинар мақсаты: сөз таптары, сөздерді таптастырудың принциптері, сөз таптарының пайда болуы туралы орыс ғалымдары мен қазақ ғалымдарының және атақты тюркологтардың көзқарастарын келтіру.

Практикалық сабақ мазмұны:


  1. Жалғамалы және қопарылмалы тілдердегі сөз таптарының топтастырылу принциптері.

Әдістемелік нұсқау: талдау-жинақтау, Венн диаграммасы, саралау жұмыстары, дәлелдеу.

Әдебиет: 15, 32, 55, 69, 76, 86, 115, 123.


Тақырып: Сөз тіркесі туралы түсінік.

Семинар мақсаты: сөз тіркесінің басқа тілдік единицалардан айырмашылығы, оған тән басты белгілер, тіліміздегі сөз тіркестерінің түрлері және сөздердің байланысу түрлері мен формаларына тоқталу.

Практикалық сабақ мазмұны:


  1. Сөз тіркесі – синтаксистің объектісі.

  2. Сөз тіркесінің сөзден және сөйлемнен айырмашылығы.

  3. Сөз тіркесіне тән белгілер.

Әдістемелік нұсқау: сызбалар әзірлеу, сұрақ-жауап, дәлелдемелер келтіру.

Әдебиет: 55, 69, 82, 96, 132, 145
Тақырып: Сөйлем – тілдің негізгі коммуникативтік және құрылымдық синтаксистік бірлігі.

Семинар мақсаты: сөйлем, оған тән басты белгілер, басқа тілдік еденицалардан айырмашылығы, сөйлеммен байымдаудың бірлігі, сөйлем түрлері туралы, олардың құралымдарын түсіндіру.

Практикалық сабақ мазмұны:


  1. Сөйлемді сөз, сөз тіркесінен ажырататын басты белгілері

  2. Сөйлем және байымдау.

  3. Сөйлем және айтылым.

  4. Қазақ және орыс тілдеріндегі сөйлем құрылыстары.

Әдістемелік нұсқау: мысалдар жинақтау, салыстыру, мәнерлеп оқу.

Әдебиет: 89, 136, 146, 147, 150.
Тақырып: Әлем тілдері.

Семинар мақсаты: дүние жүзіндегі тілдер, солардың ішінде түркі тілдері, оның бір бұтағы қазақ тілі туралы, оның генологиялық және типологиялық жағынан ерекшеліктері кеңінен сөз болады.

Практикалық сабақ мазмұны:

  1. Дүние жүзіндегі тілдер саны және олардың қолданылу аясы.


  2. Тілдердің генеологиялық топтастырылуы.

  3. Тілдерді типологиялық топтастырылуы.

  4. Тілдің адамзат өркениетінің дамуына тікелей әсері.

Әдістемелік нұсқау: түркі тілдерінің картасын жасап, салыстыру, дәлелдеу, ой-бөліс, шағын щығарма жазу.

Әдебиет: 98, 112, 125, 135, 145, 150.
ОЖСӨЖ сабақтарға әдістемелік нұсқаулар

Осы курс бойынша аптасына 1 СОӨЖ қарастырылған. Бұл жұмыс кеңес және бақылау функцияларын атқарады. СОӨЖ кезінде студенттер оқытушыға өзіндік жұмысты орындау барысында пайда болған қиыншылықтар және сұрақтар бойынша жолығуларына болады. Бұндай мәселелер болмаған жағдайда, СӨОЖ-ге берілген уақыт өткен материалдар бойынша есеп беруіне және өзіндік жұмыстарды орындап тапсыруына пайдаланылады.



ОжСӨЖ

СОӨЖ сабақтарға әдістемелік нұсқаулар

Тақырыбы: Тілдің шығу тарихы. Тілдің шығуы туралы әр түрлі теориялар



ОЖСӨЖ мақсаты: тіл, соның ішінде адамзат тілі тіл білімінің негізгі нысаны болып табылатынын тілдің негізгі қызметтері және оны зерттейтін тіл білімінің ғылымдар жүйесінде алатын орнын жан-жақты қарастыру

Өткізу түрі: сұрақ-жауап, салыстырулар

Өзін - өзі тексеретін сұрақтар:

  1. қандай құбылыс?

  2. туралы ғылым қалай аталады?

  3. Тіл білімінің негізгі нысанына нелер жатады?

  4. Тіл білімі қандай ғылымдармен байланысады?

  5. Тіл білімінің ғылымдар жүйесінде алатын орны?

Әдістемелік нұсқау: тіл білімінің салаларын бір-бірімен салыстыру, басқа да ғылымдармен байланысын көрсететін схема құру, тіл, сөз, ой туралы ой талқы.

Әдебиет: 1, 2, 5, 10, 25, 36, 45

ОЖСӨЖ мазмұны:

1. Тілдің дамуындағы жалпы және жеке заңдылықтар

2. Тілдің өзара қарым-қатынасы және әсері

3. Тілдердің әр түрлі тарихи дәуірлерде дамуы мен диалектілердің дамуы



ОЖСӨЖ МАҚСАТЫ: Тілдің дамуындағы жалпы және жеке заңдылықтар, тілдердің әр түрлі дәуірлерде дамуының ерекшеліктері, олардың бір- біріне тигізетін әсерлері, бұл тіл дамуына қажетті процесс екендігін түсіндіру.

Өткізу түрі: конспектлеу, талдау-жинақтау

Өзін - өзі тексеретін сұрақтар:

  1. қандай құбылыс?

  2. Тіл дамуындағы жалпы заңдылықтарға нелер жатады?

  3. Жеке заңдылықтарды мысалдар арқылы дәлелде.

  4. Тіл әр түрлі дәуірлерде қалай дамыған?

  5. Диалектілердің дамуын қалай түсіндіресің?

Әдістемелік нұсқау: тіл білімінің салаларын бір-бірімен салыстыру, басқа да ғылымдармен байланысын көрсететін схема құру, тіл, сөз, ой туралы ой талқы.

Әдебиет: 1, 2, 5, 10, 25, 36, 45

ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. –ерекше қоғамдық құбылыс. Тіл - адамзат қоғамының негізгі құралы.

  2. – ойды жарыққа шығару құралы.

  3. Тіл функциялары (қызметтері).

ОЖСӨЖ мақсаты: Тілдің негізгі қызметтеріне тоқтала отырып, оның адамзат үшін және қоғам дамуы үшін, рухани құндылықтардың ұрпақтан- ұрпаққа жетуі үшін атқаратын қызметін түсіндіру.

Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:

1.Тілдің қоғамдық құбылыс екендігін дәлелде.

2.Тілдің негізгі функцияларын мысалдар арқылы дәлелде.

3.Атам қазақ тілге қалай мән берген?

4.Тіл туралы мақал- мәтелдер білесің бе?

Әдістемелік нұсқау: сұрақ-жауап арқылы синхрония мен диахронияның айырмашылықтарын ажырату, тілдің таңбалары туралы дәлелдеме, жүйелілік, құрылымдық қасиеттеріне сауал құру.

Әдебиет: 2, 5, 6, 18, 26, 35, 48, 75

ОЖСӨЖ мазмұны:

1. Қостілділік (билингвизм) және мультилингвизм.

2. Тіл біліміндегі диференциация және интеграция үрдістері: этнолингвистика, психолингвистика, паралингвистика, интерлингвистика, менталингвистика.

3. Тірі, өлі және құритын тілдер.



ОЖСӨЖ мақсаты: Қоғамның дамуымен тілдердің бірігуі мен алшақтауы, біртілділік пен қостілділік,осындай жағдайлармен байланысты пайда болған ғылымның басқа салалары:этнолингвистика, паралингвистика, психолингвистика, интерлингвистика туралы мағұлымат беру.

Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:

  1. Билингвизм дегеніміз не?

  2. Тілдердің интеграциясын қалай түсіндіресің?

  3. Этнолингвистика нені зерттейді?

  4. Паралингвистика ше?

  5. Құрыған тілдердің қатарына қандай тілдер жатады?

  6. үш тұғырлы тілге көзқарасың?

Әдістемелік нұсқау: сұрақ-жауап арқылы синхрония мен диахронияның айырмашылықтарын ажырату, тілдің таңбалары туралы дәлелдеме, жүйелілік, құрылымдық қасиеттеріне сауал құру.

Әдебиет: 2, 5, 6, 18, 26, 35, 48, 75

ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Жазу таңбалары және олардың түрлері.

  2. Жазу типтері.

  3. Қазіргі әлемдегі алфавиттік жазу түрлері.

ОЖСӨЖ мақсаты: жазудың шығуы, оның адамзат тарихында алатын орны, алфавит және графиканың пайда болуы, сауатты жазудың негізгі принциптерінен хабардар ете отырып, транскрипция мен транлитерациясының жазу үшін маңызын түсіндіру.

Өткізу түрі: сұрақ-жауап, талдау-жинақтау, жат айту

Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:

  1. Жазудың қандай түрлері бар?

  2. Жазудың пайда болуы адамзат тарихы үшін қандай орын алады?

  3. Графика дегеніміз не?

  4. Қазақ жазуы қандай алфавиттерді басынан кешірді?

  5. Қазақ тілінің негізгі принциптері қандай?


Әдістемелік нұсқау: алфавитті жатқа айту, орфографиялық принциптерге мысалдар жазылған топшамалар, бір мәтінді транскрипциялау.

Әдебиет: 3, 12, 25, 32, 48, 56

ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Қазақ алфавитінің даму, қалыптасу кезеңдері.

  2. Жазудың пайда болуының тарихи маңызы.

ОЖСӨЖ мақсаты: жазудың шығуы, оның адамзат тарихында алатын орны, алфавит және графиканың пайда болуы, сауатты жазудың негізгі принциптерінен хабардар ете отырып, транскрипция мен транлитерациясының жазу үшін маңызын түсіндіру.

Өткізу түрі: жатқа айту, конспектілеу

Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:

  1. Жазудың қандай түрлері бар?

  2. Жазудың пайда болуы адамзат тарихы үшін қандай орын алады?

  3. Графика дегеніміз не?

  4. Қазақ жазуы қандай алфавиттерді басынан кешірді?

  5. Қазақ тілінің негізгі принциптері қандай?

Әдістемелік нұсқау: алфавитті жатқа айту, орфографиялық принциптерге мысалдар жазылған топшамалар, бір мәтінді транскрипциялау.

Әдебиет: 3, 12, 25, 32, 48, 56
ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Дауысты және дауыссыз дыбыстардың ерекшеліктері.

  2. Вокализмдердің жасалу орнына қарай түрлері.

  3. Консонантизмдердің жасалу орнына қарай түрлері.

ОЖСӨЖ мақсаты: фонетиканың тіл білімінің негізгі салаларының бірі екндігін, оның негізгі нысаны, дыбыс жасаудағы дыбыстау мүшелерінің қызметін, қазақ тіліндегі дыбыстар, олардың түрлері мен жасалуы туралы кеңінен мағлұмат беру.

Өткізу түрі: салыстыру, топшамалар дайындау, талдау-жинақтау

Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:

  1. Жеке және жалпы фонетика нені қарастырады?

  2. Дыбыстау мүшелеріне нелер жатады?

  3. Дифтоногтар мен дифтонгойттардың ара-қатынасы қандай?

  4. Кез-келген дауысты және дауыссыз дыбыстарға акустика-артикуляциялық жақтан мінездеме бер

әдістемелік нұсқау: сөйлеу мүшелерінің қызметін көрсететін схема, дыбыстар жүйесіне арналған картотека, сұрақ-жауап.

Әдебиет: 13, 15, 25, 27, 35, 46, 58.

ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Сөйлеудің фонетикалық жақтан мүшеленуі. Фраза, мелодика.

  2. Темп, такт.

ОЖСӨЖ мақсаты: сөйлеудің физиологиялық құбылыс болумен қатар белгілі бір нормаларға бағынатын тілдік элемент, соның ішінде, оның белгілі бір сазбен, белгілі бір шапшаңдықпен, бәсеңдікпен ерекшеленетін дауыс құйылысының бөлшегіне бағынатын құбылыс екендігіне көздерін жеткізу.

Өткізу түрі: реферат, демонстрациялау

Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:

  1. фраза дегеніміз не?

  2. Мелодика нені көрсетеді?

  3. Сөйлеудің темпі дегенді қалай түсінесің?

  4. Такт деп нені айтамыз?

Әдістемелік нұсқау: фонеманың басты белгілерін қамтыған дәлелдеме, орпоэпиялық нормаларды жаттау, фонеманың белгісін көрсеткен сызба әзірлеу.

Әдебиет: 3, 7, 17, 27, 45, 57, 85
ОЖСӨЖ мазмұны:

Екпін және оның түрлері: динамикалық, квантативті, музыкалды, фразалық, Дәрістің мақсаты: дүние жүзі тілдерінде кездесетін екпін түрлерінен мағлұматтар бере отырып, қазақ тілінде кездесетін екпін түрлерін маңгерту



Өткізу түрі: мысалдар жинақтау, дәлелдеме, сұрақ-жауап.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

  1. Екпін деп нені айтамыз?

  2. Қазақ тілінде қандай екпіндер кездеседі?

  3. Қазіргі екпін туралы көзқарастар қандай?

Әдістемелік нұсқау: фонеманың басты белгілерін қамтыған дәлелдеме, орпоэпиялық нормаларды жаттау, фонеманың белгісін көрсеткен сызба әзірлеу.

Әдебиет: 3, 7, 17, 27, 45, 57, 85
ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Орфоэпиялық норма.

  2. Айтылу нормасының бұзылуы.

ОЖСӨЖ мақсаты: орфоэпия дұрыс сөйлеудің нормалары болса, қазіргі кезеңде, әсіресе, жастар тілінде кездесетін орфоэпиялық қателердің жіберілу себептерін айқындап, сөздің айтылу нормасының бұзылмауына жол бермеу.

Өткізу түрі: сұрақ-жауап, талдау-жинақтау, топшамалар.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

  1. Орфоэпия дегеніміз не?

  2. Орфоэпиялық нормаларға нелер жатады№

  3. Сіз орпоэпиялық нормаларды сақтап сөйлейсіз бе?

Әдістемелік нұсқау: көркем әдебиеттен метофора, метонимия, синекдохаларға мысалдар теру, сөздің басты белгілері бейнеленген сызба дайындау, тура, ауыс мағыналарға Венн диаграммасын құру.

Әдебиет: 18, 25, 35, 64, 89, 99, 102
ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Сөздің лексикалық мағыналарының түрлері (омомним, синоним, антоним) жасалу жолдары

  2. Сөз мағыналарының кеңеюі мен тарылуы.

  3. Көпмағыналы сөздер.

ОЖСӨЖ мақсаты: лексикологияның негізгі объектісі сөз екендігін көрсете отырып, оған тән басты белгілерді, сөздің негізгі мағыналарымен қатар ауыспалы мағынасының, оны беру тәсілдері тіліміздегі табу сөздер мен эффемизм, олардың тәрбиелік мәні жөнінде дәлелді тұжырымдар жасау..

Өткізу түрі: карточкалар әзірлеу, салыстыру, сөздікпен жұмыс

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

  1. Тіл білімінің лексикология саласы нені қарастырады?

  2. Сөзге тән алты басты белгіні ата.

  3. Сөздің номинативті, фразеологиялық байлаулы, синтаксистік шартты мағыналарын түсіндір.

  4. Сөздің ауыс мағынасы қандай тәсілдер арқылы беріледі?

  5. Табу сөздерге көркем әдебиеттен мысал келтір.

  6. Эвфемизм мен дисфемизмнің айырмашылығын мысалмен түсіндір.

Әдістемелік нұсқау: көркем әдебиеттен метофора, метонимия, синекдохаларға мысалдар теру, сөздің басты белгілері бейнеленген сызба дайындау, тура, ауыс мағыналарға Венн диаграммасын құру.

Әдебиет: 18, 25, 35, 64, 89, 99, 102
ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Тілдегі сөз типтері (мәнді сөздер, есімдіктер, сан есімдер, көмекші сөздер, одағай сөздер).

  2. Омомним мен полисемияның айырмашылығы.

ОЖСӨЖ Мақсаты: жалпы мектеп оқушылары болсын, ЖОО-ның студентері болсын, омоним мен полисемияны үнемі шатастырады. Ендеше, ОЖСӨЖ-дің мақсаты осы екеуінің ара-жігін ажыратып, айырым белгілерін көрсету.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

  1. Омоним дегеніміз қандай сөздер?

  2. Полисемияға тән белгілерді ата.

  3. Омоним мен полисеминың айырмашылығы неде?

Әдістемелік нұсқау: сөздік құрамға кіретін сөздердің тізбесін жасау, салыстыру, мағынасын ашатын топшамалар әзірлеу, қазіргі термин сөздерді анықтау.

Әдебиет: 15, 26, 34, 48, 69, 71, 82, 95
ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Актив және пассив лексика.

  2. Бейтарап лексика.

  3. Кітаби лексика.

  4. Әдеби тіл лексикасы және диалектілік лексика.

ОЖСӨЖ мақсаты: тілімізде актив және пассив қолданылатын сөздер мен бейтарап сөздер, кітаби лексика мен әдеби тіл лексикасы, оларды ажыратудың жолдары, сондай-ақ жергілікті жерге тән диалектілік лексика туралы мағлұматтар беру.

Өткізу түрі: салыстыру, сызбалар әзірлеу, талдау-жинақтау.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

  1. Сөздік қор дегеніміз не?

  2. Сөздік құрам дегеніміз не?

  3. Сөздік құрам қандай жолдар арқылы толысады, дамиды?

  4. бейтарап лексиканы қалай түсінесің?

  5. Актив лексиканың термин сөздерден айырмашылығы қандай?

  6. Диалект сөздер дегініміз қандай сөздер?

  7. Қазақ тілінің бай тіл екендігі жөнінде қазақ зиялыларының айтқан пікірлері жөнінде не білесің?

Әдістемелік нұсқау: сөздік құрамға кіретін сөздердің тізбесін жасау, салыстыру, мағынасын ашатын топшамалар әзірлеу, қазіргі термин сөздерді анықтау.

Әдебиет: 15, 26, 34, 48, 69, 71, 82, 95
ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Архаизм, оның типтері.

  2. Архаизмдер мен историзмдер, олардың айырым белгілері.

  3. жалпы тілдік және жеке авторлық қолданыстағы неологизмдер; окказионализмдер.

ОЖСӨЖ мақсаты: тіліміздегі көнерген сөздер, олдардың түрлері, сондай-ақ қоғамның дамуымен байланысты пайда болып отыратын жаңа сөздерді де, авторлық қолданыстағы акказиональ сөздердің ара-жігін ашып, көркем әдебиеттен бұл сөздерді жазбай тануға үйрету.

Өткізу түрі: көркем шығармалармен жұмыс, талдау-жинақтау.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

  1. Көнерген сөздердің неше түрі бар?

  2. архаизм мен историзмді қалай ажыратасың?

  3. Қазіргі неологизм сөздерге мысал келтір.

  4. Бір қолданыстағы сөздер кімнің шығармаларында молынан ұшырасады?

Әдістемелік нұсқау: шығу тарихынан шағын эссе жазу, ұқсастықтары мен айырмашылықтарына арналған сызбалар дайындау.

Әдебиет: 7, 12, 23, 31, 40, 51, 62.
ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Лексикография.

  2. Сөздіктердің типтері мен түрлері.

  3. Түркі халықтарына ортақ сөздер.

  4. Академиялық, энциклопедиялық сөздіктер.

  5. Түсіндірме сөздіктер.

ОЖСӨЖ мақсаты: тіл білімінің бір саласы екендігін айта отырып, сөздіктердің алатын орны, олармен жұмыс істеу түрлері, қазақ тіліндегі сан алуан сөздіктер туралы мағлұмат беру.

Өткізу түрі: сөздіктермен жұмыс, топшамалар әзірлеу, конспектілеу.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

  1. Түркі тілдеріне ортақ сөздіктерді ата

  2. Академиялық сөздік пен энциклопедиялық сөздіктердің айырмашылығы

  3. Түсіндірме сөздік қанша том

Әдістемелік нұсқау: шығу тарихынан шағын эссе жазу, ұқсастықтары мен айырмашылықтарына арналған сызбалар дайындау.

Әдебиет: 7, 12, 23, 31, 40, 51, 62.
ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Фразеологизмдердің шығу төркіні

  2. Фразеологизмдердің зерттелуі

  3. Фразеологизмнің стильдік мақсатта қолданылуы

ОЖСӨЖ мақсаты: Фразеологияның тіл білімінің негізгі саласының бірі екендігін,тіліміздегі еркін және фразологиялық тіркестер,олардың айырым белгілері,фразеологизмдерге тән қасиеттер,олардың түрлері, пайда болу, шығу негіздері туралы мол мәлімет беру.

Өткізу түрі: сұрақ-жауап, топшамалар әзірлеу, көркем әдебиетпен жұмыс

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

  1. Еркін тіркес пен фразеологиялық тіркесітң айырым белгілері қандай?

  2. Фразеологизмдердің түрлерін ата.

  3. Фразеололгизмдер қалай пайда болған?

  4. Мақал-мәтелдер фразеологизмдерге жата ма?

Әдістемелік нұсқау: салыстырулар, анықтаулар, өнімді аффикстердің тізбесі.

Әдебиет: 29, 36, 46, 58, 71, 82, 115, 125
ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Лексикалық және грамматикалық мағыналардың арақатысы.

  2. Деривациялық және реляциялық мағына.

  3. Өзге тілдердегі аффикстердің түрлері.

ОЖСӨЖ мақсаты: жеке және жалпы грамматиканың қарастыратын мәселелеріне тоөқтала келіп, грамматикалық негізгі бірліктер, морфема, сөз форпмасы, сөз тіркесі, сөйлем туралы, олардың айырмашылықтары, сөздердің морфологиялық құрылымының өзгеру жолдары туралы дәлелді мәлімет беру.

Өткізу түрлері: салыстыру, конспектілеу, талдау-жинақтау

Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:

  1. Қазақ тілінде сөздің грамматикалық мағыналары қандай тәсілдер арқылы беріледі?

  2. Деривациялық мағына дегеніміз не№

  3. реляциялық мағына дегеніміз не?

  4. Өнімді аффикстердің түрін ата?

Әдістемелік нұсқау: салыстырулар, анықтаулар, өнімді аффикстердің тізбесі.

Әдебиет: 29, 36, 46, 58, 71, 82, 115, 125
ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Сөз формасы – түбір мен форма тудырушы аффикстердің бірлігі

  2. Сөздің грамматикалық формасы – грамматикалық мағына мен оны білдіру тәсілдерінің бірлігі.

  3. Сөздің синтетикалық және аналитикалық формалары.

ОЖСӨЖ мақсаты: жеке және жалпы грамматиканың қарастыратын мәселелеріне тоөқтала келіп, грамматикалық негізгі бірліктер, морфема, сөз форпмасы, сөз тіркесі, сөйлем туралы, олардың айырмашылықтары, сөздердің морфологиялық құрылымының өзгеру жолдары туралы дәлелді мәлімет беру.

Өткізу түрі: саралау, топшамалармен жұмыс, талдау-жинақтау

Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:

  1. Түбір деп нені айтамыз?

  2. Синтетикалық форма дегеніміз не№

  3. Аналитикалық форма ше?

Әдістемелік нұсқау: грамматикалық мағына берудің синтетикалық және аналитикалық түрлеріне таблица құру.

Әдебиет: 18, 25, 34, 49, 52, 73, 86, 91.
ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Қазақ тіліндегі күрделі сөздер, олардың морфологиялық, семантикалық, синтактистік тұтастықтары.

ОЖСӨЖ мақсаты: қазақ тіліндегі күрделі сөзлер, олардың түрлері мен жасалу жолдары туралы дәлелді тұжырымдар беру.

Өткізу түрі: карточкалар жасау, баяндау, көркем әдебиеттен мысалдар теру.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

  1. қазақ тіліндегі біріккен сөздер қалай жасалады№

  2. Қос сөздердің түрлері, оған мысал келтір

  3. Сөздерді қысқартудың амал-тәсілдері қандай?

  4. Күрделі сөз бен сөз тіркесінің айырмашылығын дәлелде.

Әдістемелік нұсқау: грамматикалық мағына берудің синтетикалық және аналитикалық түрлеріне таблица құру.

Әдебиет: 18, 25, 34, 49, 52, 73, 86, 91.
ОЖСӨЖ мазмұны: Көмекші сөздердің бір түрі –демеуліктер, олардың мағыналық түрлері.

ОЖСӨЖ мақсаты: тіліміздегі көмекші сөздердің түрлері туралы айта отырып, шылау сөздерге, олардың түрлеріне, атқаратын қызметіне кеңінен тоқталу.

Өткізу түрі: салыстыру, венн диаграммасы, жинақтау.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

  1. Жалғаулықтардың қызметі қандай?

  2. Септеуліктер деп неге аталған?

  3. Демеуліктердің түрлерін ата?

  4. Шылаулар қалай жазылады?

Әдістемелік нұсқау: салыстырулар, мәлімет жинау, талдау-жинақтау.

Әдебиет: 9, 15, 23, 36, 40, 55.
ОЖСӨЖ мазмұны: Етістікке тән категориялар: жақ, шақ, рай, етіс.

ОЖСӨЖ мақсаты: тіліміздегі грамматикалық категориялар, олардың түрлері және сөз таптарына қатысын көрсету.

Өткізу түрі: сызба дайындау, конспектілеу.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

  1. Грамматикалық категорияларға нелер жатады?

  2. Етістікке тән категорияларды ата.

  3. Жақ категориясы мен шақ категориясының айырмашылығы қандай?


Әдістемелік нұсқау: салыстырулар, мәлімет жинау, талдау-жинақтау.

Әдебиет: 9, 15, 23, 36, 40, 55.
ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Етіс категориясы, түрлері.

  2. Етіс түрлеріне тән мағыналық, формалық ерекшеліктер.

ОЖСӨЖ мақсаты: тіліміздегі грамматикалық категориялар, олардың түрлері және сөз таптарына қатысын көрсету.

Өткізу түрі: сұрақ-жауап, талдау

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

  1. Грамматикалық категорияларға нелер жатады?

  2. Етіс категориясына тән формалық көрсеткіштерін ата?

  3. Етістікке тән категорияларды ата.

  4. Жақ категориясы мен шақ категориясының айырмашылығы қандай?

Әдістемелік нұсқау: талдау-жинақтау, Венн диаграммасы, саралау жұмыстары, дәлелдеу.

Әдебиет: 15, 32, 55, 69, 76, 86, 115, 123.


ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Сөздің бір сөз табынан екінші сөз табына ауысуы: субстантивтену, адъективтену, прономиналдану, адвербиалдану, вербалдану.

ОЖСӨЖ мақсаты: сөз таптары, сөздерді таптастырудың принциптері, сөз таптарының пайда болуы туралы орыс ғалымдары мен қазақ ғалымдарының және атақты тюркологтардың көзқарастарын келтіру, бір сөз табынан екінші сөз табына ауысу жолдарын мысалдар арқылы көрсету.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:



  1. Субстантивтену дегеніміз не?

  2. адьективтену дегеніміз не?

  3. Проминалдану дегеніміз не?

  4. Адвердиальдану дегеніміз не?

  5. Вервалдану дегеніміз не?

Әдістемелік нұсқау: талдау-жинақтау, Венн диаграммасы, саралау жұмыстары, дәлелдеу.

Әдебиет: 15, 32, 55, 69, 76, 86, 115, 123.


ОЖСӨЖ мазмұны: Сөз таптарын тюркологтардың , орыс ғалымдарының,

қазақ ғалымдарының зерттеулері.



ОЖСӨЖ мақсаты: сөз таптары, сөздерді таптастырудың принциптері, сөз таптарының пайда болуы туралы орыс ғалымдары мен қазақ ғалымдарының және атақты тюркологтардың көзқарастарын келтіру.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

  1. Сөз таптары дегеніміз не?

  2. Сөз таптарының пайда болуы туралы орыс ғалымдарының пікірі қандай?

  3. қазақ ғалымдары қандай пікірде болған?

  4. Сөздерді топтастыруда қандай принциптер басшылыққа алынады?

  5. Қазақ тілінде қанша сөз табы бар?

Әдістемелік нұсқау: сызбалар әзірлеу, сұрақ-жауап, дәлелдемелер келтіру.

Әдебиет: 55, 69, 82, 96, 132, 145
ОЖСӨЖ мазмұны: Сөздердің байланысу тәсілдері:

ОЖСӨЖ мақсаты: сөз тіркесінің басқа тілдік единицалардан айырмашылығы, оған тән басты белгілер, тіліміздегі сөз тіркестерінің түрлері және сөздердің байланысу түрлері мен формаларына тоқталу.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

  1. Сөз тіркесі болу үшін қандай белгілер тән?

  2. Сөз тіркестерінің түрлерін ата.

  3. Сөздердің байланысуы

Әдістемелік нұсқау: сызбалар әзірлеу, сұрақ-жауап, дәлелдемелер келтіру.

Әдебиет: 55, 69, 82, 96, 132, 145
ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Есімді сөз тіркестері.

  2. Етістікті сөз тіркестері.

ОЖСӨЖ мақсаты: сөз тіркесінің басқа тілдік единицалардан айырмашылығы, оған тән басты белгілер, тіліміздегі сөз тіркестерінің түрлері және сөздердің байланысу түрлері мен формаларына тоқталу.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

  1. Есімді сөз тіркестері дегеніміз қандай тіркестер?

  2. Етістікті сөз тіркестері дегенімз ше?

Әдістемелік нұсқау: мысалдар жинақтау, салыстыру, мәнерлеп оқу.

Әдебиет: 89, 136, 146, 147, 150
ОЖСӨЖ мазмұны:

  1. Сөйлемнің хабарлау мақсатына қарай түрлері: хабарлы, лепті, сұраулы.

ОЖСӨЖ мақсаты: сөйлем, оған тән басты белгілер, басқа тілдік еденицалардан айырмашылығы, сөйлеммен байымдаудың бірлігі, сөйлем түрлері туралы, олардың құралымдарын түсіндіру.

Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:

  1. Сөйлемге тән белгілерге тоқтал.

  2. Сөйлем мен байымдау бір ме?

  3. Сөйлемнің қандай түрлерін білесің?

  4. Сөйлем қандай құрылымға бағынады?

  5. Сөйлемді зерттеген ғалымдар туралы айт.

Әдістемелік нұсқау: түркі тілдерінің картасын жасап, салыстыру, дәлелдеу, ой-бөліс, шағын щығарма жазу.

Әдебиет: 98, 112, 125, 135, 145, 150.
ОЖСӨЖ мазмұны:

Сөйлем мүшелері:

А) Тұрлаулы мүшелер

Ә) Тұрлаусыз мүшелер

Б) Бірыңғай мүшелер

ОЖСӨЖ мақсаты: сөйлем, оған тән басты белгілер, басқа тілдік еденицалардан айырмашылығы, сөйлеммен байымдаудың бірлігі, сөйлем түрлері туралы, олардың құралымдарын түсіндіру.

Өзін-өзі тексеретін сұрақтар:


  1. Сөйлемге тән белгілерге тоқтал.

  2. Сөйлем мен байымдау бір ме?

  3. Сөйлемнің қандай түрлерін білесің?

  4. Сөйлем қандай құрылымға бағынады?

  5. Сөйлемді зерттеген ғалымдар туралы айт.

  6. Сөйлем мүшелерін ата.

Әдістемелік нұсқау: түркі тілдерінің картасын жасап, салыстыру, дәлелдеу, ой-бөліс, шағын щығарма жазу.

Әдебиет: 98, 112, 125, 135, 145, 150.
ОЖСӨЖ мазмұны:

Тілдерді зерттеудің салыстырмалы әдісі:

а) Тілдерді генеологиялық жағынан топтастыруда салыстырмалы – тарихи әдістің алатын орны.

ә) Тілдерді типологиялық жағынан топтастыруда салыстырмалы –типологиялық әдістің алатын орны.



ОЖСӨЖ мақсаты: дүние жүзіндегі тілдер, олардың генеологиялық және типологиялық жақтарынан топтастырылуы, солардың ішінде түркі тілдері, оның бір бұтағы қазақ тілі туралы, оның генологиялық және типологиялық жағынан ерекшеліктері кеңінен сөз болады.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

1. Бүгінгі таңда дүние жүзінде қанша тіл бар?

2. Қазақ тілі түркі тілінің қай бұтағына жатады?

3. Қазақ тілі типологиялық жағынан қандай тілдердің тобына кіреді?

4. Қазақ тілі туралы тюркологтар мен орыс ғалымдары қандай пікірде болған?

5. Тіл, сөз, ой туралы қоғам қайраткерлері мен ақын-жазушылар, атақты тілші-



Әдістемелік нұсқау: түркі тілдерінің картасын жасап, салыстыру, дәлелдеу, ой-бөліс, шағын щығарма жазу.

Әдебиет: 98, 112, 125, 135, 145, 150.
ОЖСӨЖ мазмұны: Түркі тілдерінің классификациясы. (Н.А.Баскаковтың классификациясы бойынша)

ОЖСӨЖ мақсаты: дүние жүзіндегі тілдер, солардың ішінде түркі тілдері тюрколог Баскаковтың классификациясы кеңінен сөз етіледі.

Өзін-өзі тексеру сұрақтары:

1. Бүгінгі таңда дүние жүзінде қанша тіл бар?

2. Қазақ тілі түркі тілінің қай бұтағына жатады?

3. Қазақ тілі типологиялық жағынан қандай тілдердің тобына кіреді?

4. Қазақ тілі туралы тюркологтар мен орыс ғалымдары қандай пікірде болған?

5. Тіл, сөз, ой туралы қоғам қайраткерлері мен ақын-жазушылар, атақты тілші?

6. Н.А.Баскаковтың классификациясын жатқа айт.

Әдістемелік нұсқау: түркі тілдерінің картасын жасап, салыстыру, дәлелдеу, ой-бөліс, шағын щығарма жазу.

Әдебиет: 98, 112, 125, 135, 145, 150.

8.Курстық жобалардың әдістемелік нұсқауы

(Жоспарда қарастырылмаған)



9.Студенттердің өзіндік жұмысына арналған материалдар: үйге берілген тапсырмалардың мәтіні, әр бір тақырып бойынша өзін-өзі тексеру материалдары, реферат т.б. ұй жұмыстары бойынша тапсырмалар, әдебиет тізімі және арналған уақыт көлемі.
1-7 апталардағы тақырыптар бойынша тексеру сұрақтары:


  1. Тілдің шығуы туралы әр түрлі теориялар.

  2. Тілдің қызметі.

  3. Тіл білімінің қоғамдық ғылымдармен байланысы.

  4. Тіл білімінің жаратылыстану ғылымдарымен байланысы.

  5. Тілдің өзара қарым-қатынасы және әсері.

  6. Орыс тілінің қазақ тіліне, түркі тілдерінің орыс тіліне әсері.

  1. Араб-парсы тілдерінің қазақ тіліне әсері.

  1. Тілдің таңбалық сипаты.

  1. Тілдің құрылымдық және жүйелілік қасиеттері.

  1. Тіл - адамзат қоғамының негізгі қатынас құралы.

  2. Тіл – ойды жарыққа шығару құралы.

  3. Қазіргі қоғамдағы тіл: ұлттық тіл, жергілікті халық тілі, әдеби тіл және оның белгілері.

  4. Ғаламдастыру үрдісі (глобализация): тілді сақтап қалу мәселесі.

  5. Синхрония және диахрония.

  6. Тіл біліміндегі диференциация және интеграция үрдістері: этнолингвистика, психолингвистика, паралингвистика, интерлингвистика, менталингвистика.

  7. Жаргон және арго.

  8. Жазудың шығуы және оның даму кезеңдері.

  9. Алфавит және графика. Орфография. Орфографиялық прринциптер.

  10. Транскрипция және транслитерация.

  11. Жазу типтері.

  12. Графика туралы түсінік. Графика және дыбыс.


  13. Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет