Ең үлкен практикалық қызығушылық
бұл ток катушкасының магнит өрісі. Катушка рамадан және өзекке оралған сымның көптеген бұрылыстарынан тұрады.
Катушкада ток болған кезде ол заттарды тарта алады. Ток жоғалған кезде, магниттік күштер жоғалады. Егер ток катушкасы жұқа және икемді өткізгіштерге ілінсе, онда ол компастың магниттік көрсеткісі сияқты орнатылады. Катушканың бір ұшы солтүстікке, екіншісі оңтүстікке қарайды, яғни ток катушкасының екі полюсі бар - солтүстік және Оңтүстік. Ток катушкасының айналасында магнит өрісі. Катушканың магнит өрісінің магниттік сызықтары жабық және қисық. Катушкадан тыс магнит сызықтары катушканың Солтүстік полюсінен оңтүстікке бағытталған деп саналады.
Егер көптеген тогы бар орамдар ұзын соленоидты катушканы құраса (катушканың ұзындығы диаметрінен бірнеше есе көп), онда оның ішіндегі магнит өрісі біркелкі болады, яғни магниттік индукция сызықтары бір-біріне параллель және катушканың бүкіл ұзындығы бойынша бірдей тығыздыққа ие. Айтпақшы, тұрақты магниттің магнит өрісі сырттан ток катушкасының магнит өрісіне ұқсас.
Ток I, l ұзындығы, N орам саны бар катушкалар үшін вакуумдағы магниттік индукция тең болады:
n=N/l – ұзындық бірлігіне орамдар
I*n- ұзындық бірлігіне ампер- орамдар
Магниттік тұрақты (вакуумның магниттік өткізгіші)
Сонымен, ток катушкасының ішіндегі магнит өрісі біркелкі және оңтүстіктен солтүстік полюске бағытталған (катушканың ішінде!) Катушканың ішіндегі магниттік индукция токпен катушканың ұзындығының бірлігіне ампер-бұрылыстар санына модуль бойынша пропорционал.
Ток катушкалары магнит ретінде қолданылады, өйткені олардың магниттік әрекетін кең ауқымда өзгертуге болады.
Катушкадағы бұрылыстар санын өзгертіңіз
Тізбектегі ток күшін өзгертіңіз
Катушкаларға темір өзекшенің енгізу.
Катушканың магниттік әсерін өзгерту әдістері:
Темір өзекшесі бар катушка-электромагнит
1820 жылы даниялық физик Эрстед электр ағынының магниттік көрсеткіге әсерін анықтады. Алайда магнит өрісінің жеке өткізгіші өте әлсіз. Егер оған болат өзек салынған болса, спираль түрінде оралған тогы бар өткізгіш ең күшті магниттік әсерге ие. Болат жүрегі бар катушка электромагнит деп аталды.
Неғұрлым қуатты ат тәрізді электромагниттерді 1828 жылы американдық физик Джозеф Генри оқшауланған көп қабатты ораманы қолдана отырып жасаған
сым, жүк көтергіштігін бір тоннаға дейін қамтамасыз етеді. Қазіргі уақытта электромагниттер жүктемені граммнан жүздеген тоннаға дейін көтере алады, электр қуатын бірнеше ватттан ондаған мегаваттқа дейін тұтынады.
Электромагнит – көптеген техникалық құрылғылардың негізгі бөлігі
Орам оқшауланған алюминий немесе мыс сымнан жасалған.
Өзектер болаттан немесе шойыннан немесе темір-никель (темір-кобальт )қорытпаларынан жасалған, олар қатты емес, бірақ парақтар жиынтығынан жасалған.
Салмақты көтеру үшін доғалы электромагнит қолданылады.
Электр катушкасы арқылы өтеді
ток, нәтижесінде ядро магниттеледі және ілулі жүктемесі бар якорьді тартады
Тез
демагнетизацияланады
Кез-келген мөлшерде дайындауға болады
жұмыс кезінде магниттік әрекетті реттеуге болады
Электромагниттердің пайдалы қасиеттері:
Негізінен электромагниттерді қолдану саласы –
* өнеркәсіптік автоматика жүйесіне, электр техникалық қондырғыларды қорғау аппаратурасына кіретін электр машиналары мен аппараттары.
* көтергіш құрылғылар,
* Көмірді металдан тазартуға, тұқымдардың әртүрлі сұрыптарын сұрыптауға, темір бөлшектерді қалыптауға арналған құрылғыларда, магнитофондарда.
* электр өлшеу құралдары электромагниттерді қолданудың дамып келе жатқан саласы медициналық жабдықтар болып табылады.
https://youtu.be/8S2rIJDc9jI
https://youtu.be/mFi6tlSPwkI
Қорытынды:
Тогы бар шарғының магнит өрісі күш сызықтарының бағытын бұрғы ережесі арқылы табуға болады. Практика тұрғысынан ең қызықты нәрсе – тогы бар шарғының магнит өрісі. Шарғының бір ұшы –солтүстік полюс деп саналады, сол ұшқа қарап тұрған бақылаушы үшін шарғы орамындағы ток сағат тіліне қарсы бағытта ағады. (а). Шарғының екінші жағы –оңтүстік полюс болады, бұл жерде ток орамды сағат тілі бағытымен айналып өтеді.
Тогы бар шарғының магнит есебінде техникада кеңінен пайдаланылады. Мұндай шарғының қолайлы бір қасиеті – оның магниттік әсерін кең көлемде өзгертуге немесе күшейтуге, бәсеңдетуге болады.