уақыты
, мин*
|
Балл*
|
Бөлім бойын ша балл
|
Заттардың тасымалда нуы
|
8.1.3.5 Лимфа жүйесін және қан, ұлпа сұйықтығы мен лимфа арасындағы өзара
байланысты сипаттау
|
Қолдану
|
10
|
1
|
ТЖ
|
3
|
2
|
23
|
8.1.3.2 Дайын микропрепараттар арқылы әртүрлі ағзалардың қан жасушаларының
құрылыс ерекшеліктерін зерттеу
|
Жоғары деңгей дағдылары
|
2
|
ТЖ
|
4
|
4
|
3
|
ТЖ
|
3
|
2
|
8.1.3.3 Лейкоциттердің түрлі типтерінің қызметтерін сипаттау
|
Қолдану
|
4
|
ҚЖ
|
3
|
2
|
8.4.3.1 Қарапайымдылар, саңырауқұлақтар, бактериялар мен
вирустар қоздыратынмен туындайтын аурулардың ерекшеліктерін сипаттау және алдын алу шараларын сипаттау
|
Білу және түсіну
|
5
|
ҚЖ
|
4
|
3
|
8.1.3.6 Аурудың алдын алудағы вакцинацияның рөлін бағалау
|
Жоғары деңгей дағдылары
|
6
|
ТЖ
|
4
|
3
|
8.1.3.10 Жануарлардың қанайналым жүйелерінің түрлерін сипаттау
|
Қолдану
|
7
|
ҚЖ/ТЖ
|
5
|
3
|
8.1.3.8 Жануарлар жүрегінің құрылысы мен қантамырлар жүйелерінің маңызын
сипаттау
|
Қолдану
|
8
|
ҚЖ
|
1
|
1
|
9
|
ТЖ
|
4
|
2
|
8.1.3.12 Қанайналым жүйесі ауруларының себептері мен ауру белгілерін сипаттау
|
Қолдану
|
10
|
ҚЖ
|
2
|
1
|
Тыныс алу
|
8.1.4.1 Өкпе мен ұлпадағы газалмасу механизмдерін сипаттау
|
Қолдану
|
2
|
11
|
ҚЖ/ТЖ
|
2
|
3
|
7
|
8.1.4.2 Тыныс алу және тыныс шығару механизмін түсіндіру
|
Қолдану
|
12
|
ҚЖ/ТЖ
|
5
|
4
|
БАРЛЫҒЫ:
|
|
12
|
|
|
40
|
30
|
30
|
Ескерту: * - өзгеріс енгізуге болатын бөлімдер
|
Мысал үлгілері және балл қою кестеcі
«Биология» пәнінен 2-тоқсанға арналған жиынтық бағалаудың тапсырмалары
1.1 суретте адам ағзасындағы қан, лимфа және ұлпа сұйықтығының байланысы көрсетілген.
Сурет 1.1
Қан, лимфа және ұлпа сұйықтығының байланысын көрсете отырып, ағзадағы қызметін сипаттаңыз.
[2]
2.1 суретте сұйық дәнекер ұлпасының электронды микроскоптағы көрінісі берілген.
Сурет 2.1
(а) 2.1 суретте берілген қан қандай ағзаға тән екендігін анықтаңыз. Өз жауабыңызды түсіндіріңіз.
[3]
(b) 2.1 суретте А және В әріптерімен белгіленген формалы элементтерді анықтаңыз және атқаратын қызметтерін сипаттаңыз.
|
Формалы элемент
|
Атқаратын қызметі
|
А
|
|
|
В
|
|
|
[4]
Адам мен бақа қан жасушаларының құрылыс ерекшеліктерін атқаратын қызметімен байланыстыра түсіндіріңіз.
[2]
Лейкоциттер құрылысы мен атқаратын қызметтері бойынша ерекшеленеді. Төмендегі кестені лейкоциттер типтеріне сәйкес қызметтерімен сәйкестендіріңіз.
Лейкоциттер түрлері
|
Атқаратын қызметтері
|
1. Макрофаг
|
A. Гепарин мен гистаминді синтездеу
|
2. Лимфоцит
|
B. Бактериялардың фагоцитозы
|
3. Базофил
|
C. Антиденелердің түзілуіне жауапты
|
4. Эозинофил
|
D. Антигистаминдік қасиетке ие
|
Жаубы:
[2]
Тұмау – әлемде кең таралған жұқпалы аурулардың бірі. (а) тұмаудың қоздырушысын атаңыз.
[1]
(b) тұмауды антибиотиктермен емдеудің кемшілігін атңыз (2 кем емес).
[2]
Тұмауды алдын алу шараланың бірі – вакцинацияның артықшылықтары мен кемшіліктерін бағалаңыз.
[3]
7.1 суретте омыртқалы жануарларға тән қанайналым жүйесі көрсетілген.
Сурет 7.1
(а) 7.1 суретте берілген қанайналым жүйесі қандай омыртқалы жануарлар класына тән екендігін анықтаңыз.
[1]
(b) 7.1 суретте берілген қанайналым жүйесінің ерекшелігін сипаттаңыз.
[2]
Берілген сипаттамалардан тек сүтқоректілер класының қанайналым жүйесіне тән белгілерді анықтаңыз.
Сипаттамаларар
|
Дұрыс (Д) / бұрыс (Б)
|
1. Екі қанайналым шеңбері бар
|
|
2. Бір қанайналым шеңбері бар
|
|
3. Жүрегі 2 қуысты
|
|
4. Жүрегі 3 қуысты
|
|
5. Жүрегі 4 қуысты
|
|
6. Сол жақ қолқа доғасы дамыған
|
|
[1]
9.1 суретте адамның қантамырларының ерекшеліктірі көрсетілген.
Сурет 9.1
Суреттегі А және В қантамырларды атап, құрылыс ерекшеліктерін атқаратын қызметімен байланыстыра отырып сипаттаңыз.
[2]
Жүректің ишемиялық аруы — жүрекке қанның жеткіліксіз келуіне байланысты немесе қанның келуінің толық тоқтауына байланысты дамитын сырқат. Жүректің ишемиялық аруының қауіп факторларын сипаттаңыз.
[1]
11.1 суретте өкпедегі және ұлпадағы газалмасу сызбасы бейнеленген.
Сурет 11.1
(а) сызбаға сүйеніп, өкпедегі және ұлпадағы газ алмасуды сипаттаңыз.
Өкпедегі газ алмасу
Ұлпадағы газ алмасу
[2]
(b) өкпедегі және ұлпадағы газалмасу қандай процесс арқылы өтетінін атаңыз.
[1]
12.1 суретте тыныс алу және тыныс шығару механизмдері бейнеленген.
Сурет 12.1
(а) тыныс алу мен тыныс шығару механизмдеріне қатысатын бұлшықеттерді атаңыз.
[2]
(b) тыныс алу мен тыныс шығару механизмдерін сипаттаңыз.
[2]
Балл қою кестесі
Сұрақ
|
Жауаптар
|
Балл
|
Қосымша ақпарат
|
1
|
Қан, ұлпа сұйықтығы және лимфа тірі ағзаның ішкі ортасын құрайды, ағзадағы заттар алмасуын жүзеге асырады. Қан құрамындағы плазма ұлпа сұйықтығын құрайды, ал түрлі қоректік заттарға қаныққан ұлпа сұйықтығы лимфа тамырларының қабырғалары арқылы өтіп, лимфаны құрайды.
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
2
|
(а) адам қаны, себебі эритроцитердің формасы – екі жағы ойыс диск, құрылыс ерекшелігі – ядро жоқ.
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
(b) А – эритроцит/қызметі-газ тасымалдау В – лейкоцит/қызметі-қорғаныштық
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
3
|
Адам қанының эритроциттерінің
ядросының болмауы мен формасының диск тәрізді болуы ондағы гемоглобин молекулаларына оттегінің көбірек молекулаларын тасымалдауына мүмкіндік береді, ал бақа қанының формасы сопақ және ядроның болуы, гемоглобинның оттегіні қосып алуына беттік кеңістігі азырақ мүмкіндік береді.
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
4
|
Макрофаг – В
Лимфоцит – С
Базофил – D
Эозинофил - А
|
2
|
Екі дұрыс жауап үшін 1 балл
|
5
|
(а) тұмау вирусы
|
1
|
|
(b) антибиотиктер бактериялды
инфекцияларға қарсы әрекет ете алады, ал вирустың жасушалық құрылымы болмағандықтан, оған тиімсіз дәрілік құрал болып табылады.
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
6
|
Вакцинацияның басты артықшылығы іс жүзінде дәлелденген жұқпалы аурулардан қорғану болып табылады.
Ал кемшілігі – тұмау вирусы үнемі мутацияға ұшырап, жаңа штаммға қарсы вакцина тиімділігі аз немесе жоқ болуы мүмкін.
|
3
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
7
|
(а) құстар
|
1
|
|
|
(b) сүтқоректілермен салыстырғанда құстарда оң жақ қолқа доғасы болады
|
2
|
|
8
|
Екі қанайналым шеңбері бар (Д)
Бір қанайналым шеңбері бар (Б)
Жүрегі 2 қуысты (Б)
Жүрегі 3 қуысты (Б)
Жүрегі 4 қуысты (Д)
Сол жақ қолқа доғасы дамыған (Д)
|
1
|
|
9
|
А – артерия/қанды жүректен барлық денеге апарушы қантамыр, сондықтан қабырғалары қалың, бұлшықет қабаты дамыған
В – вена/қанды дене мүшелерінен жүрекке әкелуші қантамыр, қысым төмен болғандықтан қабырғалары жұқа, қанды кері бақытта өткізбейтін қақпалары болады
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
10
|
Қауіп қатер факторалына артық салмақ (семіздік), гиподинамия, темекі шегу, қант диабеті, артериалды гипертония, т.б. жатады
|
1
|
Басқа да дұрыс жауаптар қабылданады
|
11
|
(а) өкпедегі газ алмасу – өкпе альвеоласындағы оттегі оны астарлаған капиллярға өтеді.
Ұлпадағы газ алмасу – жасушалардағы көмірқышқыл газы капиллярларға өтеді
|
2
|
Мағынасы бойынша дұрыс басқа да жауаптар қабылданады
|
(b) диффузия
|
1
|
|
12
|
(а) диафрагма, қабырғаралық бұлшықеттер, құрсақ бұлшықеттері
|
2
|
|
(b) дем шығарғанда диафрагма мен қабырғааралық бұлшықететтер босансиды, кеуде қуысының көлемі кішірейеді, өкпе кішірейеді. ауа сыртқа шығады. Дем алғанда диафрагма мен қабырғаралық бұлшықеттер жиырылады, кеуде қуысының көлемі артады, ауа ұлғайған өкпеге енеді
|
2
|
|
|
|
Достарыңызбен бөлісу: |
