Тұрақты токтағы сызықты. Электр тізбектері. Электр тізбегінің элементтері. Тізбекті түрлендіру. Ом заңы
жүктеу/скачать 43,23 Kb.
|
қосымша
- Бұл бет үшін навигация:
- Резисторлардытізбектепқосу
| I = E/(R+r0) (1.7)
немесе Е = I (R+r0) (1.8) мұндағы R — тізбектің сыртқы бөлігінің кедергісі; r0— энергия көзінің ішкі кедергісі. Келтірілген формулаларда ток ампермен, ЭҚК вольтпен, кедер-гі оммен көрсетілген. Барльіқ тізбектің кедергісі: R+r0 = Е/I (1.9) Ом заңы барлық электр тізбегіне ғана емес, оның кез келген бөлігіне де тура келеді. Егер тізбек учаскесінде энергия көзі жоқ болса, онда бұл бөлікте оң зарядтар потенциалы жоғарылау нүктеден потенциалы темендеу нүктелерге ауысады. Энергия кезі осыучаскенің басы мен соңы аралығындағы потенциалдар айырымын ұстап тұрады да оған белгілі мөлшердегі энергия жұмсайды. Осы потенциалдар айырымын каралған учаскенің басы мен соңы аралығының кернеуі деп атайды. Сонымен, Ом заңын тізбектің учаскесіне қолдана отырып ала-тынымыз: I = U/R (1.10) Ом заңын былайша тұжырымдауға болады: электр тізбегі учас-кесіндегі ток, учаске ұштарындағы кернеуді оның кедергісіне бөлгенге тең болады. Тізбек учаскесіндегі кернеу ток пен осы учаске кедергісінің кө-бейтіндісіне тең, яғни U = IR (1.11) Ом заңы формуласынан тұйықталған тізбек үшін алатынымыз: E = IR + Ir0=U + Ir0 (1.12) мұндағы IR —кернеудің R кедергісінде кемуі, яғни сыртқы тізбекке түскен кернеу немесе энергия көзінің (генератордың) қысқыштарындағы кернеу U; Ir0 — кернеудің R0кедергісінде кемуі, яғни энергия кезінің (генератордың) ішіне түскен кернеу. Тізбектегі токты өлшеу үшін амперметр (миллиамперметр) деп аталатын аспап қолданылады. Кернеу, жоғарыда айтылғандай, вольтметрмен өлшенеді. Амперметрді қосу үшін ток тізбегі ажыратылады, ажыратылған сымдардың екі ұшын амперметрдің қысқыштарына қосады (3-сурет). Сонда аспап арқылы барлық өлшенетін ток жүреді. Вольтметр берілген учаскеге тіскен кернеу-ді көрсетеді. Егер вольметрді сырткы тізбектің бас жағына —энергия көзінің полюстеріне қоссақ, онда ол барлык сыртқы тізбекке түскен кернеуді көрсетеді. Бұл әрі энергия кәзінің қысқыштарын-дағы кернеу болып табылады. 3 Сурет – Амперметрмен вольтметрді қосу сұлбасы Энергия көзінің (генератордың) қысқыштарындағы кернеу ЭҚҚ мен осы энергия кезінің ішкі кедергісіне түскен кернеу айырымына тең, яғни U = E — IR0 (1.13) Егер сырткы тізбектің кедергісін R азайтсақ, онда тізбектің жалпы кедергісі R + r0 де азаяды, ал тізбектегі ток көбейеді. Токтың көбеюіне байланысты энергия көзінің ішкі кедергісіне түсетін кернеу (IRo) өседі, өйткені энергия көзінің ішкі кедергісі r0тұрақты болып кала береді. Демек, сырткы тізбектің кедергісі азайған кезде энергия көзінің қысқыштарындағы кернеу де азаяды. Энергия көзінің қысқыштарын кедергісі нольге жақын өткізгіш сымдармен косса, онда тізбектегі ток I = E/R0 (1.14) Бұл формула қаралып отырған энергия көзі тізбегіндегі ең үлкен ток мөлшерін анықтайды. Сырткы тізбек кедергісінің іс жүзінде нольге тең болғандығы жұмыс тәртібін қысқа тұйықталу деп атайды. Ішкі кедергілері өте аз энергия көздері үшін, мысалы электр генераторлары (электр машиналары) және қышқылдық аккумляторлар үшін кысқа тұйыкталу өте қауіпті — аталған энергия көздері істен шығыпқалуымүмкін.Қысқатұйыкталу,мысалы,энергиякөзімен қабылдағыштықосатынсымдардыңоқшауламасыныңістеншы-ғуынанболуымүмкін. Оқшаулағышжамылғысытүсіпкалғанметалл(әдеттемыс) сымдарыөзаратүйіскендеөтсазксдергітудырады.Онытұтынушы кедергісіменсалыстырғанданольге жақындепқарауғаболады. Электраппаратынқысқатұйықтаутогынанқорғауүшінәр тіүрлісақтандырғышқұрылғыларынқолданады. Резисторлардытізбектепқосу Электртізбегіндеәртүрлікедергісібарбірнешеэнергиятұты-нушыларболуымүмкін. Генератордыңсыртқытізбегі(4-сурет)R1, R2,R3кедергілері барүшэнергиятұтынушыларынантұрсындейік.Әрбіртұтынушының тұйықталғанбірэлектртізбегінебіріненсоңбірінтізіпжалғаудытізбектепқосудепатайды.Мұндайтізбектебарлык тұтынушыларданбірдейтокөтетінінекөзжеткізукиынемес.Ал сыртқытізбектіңкедергісітұтынушыларкедергісініңқосындысына теңболады.БіздіңжағдайдаОмзаңыформуласымынадайтүрде болады: жүктеу/скачать 43,23 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|