ТҮсіндірме жазба пәнді оқыту



бет10/20
Дата01.02.2018
өлшемі3,82 Mb.
#37301
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   20

Рекурсивті процедураны пайдалана отырып, тізбектің n-мүшесін және қосындысын есептеңіз:                   

1.     lg(1)+lg(1/2)+lg(1/4)+lg(1/8)+...

2.     1+1/3+1/5+1/9+...1/(2n-1+1)

3.     1+1/2+1/5+1/10+...1/(n2+1)

4.     1-4+9-16+25-...

5.     tg(1)-tg(1/2)+tg(1/4)-tg(1/8)+...

6.     arcsin(1)-arcsin(1/3)+ arcsin(1/5)- arcsin(1/9)+...

KF 12-06-05
7.     cos(x)+cos(x2)+cos(x3)+...

8.     2+8+54+256+...+2*nn



Бақылау сұрақтары

1. Рекурсивтік есептеулер


2. Арифметикалық өрнек:

Қорытынды: Есептердің нәтижесін алу.
6 Зертханалық сабақ

Тақырыбы: Тізімдер. Тізімдермен орындалатын амалдар

Сабақтың мақсаты: Тізімдерді сипаттай білу, мысалдар келтіріп бағдарламаға сала білуге үйрету.

Теориялық мағлұматтар:

Тізімдер – бұл квадрат жақшаға алынған және бір-бірінен бөлінген элементтер жиыны. Тізімде кез келген элементтер саны бола алады. Прологта тізімді қолдану үшін былай жазу керек:



Құзреттіліктері - ПҚ2, ПҚ3,ПҚ4.

Зертханалық жұмыстарға қажетті жабдықтар – Компьютер құрылғылары мен бағдарламалары

Жұмыстың орындалу реті :
  1. Тізімдерді сипаттау

  2. Тізімдермен орындалатын амалдар


Жұмыстың нәтижесін өңдеу: Өрнектер мен жұмыс:

Тізімдер. Тізімдермен орындалатын амалдар


  Тізімдер – бұл квадрат жақшаға алынған және бір-бірінен бөлінген элементтер жиыны. Тізімде кез келген элементтер саны бола алады. Прологта тізімді қолдану үшін былай жазу керек:

<домен аты> = <элемент типі>*

 Тізімді сипаттау мысалы:

DOMAINS

g1=integer*

g2=symbol*

PREDICATES

f[g1]

l[g2]


 Тізімге мысал:

  [10,5,7,12]

[1.1,5.8,11.5]

["январь","февраль","декабрь"]

 

Мысал 1. Тізім элементтерін сипаттау программасы:

DOMAINS


List1 = integer*

List2 = symbol*

PREDICATES

name [List1]

KF 12-06-05
score [List2]

CLАUSES


name ["Иванов","Сидоров","Петров"].

score [1,2,3,4].

GOAL

Name [X],



Name [ _, Y, _ ],

Score [Z, _ , F, _ ], write(X,” ”,Y,” ”,Z,” ”,F)

 Элементтер саны кез келген болатын тізімді прологта қолдану үшін тізімді басы және құйрығы деп бөлу әдісі қолданылады. Тізімді бөлу вертикаль сызық арқылы орындалып, келесі түрде жазылады: [Head | Tail].
Мысал 2. X, Y екі тізімді көбейту қосындысының программасы.

DOMAINS


Vector=integer*

PREDICATES

prod(Vector,Vector,Vector)

CLAUSES


prod([ ],[ ],0).

prod([X|Xs],[Y|Ys],S):-prod(Xs,Ys,Sp), S=X*Y+Sp.



GOAL

prod([1,2,3],[7,8,9],Res), write(“Res=”,Res)

 

Әрекеттер:








Предикатты шақыру

Орнына қою

Құйрықты есептеулер

Есептеу нәтижелері

prod([1,2,3],[7,8,9],Res)

X=1, У=7, Xs=[2,3], S=[8,9] Res=S

S=X?Y+Sp

S=1?7+43=50

prod(Xs,Ys,Sp)

 

prod([2,3],[8,9],S)

 

X=2, Y=8

Xs=[3], Ys=[9]

Res=S

Sp=X?Y+Sp

S=16+27=43

prod([3],[9],S)

X=3, Y=9

Xs=[ ], Ys=[ ]

Res=S

S=X?Y+Sp

S=3?9=27

prod([ ],[ ],0)

Рекурсиядан шығу


 

Мысал 3. тізімдегі берілген элементтің индексін алыңыз.

DOMAINS


L=integer*

X=integer

KF 12-06-05
PREDICATES

poluch(L,X,X)

CLAUSES

poluch([X|Y],1,X).



poluch([W|Y],N,X):-M=N-1,poluch(Y,M,X).

GOAL


poluch([1,2,3,4],3,X),write(X)
Мысал 4. Тізімнің максимал элементін табыңыз.

 DOMAINS


L=integer*

X=integer

PREDICATES

max(L,X)


CLAUSES

max([X],X).

max([X|Y],X):-max(Y,W), X>W,!.

max([X|Y],W):-max(Y,W).

GOAL

clearwindow, max([1,2,10,-4],X), write(X)


Тізіммен орындалатын операциялар


1. Операция: тізімге тиістілік.

1)     Х – L-дің басы, немесе

2)     Х - L құйрығына тиісті.

Мұны былай жазуға болады:

 тиісті(Х, [X|құйрық]).

тиісті(Х, [басы|құйрығы]):-тиісті(Х, құйрық).



мысалдар:

 тиісті(b, [a,b,c])

тиісті([b,c], [a,[b,c]])

 

2. Операция: конкатенация.

конк([],L,L).

конк([X|L1],L2,[X|L3]):-конк(L1,L2,L3).



Мысалы:

 ?-конк([a,b,c],[1,2,3],L).

L=[a,b,c,1,2,3]

 


  1. Операция: тізімге элементқосу.

қосу(X, L, [X|L]).

 

4. Операция: тізімнен элементті жою.

жою(Х, [X|құйрық], құйрық).

жою(Х, [У|құйрық], [У|құйрық1]):-жою(Х, құйрық, құйрық1).

 KF 12-06-05
Мысал:

 ?-удалить(a,[a,b,a,a],L).

L=[b,a,a];

L=[a,b,a];

L=[a,b,a].

 қолданылуы:

 ?- жою(a,L,[1,2,3]).
L=[a,1,2,3];

L=[1,a,2,3];

L=[1,2,a,3];

L=[1,2,3,a];

 

5.     Операция: ішкі тізім.

Ішкі тізім(S, L):-конк(L1, L2, L), конк(S, L3, L2).

Мұны былай сипаттаймыз:

S – L-дің ішкі тізімі, егер



  1. L –ді L1, L2 екі тізімге бөлуге болса және

  2. L2 –ні S, L3 екі тізімге бөлуге болса.

?-ішкі тізім(S, [a,b,c])

S= [ ];


S=[a];

S=[a,b];


S=[a,b,c];

S=[b];


 

6.     Операция: орын алмастыру(перестановка).

  1. Егер 1-тізім бос болса, онда 2-сі де бос болу керек.

  2. Егер 1-тізім бос болмаса, онда ол [Х|L] болады

Программа:

Орын алмастыру([ ], [ ]).

Орын алмастыру ([X|L], P):- Орын алмастыру (L, L1), енгізу(X, L1, P).

 

Жеке тапсырмалар



1.   Келесі қатынасты анықтаңыз: кері жазу(тізім, кері тізім). Мысалы: тізім - [a,b,c,d], кері тізім - [d,c,b,a].

2. тізімдегі оң сандар саны және тізімдегі теріс сандар саны қатынасын анықтаңыз, мұндағы тізім элементтері – бүтін сандар.

3. “z” элементі тізімге енетіндігін анықтаңыз да, егер енсе одан кейін тұрған элементтерді жойыңыз.

4. “z” элементі тізімге енетіндігін анықтаңыз да, егер енсе одан кейін тұрған элементтерді жойыңыз.

5. тізімдегі жұп сандар саны және тізімдегі тақ сандар саны қатынасын анықтаңыз, мұндағы тізім элементтері – бүтін сандар.

6. тізім элементерінің максимал теріс мәндері қатынасын анықтаңыз.

KF 12-06-05


7. тізімнің тақ және жұп элементтерінің арасынан максимал мәнін анықтаңыз.

8. тізімнің элементтерінің максимал және минимал мәндерінің индексін анықтаңыз.

9. тізімнің оң сандары қосындысы және тізімнің теріс сандар қосындысы қатынасын анықтаңыз.

10. тізімнің жұп сандары қосындысы және тізімнің тақ сандар қосындысы қатынасын анықтаңыз.

11. тізім1 мен тізім2 –нің жұп элементтері көбейтіндісінің қосындысын табыңыз.

12. тізім1 мен тізім2 –нің тақ элементтері көбейтіндісінің қосындысын табыңыз.

13. тізім1 мен тізім2 –нің оң элементтері көбейтіндісінің қосындысын табыңыз.

14. тізім1 мен тізім2 –нің теріс элементтері көбейтіндісінің қосындысын табыңыз.

15. тізімнің теріс тақ элемменттерін жою қатынасын анықтаңыз.

16. тізімнің оң жұп элемменттерін жою қатынасын анықтаңыз.

Бақылау сұрақтары
  1. Тізіммен орындалатын олперациялар


  2. Әрекеттер.

Қорытынды: Есептердің нәтижесін алу.
7 Зертханалық сабақ

Тақырыбы: Стандарт предикаттар


Сабақтың мақсаты: Предикаттармен жұмыс жасай білу

Теориялық мағлұматтар:

Стандарт предикаттар әр түрлі айнымалыларды енгізу-шығарудың, қатарлармен жұмыстың, графикалық режимнің функцияларын орындайды. Жүйеде барлығы 200-дей стандарт предикаттар болады.



Құзреттіліктері - ПҚ2, ПҚ3,ПҚ4.

Зертханалық жұмыстарға қажетті жабдықтар – Компьютер құрылғылары мен бағдарламалары

Жұмыстың орындалу реті :

  1. Предикаттарға мысалдар келтіру

Жұмыстың нәтижесін өңдеу: Өрнектер мен жұмыс:

Стандарт предикаттарды қолдану үшін предикат атауын, оны шақыру әдістерін, параметрлер мәндерінің саны мен типін білу керек. Стандарт предикаттар Турбо-Прологта келесі форматта жазылады:

 предикат (аргументтер тізімі) ( домендер типтері):(шаблон).

 makewindow(НомОкна, АтрЭкр,АтрРамки, СтрРамки, Строка, Столбец, Высота, Ширина,ЧиститьОкно,ПозСтрРамки,ЗнакиГраницы) (integer,integer,integer,string,integer,integer,integer,integer,integer,integer,string): (вх, вх, вх, вх, вх, вх, вх, вх,вх, вх, вх), (вых, вых, вых, вых, вых, вых, вых, вых, вых, вых, вых). makewindow предикаты аргумент Ном Окна номерлі терезе құрады. Басқалары:



Атр Экр– символ және фон түсін анықтайды;

Атр Рамки– 0-ден өзге мәндер үшін терезе шегі салынады;

Стр Рамки– терезенің жоғарғы шегіндегі қатарды көрсетеді;

KF 12-06-05


Строка, Столбец– терезенің жоғарғы сол жақ бұрышындағы вертикаль және горизонталь координаттар;

Высота, Ширина– терезенің биіктігі мен ені;

Чистить Окно – терезе құрылып болған соң ол тазаланатындығын анықтайды; 0 = тазаламайды; 1 = тазалайды;

ПозСтр Рамки – терезе тақырыбының орныны анықтайды;

Знаки Границы – терезеге рамканы қалай салу керектігін сипаттайды.

Readchar(СимволПеременной)(char):(вых) – клавиатурадан енгізілген символды оқиды.

Readint(ПеременнаяЦел)(integer):(вых) - – клавиатурадан енгізілген бүтін санды оқиды.

Readreal(перменная вещ)(real):(вых) – клавиатурадан енгізілген нақты санды оқиды.

Write(е1,е2,е3….еN):(вх,вх,вх….вх) – терезеге константа немесе айнымалы мәнін шығарады.

Removewindow/0- ағымды терезені жояды.

 

Мысал 1. Пәндерден “4” және “5” баға алған студенттер фамилиясын экранға шығарыңыз.

DOMAINS

Col=integer*



Nam=symbol*

PREDICATES

find(Col,Nam,Nam)

CLAUSES


find([ ],[ ],[]):-!.

find([H1|T1],[H2|T2][H3|T3]):-H1>=4, H1<=5, write(H2," ",H2,” ”,H3), nl,

find(T1,T2,T3);

find(T1,T2,T3).

GOAL

clearwindow, makewindow(1,1,4,"find",1,1,10,20),



find([3,2,4,5],[ivanov,petrov,kozlov,sidorov],[mat,xim,inf,fiz]).

 

Мысал 2. Келесі программаны құрыңыз: поиск по фамилии, номеру записи, просмотр вопросов.

 DOMAINS

Iniz=inizial(FIO,POL,GOD)

In=ini(FIO,POL,GO)

i=integer

FIO,POL,Text,Go=symbol

GOD,NUM=integer

g=gr(NUM,Iniz)

c=gh(Text,In)

PREDICATES

bezr(g)


KF 12-06-05

vopros(c)

vopros1(c)

start


process(i)

patch


GOAL

start.


CLAUSES

/* Процедура создания меню */

start:-makewindow(1,2,7,"Список безработных",0,0,25,80),

clearwindow,

patch.

/* Процедура управления меню */



patch:-cursor(7,0),

write("1-Поиск по фамилии"),nl,

write("2-Поиск по номеру"),nl,

write("3-Просмотр вопросов"),nl,

write("4-Выход"),nl,

write("=>"),

readint(Choise),

Choise>=0,

Choise<4,

clearwindow,

process(Choise),

retractall(_);

clearwindow,

Choise=4,

retractall(_),

removewindow.

bezr(gr(1,inizial("An","jen",1980))).

bezr(gr(2,inizial("Sim","muj",1979))).

bezr(gr(3,inizial("Pet","muj",1981))).

bezr(gr(4,inizial("Tor","jen",1970))).

vopros(gh("Введенный номер",ini("ФИО","Пол","Год рождения"))).

vopros1(gh(" номер",ini("Введено: ФИО","Пол","Год рождения"))).

 process(1):-makewindow(1,2,7,"Поиск по фамилии",0,0,25,80), nl,

write("Введите фамилию: "), readln(F),nl,

bezr(gr(N,inizial(F,P,GOD))),write("Номер: ",N," ФИО:"

,F," Пол:",P," Год рождения :", GOD).

 process(2):-makewindow(1,2,7,"Поиск по номеру",0,0,25,80), nl,

write("Введите номер: "), readint(N),nl,

bezr(gr(N,inizial(F,P,GOD))),write("Номер: ",N," ФИО:"

,F," Пол:",P," Год рождения :", GOD).

 process(3):-makewindow(1,2,7,"Просмотр вопросов",0,0,25,80),

vopros(C),write("Вопрос поиска по номеру: "), nl,

write(C),nl,nl, vopros1(C1),

KF 12-06-05

write("Вопрос поиска по фамилии: "), nl,

write(C1).

 

Мысал 3. Стандарт предикаттар мен тізімдер мен амалдарды пайдалана отырып, келесі программаны құрыңыз: добавить в указанное место списка; удалить указанный элемент.

 

DOMAINS



I,J=integer*

N=integer

PREDICATES

lister(I)

process(N,I)

writer(I)

writers(I)

inserts(N,I,I)

insert(I)

deletes(N,I,I)

delete(I)

CLAUSES


lister(I):-

makewindow(1,2,5,"Menu",1,1,10,20),

write("inse.эжхз-0rt-1"),nl,

write("delete-2"),nl,

write("writer-3"),nl,

write("exit-4"),nl,

write("input N=>"),readint(L),L<5,L>0,process(L,I);lister(I).

process(1,I):-insert(I).

process(2,I):-delete(I).

process(3,I):-writer(I).

process(4,I):-exit.

insert(I):-

makewindow(2,6,3,"Insert",1,1,10,20),

write("Input # "),

readint(N),

inserts(N,I,J),

lister(J).

inserts(1,I,J):-

write("Input New=>"),

readint(U),J=[U|I],!.

inserts(N,[H|L1],[H|L2]):-N1=N-1, inserts(N1,L1,L2).

delete(I):-

makewindow(3,7,5,"delete",1,1,10,20),

write("Input N=>"),readint(W),deletes(W,I,J),lister(J).

deletes(1,[H|T],T):-!.

deletes(N,[H|L1],[H|L2]):-N1=N-1,deletes(N1,L1,L2).

KF 12-06-05
writer(I):-

makewindow(4,6,43,"write",1,1,15,20),

writers(I),readchar(U),lister(I).

writers([]):-!.

writers([H|T]):-write(H),nl,writers(T).

GOAL


lister([1,2,3,4,5,6,7]).

 Бақылау сұрақтары



  1. Стандартты предикаттар

  2. Пролог.

Қорытынды: Есептердің нәтижесін алу.
8 Зертханалық сабақ

Тақырыбы: Нейрондық желілер архитектурасы.

Сабақтың мақсаты: Сызбамен жұмыс жасауды меңгеру.

Теориялық мағлұматтар: Бүгінгі таңда нейронды желілер архитектурасының төрт негізгі түрін ажыратуға болады:

Теориядан қысқаша мәлімет:

Бір қабатты тіке бағытталған желілер. Жасанды нейронды желі қабаты К қабатты деп аталады. Егер нейрондар тобы К қабаттан тұрса, егер желідегі сигналдар басынан соңына қарай бағытталған түрде таратылса, онда мұндай жасанды нейронды желі тіке бағытталған деп аталады. Сызбасы төмендегідей:

Құзреттіліктері - ПҚ2, ПҚ3,ПҚ4.

Зертханалық жұмыстарға қажетті жабдықтар – Компьютер құрылғылары мен бағдарламалары

Жұмыстың орындалу реті :


  1. Нейрондарға тоқталу

  2. Нейрондық желілер архитектурасы

Жұмыстың нәтижесін өңдеу: Желілер архитектурасымен жұмыс:
Нейрондық желілер архитектурасы.

Бүгінгі таңда нейронды желілер архитектурасының төрт негізгі түрін ажыратуға болады:



    1. Бір қабатты тіке бағытталған желілер. Жасанды нейронды желі қабаты К қабатты деп аталады. Егер нейрондар тобы К қабаттан тұрса, егер желідегі сигналдар басынан соңына қарай бағытталған түрде таратылса, онда мұндай жасанды нейронды желі тіке бағытталған деп аталады. Сызбасы төмендегідей:

KF 12-06-05


Бір жасырын қабаты бар рекурентті желі.

Толық байланысқан Хопфильд желісі.


Үш нейроннан тұратын үш өлшемді тор тәріздес желі.

KF 12-06-05


Рекурентті желіде кері байланыстың болуы оқуға қабілеттілігіне әсер етеді. Хопфильд желісінде нейрон басқа нейрондармен екі жақты байланысқа түседі және ол сақиналы құрылымда болатын жасырын нейрондарды ерекшелеуге мүмкін емес және де мыналар – екі бірдей бағытын анықтай алмаймыз. Нейрондар массиві тор тәріздес желіде қолданылады.

Бақылау сұрақтары

1. Рекурсивтік есептеулер


2. Арифметикалық өрнек:

Қорытынды: Есептердің нәтижесін алу.
9 Зертханалық сабақ

Тақырыбы: Прологта есептер шығару.

Сабақтың мақсаты: Прологта жұмыс жасауды және есеп шығаруды меңгеру.

Теориялық мағлұматтар: Пролог аппаратты ұжымдастыру және бағдарламаны жасау негізі ретінде қолданылған. Қазіргі Пролог, әрине, 5-ші дәрежелі ЭЕМ-дерді бағдарламалау тілінің, соңғы вариантына жатпайды және болашақта мәңгі дамуын алады.

Теориядан қысқаша мәлімет:

Пролог тілінің жетістіктері мынаған негізделген, бір жағынан, ондағы логикалық формулаларды қолдану арқылы көптеген практикалық есептерді жазып шығуға болады, ал екінші жағынан қарапайым интерпретациялары формулалардың табылған және логикалық бағдарламалау жүйесін жеткілікті дәрежеде тиімді жүзеге асыру енгізілген, Пролог әсіресе, ішінде объекттері және олардың арасында қатынастары болатын есептерді шешуге жақсы бейімделген.Тіл құрылысында мәліметтер базасымен қарапайым және тиімді жұмыс істеу мүмкіндіктері қарастырылған, бұл оның негізінде әртүрлі типтегі ақпараттық–анықтама және экспертті жүйелерді құруға мүмкіндік береді.

Құзреттіліктері - ПҚ2, ПҚ3,ПҚ4.

Зертханалық жұмыстарға қажетті жабдықтар – Компьютер құрылғылары мен бағдарламалары

Жұмыстың орындалу реті :


  1. Прологта есептер шығару

Жұмыстың нәтижесін өңдеу:
Прологта есептер шығару.

Мысалы3,


x cos(x), егер X>=5

Tg(x), егер x<5

Domains

X,y,z=integer;



Predicates

Z(x,y)


Clauses

Z(x,y): -y=x*cos(x),x>=5;

Y=tan(x)7

KF 12-06-05


Goal

Clearwindow, write(“Input”)

Readln(x), z(z,y), write(“z(“,x,”)=”,y).
Мысалы1,

N! – ды есептеу.

Domains

Number, product = integer.



Predicates

Fact(Number, product)

Clauses

Fact (1,1): - !



Fact (N,R): - Next – N = N-1, fact(next_N,P),

R=N*P


Goal

Fact (3, res), write(‘factarial 3=’’,res), ne


Мысалы2,

Доллардың теңгеге, теңгенің долларға қатысын анықтау.

Domains (айнымалылар бөлімін сипаттау)

X=real


Predicates (предикат бөлімі)

Dollar – tenge (x,x)

Tenge - dollar (x,x)

Clauses (ұйғарымдар бөлімі(пікірлер))

Dollar_ tenge (Д,Т): - Т=Д*154, write(Т).

Tenge_dollar(Т, Д): - Д =Т/154, write(Д ).

Goal(сұраныстар бөлімі)

Clearwindow, tenge_dollar(300, Д),

Nl, dollar_tenge(2, T)

Nl – новая линия.

Constans - тұрақтыларды сипаттау бөлімі.

Прологта айнымалы бір объектіні белгілеу үшін пайдаланылатын символдар тізбегі. Бас әріппен бастап жазылады. Құрылым құрама ұйғарымның синтаксисі сақтап жазылу түрі. Құрылым термдер тізбегінен және негізгі функттар деп аталатын атомнан (құрылым атауынан) тұрады.

Мысалы, Ержанда авторы Сабит Мұқановтың «Ботагөз» деген кітабы бар. Bar(erjan, kitap(botagoz, avtor(sabit_mukanov)).

Мұндағы фактінің аргументтері Ержан, кітап. Кітап – күрделі құрылымды ішкі компонент. Оның ішкі аргументтері ботагөз, автор. Жай жақшаның алдына жазылған атомды функттар деп атайды. Bar – бас функттар. Кітап, автор – функторлар.



Бақылау сұрақтары

  1. Пролог.

  2. Предикат

KF 12-06-05
Қорытынды: Есептердің нәтижесін алу.
10 Зертханалық сабақ

Тақырыбы: Семантикалық тор.

Сабақтың мақсаты: Торлармен жұмыс жасауды және есеп шығаруды меңгеру.

Теориялық мағлұматтар:

Теориядан қысқаша мәлімет:

Бұл модель нақты облыста түрлі объектілер жиынтығымен олардың қатыстарын бағдарлы граф бойынша формальды түрде көрсететін модель. Граф төбелеріне объектінің атаулары немесе қасиеттері жазылады. Доғалар олардың арасындағы қатысты көрсетеді.

Құзреттіліктері - ПҚ2, ПҚ3,ПҚ4.

Зертханалық жұмыстарға қажетті жабдықтар – Компьютер құрылғылары мен бағдарламалары

Жұмыстың орындалу реті :


  1. Семантикалық тор.

Жұмыстың нәтижесін өңдеу:

Семантикалық тор.

Семантикалық торға бір облыстың бір кластың қолданбалы есебін шешуге арналған объектілер ғана кірістіріледі. Объект үшін кейде оқиға, әрекет, объектінің қасиеті алынады. Мұнда пайдаланылатын негізгі ұғымдар:



Класс - өңдеу әдістері немесе қасиеттері ортақ түрде сипатталған объектілер жиынтығы (құс).

Класс элементі – осы класқа жататын объект (қарлығаш, тауық, торғай).

Қасиеттер – объект сипаттамалары (қанаты бар ұшады).

Білім қорын дайындау үшін ережелер өнімділік модельге ауыстырылып жазылады. Мысалы, программаға сұрақтар тобы енгізіліп берілген жауаппен тексеріледі.

Қанаты бар ма? – Иә

Ұшады ма? – Жоқ

Жауабы: Тауық

Бақылау сұрақтары


  1. Класс.

  2. Қасиеттер

Қорытынды: Есептердің нәтижесін алу.
KF 12-06-05
11 Зертханалық сабақ

Тақырыбы: Жасанды интеллект жүйесінің компонеттері.

Сабақтың мақсаты: ЖИЖ толық меңгеру

Теориялық мағлұматтар: Қазіргі кезде жасанды интеллект нысанды тани және сөйлей де алады.

Теориядан қысқаша мәлімет:

Информатиканың өзекті мәселесінің бірі – адамның ойлау қабілетін формальдандыру информациялық технологияны интеллектендіру. Бұл бағыттағы ілім – жасанды интеллект деп аталады. Жасанды интеллект адамның интеллектуалды ойлау қабілетінің кейбірін ЭЕМ-де орындауға мүмкін түрде модельдеу программалау не адам орындайтын іс-әрекеттерді орындау сияқты мәселелермен айналысады. Жалпы жасанды интеллект – компьютерде интеллектуалды программаны дайындауға байланысты информатика бөлімі. Жасанды интеллект программалары көбінесе арнайы дайындалған Пролог, ЛИСП тағы сол сияқты программалау тілдерінде құрылады.

Құзреттіліктері - ПҚ2, ПҚ3,ПҚ4.

Зертханалық жұмыстарға қажетті жабдықтар – Компьютер құрылғылары мен бағдарламалары

Жұмыстың орындалу реті :


  1. ЖИЖ тоқталу.

  2. Сызбамен жұмыс

Жұмыстың нәтижесін өңдеу:
Жасанды интеллект жүйесінің компонеттері.

Қазіргі кезде жасанды интеллект нысанды тани және сөйлей де алады. Мысалы, санды тану үшін жасанды интеллект икемді тұжырымдамалар, жинақты схемалар тағы сол сияқты пайдаланылған, бірақ мұндай жұмыстардың орындалуы әлі жоғары дәрежеде емес. Оларды жетілдіру жөнінде ғылымдар көп еңбек жұмсауда. Бұл бағыттағы жетістіктер ЭЕМ-нің одан әрі дамуына және адамның программалау шеберлігіне байланысты жалпы жасанды интеллектіде программалау оңай жұмыс емес. Ол үшін компьютерде сақтаулы білім қорын пайдаланып нақты жағдайға қолданылатын динамикалық программа құрылуы тиіс. Әдетте бұл бағытты машиналық интеллект деп атайды. Машиналық интеллектінің тағы бір бағыты – интеллектуалды әрекеттің нейрофизиологиялық және психологиялық механизмдерін қарастырып кеңінен алғанда адамның ой-өрісін зерттеп нақты жағдайда адам сияқты іс-әрекет жасайтын техникалық құрылғы дайындау.

Жасанды интеллектінің екінші бағыты. Адам еңбегін автоматтандыратын электромеханикалық құрылғы робот дайындау. Роботтың келешекте дамуы микропроцессорлық техниканың одан әрі дамуына байланысты бұл бағыттағы ілім роботтық техника делінеді. Ол жасанды интеллектінің әдістерімен идеяларына тығыз байланысты.

KF 12-06-05



Мақсатты анықтау

Шешудің бабын табуды анықтау

Фактілерді анықтау

Берілгендерді алу

Ережелермен шығару механизмі арқылы мақсатқа жету



Шығару механизмін пайдаланып, мақсатқа жету үшін жаңа фактілерді пайдалану

Бұл сызбада шығару механизмін қолдану көрсетілген. Адам кез-келген қарапайым мәселе бойынша шешім қабылдауы үшін үлкен көлемді ақпараттық білімді таңдауы мүмкін немесе адам нақты жағдайдың (фактілер мен ережелердің) тек қажеттілерін ғана таңдап іске кіріседі. Мұндай таңдау жеңілдету деп аталады.

Мақсатқа жету үшін кейде жаңа фактілерді алуға тура келеді. Белгілі фактілерден жаңа фактілерді алу шығару механизмі делінеді.



Бақылау сұрақтары

  1. Машиналық интеллект

  2. Робот

Қорытынды: Есептердің нәтижесін алу.
12 Зертханалық сабақ

Тақырыбы: Терминология.

Сабақтың мақсаты: Бағдарламаны толық меңгеру

Теориялық мағлұматтар: Адам қызметінің негізгі ойлау нақты мәселені шешу үшін адам миынан жауап күтеді.

Құзреттіліктері - ПҚ2, ПҚ3,ПҚ4.

Зертханалық жұмыстарға қажетті жабдықтар – Компьютер құрылғылары мен бағдарламалары

Жұмыстың орындалу реті :

  1. Түсінік.

  2. Сұрақ.

Жұмыстың нәтижесін өңдеу:

Терминология.

Адам қызметінің негізгі ойлау нақты мәселені шешу үшін адам миынан жауап күтеді. Мысалы, көшені кесіп өту алдында бас адамға жолдың бостығын тексеру жөнінде нұсқау береді. Яғни мәселені шешу үшін мидың одан нақты жауабы керек. Адамның ойлау процесінен алынуы тиіс қорытынды мақсат деп аталады.


KF 12-06-05
Мақсат адамды ойландырады. Мақсатқа жету үшін алдымен бірнеше ішкі мақсаттың орындалуы мүмкін. Мысалы, кітаптың бір тарауын оқып үйрену үшін оған енгізілген бірнеше тақырыптарды оқып үйрену қажет. Жасанды интеллектіні оқып үйрену кезінде берілгендер және білім атаулары жиі кездеседі. Информатикада берілгендер деп – бір облыстық нысандар мен процестерді сипаттаушы жеке фактілермен олардың қасиеттерін атайды. Білім берілгендерге байланысты ол адамның ойлау мүмкіндігінің және практикалық жұмыста алған тәжірибесінің нәтижесі. Яғни білім – бір тақырыптық облыста мәселені шешуге мүмкіндік туғызатын айқындалған заңдылық жасанды интеллект жүйесінде қарастырылатын білім – программаның интеллектуалды болуына қажет информация. Адамға тән қасиет жаңа білім алып оны қажетті жағдайға пайдалану. Жалпы алғанда интеллектіні фактілер жиынтығы және мақсатқа жету үшін оны пайдалану тәсілі деп қарастыруға болады. Фактілер нақты мәліметтер. Ойды орындау мәселені шешу көптеген алгоритмдік не алгоритмдік емес қадамдардан тұратындықтан оларды қатаң түрде компьютерде орындайтын программалар дайындалады. Мәселені күрделендіру не жаңа мәселені шешу үшін оған күрделі өзгерістер енгізу қажет.

Бақылау сұрақтары

  1. Фактор

  2. Терминалогия

Қорытынды: Есептердің нәтижесін алу
13 Зертханалық сабақ

Тақырыбы: Топтастыру мақсаттарының ұсынулары.

Сабақтың мақсаты: Бағдарламаны толық меңгеру

Теориялық мағлұматтар: Жасанды интеллект программаның кейбір элементтері бұрыннан танымал программамен орталарда жиі кездеседі.

Құзреттіліктері - ПҚ2, ПҚ3,ПҚ4.

Зертханалық жұмыстарға қажетті жабдықтар – Компьютер құрылғылары мен бағдарламалары

Жұмыстың орындалу реті :

  1. Топтастыру мақсаттарының ұсынулары.

  2. Қисынды үлгілер.

  3. Берілгендер қоры.

Жұмыстың нәтижесін өңдеу:
Топтастыру мақсаттарының ұсынулары. Қисынды үлгілер. Берілгендер қоры.

Компьютерде өңдеу кезеңінде көзделетін берілгендер:



  • бастапқы берілген мәліметтер яғни өңдеуге лайықталып дайындалған информация.

  • Сыртқы жадта сақталған әртүрлі берілгендер яғни мәтіндер, кестелер, суреттер, графиктер, берілгендер қоры.

Жасанды интеллект программаның кейбір элементтері бұрыннан танымал программамен орталарда жиі кездеседі. Мысалы, мәтінді құжатты орыс немесе

KF 12-06-05


ағылшын тілінде синтаксистік орфографиялық тексеруден өткізу (Word редакторы), жылдағы ай атауларын, апта күндерін автоматты түрде толтыру іс-әрекеттерін орындау (Excell электронды кестесі), ал үлкен көлемді жасанды интеллект программасы математикалық есептерді шығаруда (сызықтық программалау есептері: таңдау, тиімді шешімді табу), медециналық болжауда, шахмат немесе шашка тағы басқа ойнау сияқты ойындар теориясында, мәтінді бір тілден екінші тілге аударуда, теоремаларды дәлелдеуде, коммерциялық мекемелерде тағы басқа салаларда жиі қолданылуда. Бұл бағыттағы жетістіктер компьютердің және оған тіркелетін техникалық құрылғылардың дамуына және программалаушының шеберлігіне тікелей байланысты. Жалпы жасанды интеллект программасын құру оңай шаруа емес. Компьютерде сақталған берілгендер қоры мен білім қорын пайдаланып нақты жағдайға қолданылатын динамикалық программа құрылады.

Мысалы, мынадай пікір берілсін: «Меруерт курстық жұмыстан 5 алды». Бұл шындық пікір немесе факт. Программалау тілінде бұл қалай жазылады? Пікірлермен көбіне логикалық программалау тілдері арқылы жұмыс жасалады. Пролог тілінде бұл фактінің жазылуы:

baga_alu (ulpan, kurstik_jumis, 5).

Мұнда baga_alu – предикат, ал жақшаның ішіндегілер объектілер, соңында қойылған нүкте факты екендігін білдіреді.

baga_alu (ulpan, kurstik_jumis, 4).

baga_alu (meruert, kurstik_jumis, 4).

Егер барлық топ студентері үшін фактілер жиынтығын жазып шықсақ, онда компьютер жадына берілгендер қоры енгізіледі.

Мысалы, қазақша – орысша сөздіктерден берілгендер қорын құрайық.

Аударма («орындық», стул).

Аударма («көйлек», платье).

Аударма («тақта», доска).

Jaksi_kory(meruert, alimjan).

Jaksi_kory(azamat, aktolkin).

Программалау тілінде қазақша сөздер тырнақшаға алынып жазылады. Айнымалалар кіші әріппен жазылады.



Бақылау сұрақтары

  1. Топтастыру мақсаттарының ұсынулары.

  2. Қисынды үлгілер.

  3. Берілгендер қоры.

Қорытынды: Есептердің нәтижесін алу
14 Зертханалық сабақ

Тақырыбы: Білімді көрсету модельдері.

Сабақтың мақсаты: Бағдарламаны толық меңгеру

Теориялық мағлұматтар: Үлкен көлемді білім қорын дайындау күрделі жұмыс. Өйткені білімнің жинауы, толықтығы олардың ақиқатқа қайшы болмауы тексерілуі тиіс.

Құзреттіліктері - ПҚ2, ПҚ3,ПҚ4.

KF 12-06-05


Зертханалық жұмыстарға қажетті жабдықтар – Компьютер құрылғылары мен бағдарламалары

Жұмыстың орындалу реті :

  1. Білімді көрсету модельдері.

  2. Логикалық модель.

Жұмыстың нәтижесін өңдеу:
Білімді көрсету модельдері.

Білім қорында мәліметтер, құжаттар, кітап мазмұндары, графикалық кескіндер тағы басқа білім көздері біріктіріліп даярланады. Білімді көрсетудің мынадай модельдері бар:



  1. Логикалық.

  2. Фреймдер.

  3. Семантикалық тор.

  4. Өнімдік модель

Логикалық модель.

Ол тек формальды жүйеден логикалық есептелуін қарастырады. Логикалық модель дайындау үшін есептеу формулаларын, шығару ережелерін білу керек. Логикалық есептеулерде бірінші ретті предикаттар немесе олардың қасиеттері (айнымалылар не олардың қасиеттері жөніндегі пікірлер) анықталады немесе есептеледі. Жалпы жазылуы түрі P(x1, x2,…,xN). Мұнда Р қатыс атауы немесе предикат x1, x2,…,xN қатысқа енгізілген аргументтер.

Мысалы1, білім мынадай түрде берілсін.

«Пештің температурасы 1200С-қа жетсе және пештің қосылғанына 30 минут болмаса қысым ауыспалы кезеңнен жоғары болмайды» білімнің логикалық модель түрінде жазылуы.

P(P=120) T(t<30) – (P);

Мысалы2, Бойы 172-ге жетпейтін жасы 25-тен асқан қыздар конкурсқа қатыса алмайды:

B(b<172) Г(j>25) – (k=0);

Логикалық модельді жазу және оны программада қолдану үшін арнайы программалау тілдері даярланған. Мысалы, нақты облыста білімді алып символдық немесе сандық түрде, формальды түрге түрлендіріп, программалау үшін сараптамалық жүйені дайындау процесін білімнің инженерлік өнері (инженерия знаний) деп аталады. Сараптамалық жүйені дайындауда орындалатын бір компьютер жадына енгізілген интеллектуалды білімді алу. Оны программа мүмкін болатындай формальды түрге түрлендіру. Білім алудың бірнеше жолы бар. Олардың ішінде жиі қолданылатыны: білімді иемдену, білімді құрастыру, білімді шығару.



Бақылау сұрақтары

  1. Логикалық модель

Қорытынды: Түсінік айту.
15 Зертханалық сабақ

Тақырыбы: Логикалық тұжырымдарды қорытындылау

KF 12-06-05


Сабақтың мақсаты: Бағдарламаны толық меңгеру

Теориялық мағлұматтар: Логикалық пікірлер тұжырымдары программалау тілінде жазу идеясынан пайда бола бастады.

Құзреттіліктері - ПҚ2, ПҚ3,ПҚ4.

Зертханалық жұмыстарға қажетті жабдықтар – Компьютер құрылғылары мен бағдарламалары

Жұмыстың орындалу реті :

  1. Тұжырымдарды қорытындылау

  2. Мысалдар мен жұмыс

Жұмыстың нәтижесін өңдеу:
Логикалық тұжырымдарды қорытындылау

Қазіргі барлық компьютер Фани Нейман принциптеріне негізделіп құрылғандығы белгілі, яғни компьютердің жады процессор регистрларының болуы міндетті, ал мұндай компьютердің программасы белгілі бір операцияларды орындайтын компьютер тізбегінен тұрады. Сондықтан да компьютер адамның әрекетіне ұқсас нұсқаларды орындау үшін алгоритмдік программалау тілдері құрастырылған, ал логикалық программаларда компьютерге арналған компьютер нұсқаулар тізбегінен тұратын программа емес есепті шығарудың абстрактілі модельін сипаттау жазылады. Бұл сипаттау логикалық аналогиялар түріне келтіріледі.

Мысалы, семьядағы туыстық қатысты сипаттау үшін оның абстрактілі программа модельі екі қатыстан және оларды формальды сипаттаудан тұрады.

Akesi(alimjan, meruert)

Akesi(sultan,meruert)

Akesi(murat, nurmahan)

Prolog бес буын тіліне жатады. Нақты мәселелерді шешу үшін Prolog құрылатындықтан декларативті тіл, Прологқа қажетті фактілер мен заңдар мен заңдарды енгізеді, ал пролог есепті шығару үшін дедуктивті қорытындылауды пайдаланады. Прологтың синтаксисінде қазақ әріптері болмайтындықтан оларды алып жазамыз.

Turbo Prolog-тың кілттік сөздері Predicates – бұл предикаттар бөлімінің атауы. Мұнда предикат аты аргументтердің типтері көрсетіліп сипатталады. Бірнеше предикаттар қолданылады. Егер предикаттар бөлімінде аргумент типін көрсетпесе тек идентификаторды жазатын болса, онда аргумент типтерін жазу үшін арнайы бөлім. Ұйғарымдардың атауы – Domains.

Сөйлемдер мен ұйғарымдарды жазу үшін Clauses бөлімі ұйымдастырылады. Қысқаша айтсақ бұл фактілер мен ерекшелер енгізілетін негізгі бөлім. Мысалы1,

Domains


Clauses

Ауа-райы(24,18)

Ауа-райы(25,17)

Ауа-райы(25,16)

Ауа-райы(25,15)
KF 12-06-05
X =integer

Predicates

Ауа-райы(x, y)7

Мысалы2,


Predicates

Аударма (String, string)

Clauses

Аударма («қол»,рука)



Адарма («аяқ»,нога)

Аударма («еден»,пол)

Аударма («қол»,рука)

Turbo прологта қолданылатын негізгі стандартты типтер: integer, real, char, string. Turbo Прологта мақсат бөлімі (цель) прологтың орындалу мақсатында ұйымдастырылады. Жауап алу үшін берілгендер қоры қойылатын сауал сұрақ делінеді. Сұраққа енгізілетін фактілерді мақсаттар деп атайды. Сұрақ пернетақтадан фактілер немесе ережелер түрінде енгізіледі. Оған сұрақ белгісі және сызықша таңбалар жиынтығы қолданылады. Ол жүйені шақыру белгісі деп аталады. Сұрақ соңына нүкте қойылады. Сұраққа жауап «ия» немесе «жоқ» түрінде және аргументтер айнымалы түрінде болса оларға сәйкес нақты мәндер шығарылады. Сұрақ және терезеде немесе программа соңында қойылы береді



Бақылау сұрақтары

  1. Пролог.

  2. Предикат

  3. Фрейм т.б.

Қорытынды: Түсінік айту.

KF 12-06-05



Әдебиеттер

  1. Ж. Л. Лорьер. Системы искусственного интеллекта. М., “Мир”, 1991.

  2. С. Осуги и др. Приобретение знаний. М. ,”Мир”, 1990.

  3. Р. Левин и др. Практическое введение в технологию искусст­венного интеллекта и экспертных систем с ил­люстрациями на Бейсике. М., “Финансы и Статис­ти­ка“, 1990.

  4. К. Нейлор. Как построить свою экспертную систему. М., Энергоатомиздат, 1991

  5. Б. Сойер, Д. Л. Фостер. Программирование эксперт­ных систем на Паскале. М., “Финансы и Статистика“, 1990

  6. К. Таунсенд, Д. Фохт. Проектирование и программная реализация экспертных систем на персональных ЭВМ, М., “Финансы и статистика“, 1990

  7. В. А. Острейковский. Информатика, М., “Высш. Шко­ла”, 2000

  8. А. П. Алексеев. Информатика 2001, М., “Солон-е”, 2001

  9. С.В.Назаров и др.. Компьютерные технологии обра­ботки информации, М., 1995

  10. Н. В. Макарова и др. Информатика. М., “Финансы и статистика” , 2001

  11. В. А. Каймин. Информатика. М., “Инфра – М”., 2001.

  12. В. З. Аладьев и др. Основы информатики. М., 1999

  13. О. Камардинов. Visual Basic 5., Ш., 2001

КF 12-06-06


ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Халықаралық гуманитарлық – техникалық университеті

«Есептеу техникасы және стандарттау, сертификаттау» кафедрасы

«Функциональдық және логикалық бағдарламалау» пәні бойынша
студенттердің өзіндік жұмысы (­СӨЖ) мен оқытушымен бірге студенттердің өзіндік жұмыстарын (­ОБСӨЖ) ұйымдастыруға арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ


«5В070400-Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету» мамандықтары үшін

Шымкент 2016 ж

КF 12-06-06


«Функциональдық және логикалық бағдарламалау» пәні бойынша студенттердің өзіндік жұмысы (­СӨЖ) мен оқытушымен бірге студенттердің өзіндік жұмыстарын (­ОБСӨЖ) ұйымдастыруға арналған әдістемелік нұсқауы. – Шымкент, 2015ж., Халықаралық гуманитарлық – техникалық университеті , ___бет.
Құрастырған : _________________магистр, аға оқытушы Абишова Г.Б.

«5В070400-Есептеу техникасы және бағдарламалық қамтамасыз ету» мамандығының студенттеріне арналған әдістемелік нұсқау «Функциональдық және логикалық бағдарламалау» пәнінен өзіндік жұмыстарды ұйымдастыру мен өткізуде көмекші құрал ретінде пайдаланылады. Мұнда өзіндік жұмыстың тақырыптары мен мақсаты, өткізілу түрі мен тақырып бойынша тапсырмалар, тапсырманың орындалуын бағалау балы, бақылау нысаны мен ұсынылатын әдебиеттер тізімі көрсетіледі. Әдістемелік нұсқау пәннің оқу жоспары мен бағдарламасының талаптарына сәйкес құрастырылған, өзіндік жұмыстарға қажетті барлық мәліметтер қамтылған.


«Функциональдық және логикалық бағдарламалау» пәні бойынша студенттердің өзіндік жұмысын ұйымдастыруға арналған әдістемелік нұсқау «Есептеу техникасы және стандарттау, сертификаттау» кафедрасының мәжілісінде талқыланған.

Хаттама № __ «___ »_____2015ж.

Әдістемелік нұсқау Халықаралық гуманитарлық – техникалық университетітің Оқу-әдістемелік кеңесінде қарастырылған.

Хаттама № __ «___ »_____2015ж.

КF 12-06-06
Мазмұны

I.Алғы сөз
II. «Функциональдық және логикалық бағдарламалау» пәнінен студенттің өзіндік жұмысын ұйымдастыру
III.Сабақтың мазмұны

1.Прологта атомдарға мысалдар келтіру.

2.Ағаш. Шешімдер ағашы. Оны ережелерге түрлендіру.

3.Прологта программа құрылымы тұралы түсінік.

4.Жасанды интеллект тұралы түсінік.

5.Машиналық интеллект дегеніміз не?

6.Терім.

7.Құрылым

8.Тізім. Құрылымды ағаш түрінде көрсету.

9.1-ші ретті предикарттар логикасы.

10.Предикарттар логикасы.

11.Қайтару механизмі.

12. Мәліметтерді енгізу шығарудың предикарттары.

13. Жасанды интеллект ұғымы.

14. Жи-тің даму тарихы.

15. Визуал пролог тілінің негізі.


IV.СӨЖ ұйымдастыру

СӨЖ ге берілетін тапсырмалар


V. «Функциональдық және логикалық бағдарламалау» пәні бойынша өтілген материалдарды қортындылауға арналған сұрақтар
VI. Ұсынылған әдебиеттер

КF 12-06-06


АЛҒЫ СӨЗ

Білім беру жүйесіндегі бакалавр бағдарламасы сапалы жоғары білім берудегі және білікті мамандар даярлап оқытудың түрлі деңгейіндегі алғашқы баспалдақ болып саналады. Оқу үрдісін кредиттік жүйе бойынша жүргізу дүниежүзілік білім беру жүйесіне енуге мүмкіндік береді. Бүгінгі күннің еңбек нарқы сұранысына сай маман кадрларды дайындауда кредиттік жүйе бойынша білім беру – заман талабы. Бұл жүйе – білім алушыны өз бетінше білім алу бейімділігін дамытып, шығармашылық негізде білім алуды өз мүмкіндігіне қарай икемдеп оқытатын технология.

Кредиттік технология шарты бойынша оқытудың оқу үрдісін ұйымдастыру кезінде оқу пәнінің көлемі 3 кредиттен кем болмайтын өлшеммен бағаланып жатқандықтан, оқу бағдарламасына сәйкес әрбір тақырыптық блоктағы пәннің оқу материалдарын, студенттің өз бетінше жұмысы (СӨЖ) берілген тапсырма бойынша оқытушының қатысуынсыз аудиториядан тыс және (СОӨЖ) белгіленген кесте бойынша аудиторияда оқытушының қатысуымен орындалатын өзіндік жұмысы арқылы сабақ түрлерін жаңаша ұйымдастыруды қамтамасыз етеді.

Бүгінгі оқытушы білім алушының тану-ойлау қызметін ұйымдастырушы, білім алушы өз бетінше белсенді түрде жұмыс жасаушы, оның өзіндік даярлығына тиесілі уақыт аудиториялық сағатқа қарағанда екі есеге артық не 70 пайыздан кем болмауы керек, өйткені әрқайсысының білім деңгейі, қабілеті бірдей емес.

Өзіндік жұмыс оқу жұмыс жоспарының әрбір пәні бойынша ұйымдастырылады.

Қазіргі таңда заманауи білім алушының білімді өз бетінше толықтыруы мен жаңартуы, мамандығына қажетті материалдар бойынша ана тілінде және шетел тілінде өзіндік ізденіс жүргізуі, шығармашыл тұлға болып қалыптасу жолында өзіндік қабілеттеріне деген талап қоюы - өзекті мәселе болып табылады.

Әдістемелік нұсқау жұмыс бағдарламасына сәйкестендіріліп жасалып шығарылды. Бұған келесідей бөлімдер енгізілген (силлабуста жоспарланған апта бойынша өткізілетін жұмыстар):

1.Тақырып бойынша тапсырмалар

2.Бақылау сұрақтары.

3.Есептер.

4. Тесттер

5.Әдебиеттер тізімі.

Автор әдістемелік нұсқаны жақсарту және жаңарту бойынша өз пікірлерін білдірген қолданушыларға өз алғысын білдіреді.

КF 12-06-06


«Функциональдық және логикалық бағдарламалау» пәнінен студенттің өзіндік жұмысын ұйымдастыру

Пән бойынша студенттің өзіндік жұмысын (СӨЖ), оқу ізденіс жұмысын (ОІЖ), ғылыми-ізденіс жұмысын (ҒІЖ) айыра білу қажет, СӨЖ әрбір тақырыпта кездеседі, оқу жоспар шегінде жүргізіледі, пәнді меңгерудегі міндетті элемент болып табылады.

Студенттің оқу ізденіс жұмысы жеке тақырып бойынша ұйымдастырылады, сондықтан ол терең меңгеруді талап етеді, ол бойынша лабораториялық сабақтар қойылған, студент ғылыми ізденісін жалғастыра алады, эксперементтер жүргізу және түрлі нұсқаларын қарастыру арқылы. «Функциональдық және логикалық бағдарламалау» пәні бойынша – бұл эссе, баяндама жазба, тақырып бойынша реферат, презентация дайындалуы мүмкін.

СӨЖ нәтижесі көп жағдайда дұрыс жоспарланумен анықталады.

СӨЖ материалды өз бетінше меңгермен және үй жұмысын орындау.

ОСӨЖ – аудиториялық сабақта оқытушының көмегімен материалды меңгеру (Office House). СӨЖ және ОСӨЖ тапсырмалары практикалық сабақта жүргізіледі, сондықтан барлық оқу материалдары Syllabusта ұсынылған.

Дәріс конспектісі студентке тақырыпты меңгеру барысында жол көрсетіп отырады. Пәнді жеткілікті түрде меңгеру үшін студент міндетті түрде барлық ұсынылған әдебиеттерді қарастыруы қажет және өзіндік жұмыстың толық көлемін орындауы керек.

Тест тапсырмалары студенттің пән бойынша өз білімін тексеруге көмектеседі.



  1. жүргізіп(тез) оқу (Skim) – «Бағдарламалық оқытуға (Syllabus)» сәйкес берілген материалды оқу.

  2. тақырып бойынша шолу (Review) – қысқаша түрде әдебиеттен 1-2 бет жазба жұмысын ұсынылған тақырып бойынша шығарылымдардағы қосымша материалдарды және интернеттегі ақпарат ресурстарын пайдалана отырып жазу.

  3. глоссарий жазу (Glossary) – ұғымдар мен терминдер анықтамасын түсіндіріп жазу.

  4. презентация (Presentation) – таңдаған тақырыбы бойынша студенттің өз ойын – пікірін дүниетануын білдіруі және оны қорғауы. Презентация тақырыпты қалай айқындауы, ашуы, қызықтыруымен бағаланады (8-10 минут).

  5. Айқындап жағдайды үйрену- нақты жағдайларда қойылатын сұрақтарға өз ойынша жауап беру немесе жауаптарды өзінше жобалау.

  6. Іскерлік ойын (Business Game) – Болашақ мамандығына қажетті дағдыларды қалыптастыру мақсатында келешек мамандығында атқаратын жұмыстарын ойын ретінде белгілі рольде, топта ойнау (алдын-ала дайындалу керек).

  7. Топтық жоба,- 4-5 студенттен құралған топтар, оқу материалы бойынша өз жобаларын жасап, оларды қорғайды. КТК (КВН) түрінде өткізуге болады.

  8. Жеке жоба - маңызды және өте қызық ғылыми зерттеулер нәтижелері, жетістіктерді қамтитын баяндамалар білім деңгейі жоғары студенттер ұсынысы бойынша тақырыпқа сәйкес жасалады.

Ескерту: барлық тапсырмалар студенттермен орындалады және қатаң түрде бекітілген мерзімде оқытушыға тапсырылады.

КF 12-06-06


Сонымен, білім алушы оқу түрінің қай деңгейінде болмасын өзіндік жұмыс тапсырмалары бойынша мына шарттарды есте сақтауы керек:

  • білім алушы өзі атқаратын жұмысының мақсатын түсіну;

  • білім алушы өз жұмысының оң нәтиже беруіне қызығу;

  • білім алушы өз жұмысының ойдағыдай аяқталуына сену;

  • білім алушы жұмысты өз тарапынан орындауы;

  • білім алушы өз ой-әрекетін басқара алуы;

  • түрлі құбылыстар мен ғылыми үдерістерді болжауы.


Білім беруші білім алушының өзіндік жұмыс тапсырмаларын ұйымдастыруда мына талаптарды есте ескеруі керек:

  • СӨЖ-ді оқу жұмысының басқа түрлерімен дұрыс ұштастыра білу;

  • білім алушының жеке дербестігін арттыру;

  • білім алушының икем дағдыларын қалыптастыру;

  • білім алушының өзіндік білім алу қабілетін жүйелі түрде дамыту;

  • білім алушының шығармашылық даралығының дамуына үн қосу;

  • білім алушының өзіндік жұмысының мазмұнына ағымдық ақпараттарды енгізу;

  • жаңа ақпараттық технология мүмкіндіктерін кең қолдануға;

  • білім алушының белсенді үрдіске енуіне жағдай жасау;

  • өз бетінше әрекет етуге машықтандыру;

  • ғылыми талдау негіздері туралы түсінік қалыптастыру.

Қорыта айтқанда, өздік жұмыстың атқару мерзімін сақтауды талап ету, сапалы орындау мен атқарылған жұмысқа жауаптылық таныту,кәсіби танымдық әрекеттерге деген қызығушылығын қалыптастыру, қазіргі қазақ тілі морфологиясы пәні саласы бойынша білімін тереңдету қажеттілігі туындайды.


  1. ОБCӨЖ (Office Hours)

ОБСӨЖ 1.

Тақырып : Прологта атомдарға мысалдар келтіру.

Тапсырмалар: Сұрақ – жауап, глоссарий
ОБСӨЖ 2.

Тақырып : Ағаш. Шешімдер ағашы. Оны ережелерге түрлендіру.

Тапсырмалар: Сұрақ – жауап
ОБСӨЖ 3.

Тақырып : Прологта программа құрылымы тұралы түсінік.

Тапсырмалар: Сұрақ – жауап, глоссарий ,бастапқы бағдарламаны құру
ОБСӨЖ 4.

Тақырып : Жасанды интеллект тұралы түсінік.

Тапсырмалар: Сұрақ – жауап, бағдарламаны сақтау
КF 12-06-06
ОБСӨЖ 5.

Тақырып: Машиналық интеллект дегеніміз не?

Тапсырмалар: Сұрақ – жауап, операциялармен жұмыс жасау
ОБСӨЖ 6.

Тақырып: Терім.

Тапсырмалар: Сұрақ – жауап, бағдарламамен жұмыс жасау
ОБСӨЖ 7.

Тақырып : Құрылым

Тапсырмалар: Сұрақ – жауап, бағдарламамен жұмыс жасау
ОБСӨЖ 8.

Тақырып : Тізім. Құрылымды ағаш түрінде көрсету.

Тапсырмалар: Сұрақ – жауап, массивтер мен жұмыс жасау.
ОБСӨЖ 9.

Тақырып : 1-ші ретті предикарттар логикасы.

Тапсырмалар: Сұрақ – жауап, бағдарламамен жұмыс жасау
ОБСӨЖ 10.

Тақырып : Предикарттар логикасы.

Тапсырмалар: Сұрақ – жауап, функциялармен жұмыс жасау
ОБСӨЖ 11.

Тақырып: Қайтару механизмі.

Тапсырмалар: Сұрақ – жауап, бағдарлама құру
ОБСӨЖ 12.

Тақырып: Мәліметтерді енгізу шығарудың предикарттары.

Тапсырмалар: Сұрақ – жауап
ОБСӨЖ 13.

Тақырып: Жасанды интеллект ұғымы.

Тапсырмалар: Сұрақ – жауап
ОБСӨЖ 14.

Тақырып: Жи-тің даму тарихы.

Тапсырмалар: Сұрақ – жауап
ОБСӨЖ 15.

Тақырып: Визуал пролог тілінің негізі.

Тапсырмалар: Сұрақ – жауап, есептер шығару

КF 12-06-06


Құзыреттіліктер - Функциональдық және логикалық бағдарламалау пәнін оқытудың негізі бағдарламалаушы мамандығын жетік меңгеріп, іс-тәжірибеде өз мақсаты үшін қолдана білу, логикалық бағдарламалаудың атап айтқанда пролог және лисп тілдерін меңгеру.


  1. Коллоквиумға арналған сұрақтар

Каталог: sites -> default -> files -> kitap
kitap -> Л. С. Динашева K. У. Қарабаева Әлемдік өркениеттер тарихы шымкент 2016
kitap -> «Ғылыми педагогикалық зерттеу әдістемесі» пәнінен (дәріс жинағы) Шымкент-2017ж
kitap -> Жумадуллаева А. А.,Өтеген Қ. О.,Сыдыкова З. Е. ҚАзақ этнопсихологиясы шымкент 2016
kitap -> ТӨлеген ұ. Ш., Жанысбеков м.Ә. ҚАзақстанның Қазіргі заман тарихы пәнінен студенттердің даярлығын жетілдіру
kitap -> Р. Д. Дарібаева Қазақстандағы педагогика ғылымының дамуы
kitap -> Естественные и педагогические науки
kitap -> Қалмұрзаев қ. С, Орынбасар қ. О., Рахымбаев б. О. ҚАзақ КҮресінің ОҚыту әдістемесі
kitap -> ТҮсіндірме жазба пәнді оқыту


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   ...   20




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет