- сұйық
фазада микроорганизмдер өседі, дамиды;
- микробтың жасушаларына қоректік заттарды тасымалдайды;
- микробтың жасушаларынан олардың алмасу өнімін алыста-
тады;
- өсірілген биомассадан жасушалардың тіршілік әрекеті нәти-
жесінде бөлінген жылуды алыстатады;
Ферментация үдерісін автоматты реттеу үшін өлшеуіш аспап-
тар қосылған. Аспап саңылаусыздығы енгізілетін заттардың залал-
сыздығы (субстрат, ауа көбік басушылар, жүмысшы ерітінділер),
ферментация процессінің негізгі шарттары өсірілетін сұйық био
масса көлемі аппарат сыйымдылығының жалпы көлемінен 7/10
аспауы керек, көбік жиналатын сүйық биомасса бетіндегі бос
кеңістік - буфер, сондықтан дақылдың сұйық шығынын
болдыр-
майды. Берілетін ауа фильтрлер арқылы залалсыздандылады және
өсіру циклдар ооиынша оақыланып, меңгеріледі.
Аспаптарды және өткізгіш түтіктерді қаныққан су буымен
өндеу — залалсыздандырудың ең бір кең тараған әдісі болып сана-
лады. Температураның ең аз деңгейі (115-120°С) бір сағаттай
уақытта биореактордың ең қиын тексерілетін бөлігінде байқалады.
Биореакторға өне-бойы ендіріліп түратын сүйық
көбік басқыш-
тарды залалсыздандыру үшін ылғалдандырғыш ертінділерді (түз,
глюкоза) немесе рН шамасын тексеріп түратын түзеткіштерді (ам
миак суы), сүзу және центрифугалау, жылумен өңдеу, әртүрлі
дезинфектанттарды, гамма-ультракүлгін
сәуле сияқты әдістерді
қолданады.
І ...
V
» 4
Продуцент-микроорганизмге, жүмсалған субстратқа, альшған
өнімге байланысты ферментация үдірісінің жағдайы және аспап
қүрылысының белгілі ерекшеліктері болуы мүмкін. Кезеңдік (үздік-
ті) немесе үздіксіз жүмыс істейтін ферментер пайдаланылады.
Үздікті ферментация аспап қоректік
орта субстратпен толтыра-
ды, себу материалы (продуцент-штамдары) кіргізіледі, фермента
ция жүргізіледі, белгілі уақыттан кейін биореактор тоқтатылады
және биомасса шығарылады. Аппарат залалсыздандырылып, тол-
тырылған кезден бастап, ферментация үдерісі динамикасьшда био-
реакторға үздіксіз белгілі жылдамдықпен жаңа қоректік орта бері-
леді және үздіксіз биомассасының мөлшері алынып тасталынады.
Ферментация үдерісі бірнеше тәулікке жалғасады. Сонымен, ке-
зеңдік сатыда жүмыс істегенде реакторға керекті компонентгер
салынады, ферментативті үдерісті жүргізіп, түзілген арнаулы өнім-
ді жинап алады. Субстрат қосылып түратын кезеңдік сатыда, суб-
22
стратты оқтын-оқтын немесе үздіксіз енгізеді де, қажетті өнімді
үдеріс аяқталғаннан соң бірден жинап алады. Жартылай үздіксіз
үдерісті, жартылай оқтын-оқтын тәсілмен атқарады да,
артынан
реактор ішіндегі сүйықтың жартысын қүйып алып, яғни өнімді
жартылай жинап, ыдысқа сондай мөлшерде жаңа қоректік ортаны
күяды да, ферментацияны ақырына дейін жүргізеді. Кейін жүмыс-
ты осы жүйемен кайталап отырады. Бүндай жүмыс тәртібі өндіріс-
тік қондырғыны толық пайдалануға мүмкіндік береді.
Биореакторлар жүмыс тәртібі жағынан ғана емес, (кезендік,
үздіксіз) көлемі алға қойған мақсаты жағынан (зертханалық 3-10,
тәжірибе - өндірістік 30-100 л, одан да көп), өсіру жағдайы бойын-
ша (аэробтық және
анаэробтық, мезо- және термофильді, беттік
және тереңцікте өсіру) ерекшеленеді.
Өсірілген жасушылардың
биокатализдік қасиеттерін тиімді пайдалану үшін, оларды биоре
актор ішіндегі үстағыштарға орнықтырады (иммобилдейді), ал
қоректік зат оларды жуып өткен сияқты болады, жасушылар үзақ
уақыт ферментативтік белсенділікті көрсетеді. Нәтижесінде жа-
сушалық биомассадан керекті пайдалы өнімді көп мөлшерде боліп
алады.
Достарыңызбен бөлісу: