Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж
жүктеу/скачать 3,59 Mb. Pdf көрінісі
|
Okulik XX kazak adebiet
| ІІ БӨЛІМ.
Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) кеткен жөн. М. Әуезовтің орталау, орта мектептердің VІ класына арнал- ған «Әдебиет-хрестоматиясы» халық ауыз әдебиеті үлгілерінен бастап 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліске байланысты туған жырларға дейін- гі аралықтағы шығармаларды бер- ген, ешбір талдау түсіндірмелер жоқ, таза хрестоматиялық жинақ тү рінде болды. Бұнда фольклорлық нұс- қалардан соң, Крылов, Махамбет, Пуш кин, Лермонтов, Гоголь, Шев- ченко, Абай, Некрасов, Ыбырай, Тол- стой, Сұлтанмахмұт шығармаларына кең орын берілген. Бұл хрестома- тиялар оқушы шәкірттердің білімін молайтуға, әдеби-эстетикалық таны- мын көтеруде ғана болмаса, қазақ әдебиеттану ғылымының туып, қа- лыптасу жолына пәлендей еңбек сіңірді деп айта алмаймыз. Соны- мен қатар, бұл оқулықтардың да ғұ- мыры ұзаққа бармады. Сталиндік зұлматтың «халық жауларын» әш- керелеу науқанына орай көптеген оқу лықтар қолданудан шығарылып тасталды. Жеке ғылым саласы ре- тіндегі кескін-келбетін енді таны- тып келе жатқан қазақ әдебиеттану ғылымына әдебиет тарихын зерттеу мен оқулықтар жазу проблемасы тағы да қойылып, оларды тек маркстік- лениндік әдіснаманың сталиндік бұ- ралаң жолдарының талап-тілегіне сай орындау керек болды. Қазақ интеллигенциясының ба- сына екінші рет төнген осындай қиын-қыстау кезінде Е. Ысмайы лов пен Т. Ақшолақовтың 1938 жыл ғы құрастырған «Әдебиет хрестоматия- сы» ғылыми-зерттеушілік си пат- тағы оқулық-хрестоматия дәре же- сінде көрінді. Мұнда әрбір жазушы жөнінде өмірбаяндық толық де- ректер, шығармаларына әдеби-тео- риялық, шығармашылығына әдеби- тарихи талдаулар беріліп отырылған. Біздің ойымызша, осы оқулық- хрестоматиялар өз кезеңінде үш бірдей үлкен міндетті абыроймен атқарып шықты. Біріншіден, мек- тептерде хрестоматиялық жинақтың міндетін атқарса, екіншіден, оқулық, оқу құралының да орнына пайдала- нылды. Ал үшіншіден, әдебиет та- рихын зерттеу, ондағы жеке дарын- дардың алатын орнын белгілеу мен дәуірге бөлу жұмысын да қоса ат- қарды. Әдебиет туралы ғылым өзінің туғандығын дәлелдеп келе жатқан кезеңі үшін – бұл маңызды міндеттердің бірі. Оны біз жоғарыда сөз еткен М. Жолдыбаев, М. Әуезов, М. Қаратаевтар құрастырған, С. Сей- фуллин мен Ө. Тұрманжановтар шы- ғарған «Әдебиет хрестоматиялары- нан» бір көрсек, енді Е. Ысмайылов пен Т. Ақшолақовтың оқулық-хрес- томатиясынан тағы да байқар едік. Бұл оқулық-хрестоматия ғы- лыми-зерттеушілік ой-пікірде маркс- тік-лениндік әдіснаманың то лық үстемдік алғанын ғана емес, ұлт- тық әдебиеттану ғылымының туған- Ре по зи то ри й Ка рГ У |