Аллель- allele



Дата11.02.2020
өлшемі2,52 Mb.
#57653

Аллель- Allele

  • Аллель- Allele
  • Толық доминаттық – Complete dominance
  • Гаметалардың тазалығы гипотезасы- the hypothetical purity of gametes,
  • Генотип-Genotype
  • Фенотип-Phenotype
  • Полимерия-Polymerism
  • Комплементарлық-Complementary
  • Эпистаз – Epistasis

Бір белгілі белгінің дамуын анықтайтын және гомологтық хромосомалардың бірдей локусында орналасқан гендерді аллельді гендер деп атайды. (А, а – бұршақ түсі)

  • Бір белгілі белгінің дамуын анықтайтын және гомологтық хромосомалардың бірдей локусында орналасқан гендерді аллельді гендер деп атайды. (А, а – бұршақ түсі)
  • Әр түрлі белгілердің дамуын анықтайтын және гомологты хромосомалардың әртүрлі локустарында, сонымен бірге әртүрлі гомологты емес хромосомаларда орналасқан гендер аллельді емес гендер деп аталады. (А- бұршақ түсі, В- бұршақ пішіні)
  • Аллельді гендердің өзара әрекеттесуінің түрлері:
  • - Толық доминанттылық
  • - Толымсыз доминанттылық
  • - Кодоминанттылық
  • Аса жоғары доминанттылық
  • Аллельаралық комплементация
  • Аллельдік белсенділігін жоғалту
  • Аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің түрлері:
  • - Комплементарлық
  • - Эпистаз
  • - Полимерия
  • -Гендердің орнының әсері

Доминантты аллель рецессивті аллельдің әсерін толық басып, гомо- және гетерозиготалық жағдайда жарыққа шығады.

  • Доминантты аллель рецессивті аллельдің әсерін толық басып, гомо- және гетерозиготалық жағдайда жарыққа шығады.
  • АА = Аа
  • Мысалы: бет сепкілінің болуы – А
  • бет сепкілінің болмауы - а

Доминантты аллель рецессивті аллельдің әсерін толық баса алмайды, гетерогизоталардың өз фенотиптері болады.

  • Доминантты аллель рецессивті аллельдің әсерін толық баса алмайды, гетерогизоталардың өз фенотиптері болады.
  • АА = Аа
  • мысалы:
  • АА- қалыпты көз
  • алмасының дамуы
  • Аа- микроофтальмия
  • аа - анофтальмия

Кодоминанттылық

  • Кодоминанттылық
  • Әр аллель жеке бір белгінің жарыққа шығуына жауап береді, бірге екі аллельде бірдей дәрежеде жарыққа шығады. Мысалы: АВО жүйесі бойынша IV қан тобы.
  • I0 I0 - I топ
  • IА IА, IА IО – II топ
  • IВIВ, IВIО – III топ
  • IА IВ – IV топ
  • MN жүйесі бойынша:
  • MM – қан тобы NN – қан тобы MN –қан тобы

  •  
  • Аса жоғары доминанттылық
  • Доминантты аллель гетерозиготалық жағдайда гомозиготалық жағдайына қарағанда айқын дәрежеде көрініс береді
  • Аа > АА
  • Мысалы: дрозофила шыбындарында летальды рецессивті аллель бар– а
  • аа – тіршілігін жояды,
  • АА – тіршілік қабілеті қалыпты
  • Аа – ұзақ тіршілік етеді, ұрпақ көп береді
  • A
  • S
  • A
  • S
  • AA
  • AS
  • AS
  • SS
  • Г
  • F1
  • Р
  • АS
  • АS

Аллельдік гендердің өзара әрекеттесуінің сирек әдісі болып табылады.

  • Аллельдік гендердің өзара әрекеттесуінің сирек әдісі болып табылады.
  • Бұл жағдайда гомозиготалы рецессивті, бірақ өзара әртүрлі аллельдер генотипі фенотипі бойынша гетерозиготалы ағзадағыдай көрініс береді, доминантты аллельдің болмауына қарамастан белгінің қалыпты қалыптасуы жүреді.
  • В – қалыпты ақуыздың түзілуіне жауап береді
  • в‘ – в‘ патологиялық ақуыздың түзілуіне жауап береді
  • в" - в " патологиялық ақуыздың түзілуіне жауап береді
  • в‘ в" - қалыпты ақуыздың түзілуіне жауап береді

Аллельдік белсенділігін жоғалту

  • Аллельдік белсенділігін жоғалту
  • Ағзаның генотипінде хромосома құрамындағы аллельдердің бірінің инактивациясы жүреді.
  • Мысалы: Аналық дарада (гомогаметалы) Х хромосомасының бірінің инактивациясы.
  • ХХ – гомогаметалы
  • ХУ –гетерогаметалы
  • Эмбриогенездің 16 тәулігінде Х хромосомасының бірі өзінің белсенділігін жойып, Барр денешігін түзеді.

Көптік аллелизм хромосомадағы геннің бір локусының мутацияға ұшырауының дамиды, аралық аллельдер пайда болады.

  • Көптік аллелизм хромосомадағы геннің бір локусының мутацияға ұшырауының дамиды, аралық аллельдер пайда болады.
  • мысалы: АВО жүйесі бойынша қан тобы ( I генінің локусының мутацияға ұшырауынан IА , IВ ).
  • қояндардың түсі
  • АА > аch аch > аh аh > аа
  • Комплементарлық – аллельді емес гендердің бір - бірін толықтырып, бір белгіні жарыққа шығаруы.
  • Мысалы: интерферон синтезі
  • А және В гендері
  • - адамның қалыпты есту қабілеті:
  • Е гені – есту нервінің дамуына
  • Д гені – есту иірімінің дамуына жауап береді
  • D-гені иірім түтігі
  • Е-есту жүйкесі қалыпты
  • DDEE, DdEE, DDEe, DdEe
  • Естуі дұрыс
  • DDее, ddEE, ddEe, Ddee.
  • Саңырау
  • d - иірім түтігі жоқ не
  • е - есту жүйкесі қалыптаспаған
  • Комплементарлыққа қарсы құбылыс. Бір аллельді емес ген басқа бір аллельді емес геннің әсерін басып тастайды.
  • Эпистаздық ген – ген супрессор
  • Екі түрін ажыратады :
  • 1. Доминантты эпистаз
  • 2. Рецессивті эпистаз

Спигменттің синтезіне жауап береді

  • Спигменттің синтезіне жауап береді
  • с – пигменттің болмауы
  • I - супрессор гені
  • i – ген әсерін баспайды.
  • ССII, CcII, CcIi, ccii – ақ түсті
  • Ccii, CCii, - түрлі-түсті қауырсынды

Бомбей феномені - генотипі бойынша III қан тобы бар, ал бірақ фенотипі бойынша I қан тобы бар баланың туылуы.

  • Бомбей феномені - генотипі бойынша III қан тобы бар, ал бірақ фенотипі бойынша I қан тобы бар баланың туылуы.
  • генотипі- IВIО ff - (III)
  • фенотипі - (I)
  • ff - каппа гені рецессивті гомозиготалық жағдайда
  • IВ генінің әсерін басып тастайды.
  • І0 ІА FF
  • І0 ІВ
  • Генотип
  • Фенотип
  • І0f
  • ІВf
  • І0F
  • ІАF
  • І0І0Ff
  • І - топ
  • ІАІ0Ff
  • ІІ - топ
  • ІВІ0 Ff
  • ІІІ - топ
  • ІАІВFF
  • ІV - топ
  • ♀ І-(О)
  • ♂ІІ-(А)
  • Х
  • Г

А1 Адамның көптеген белгілері сандық белгілер деп аталады, мысалы, адам бойы, салмағы, терісінің түсі, интелектуальды қабілеті –IQ, артериальды қысымы.

  • А1 Адамның көптеген белгілері сандық белгілер деп аталады, мысалы, адам бойы, салмағы, терісінің түсі, интелектуальды қабілеті –IQ, артериальды қысымы.
  • Бұл белгілер полигендермен анықталады, полигендер бір белгінің қалыптасуына бірдей қатысатын аллельді емес гендердің жүйесі. Мұндай белгілер полимерлі белгілер деп аталады.
  • Мысалы: адамның бойы 4 гендермен анықталады. А 2 А 3 А 4
  • Р1Р1Р2Р2Р3Р3Р4Р4
  • р1р1р2р2р3р3р4р4
  • Р1р1Р2р2Р3р3Р4р4
  • Р1Р2Р3Р4
  • р1р2р3р
  • Г
  • Р
  • F1
  • F2
  • Бұл геннің генотип жүйесіндегі орналасуына байланысты аллельді емес гендердің өзара әрекеттесуінің ерекше түрі.
  • Геннің қоршаған ортасы, оның экспрессиясына әсер етуі мүмкін.

Пенетранттылық – белгінің жарыққа шығу мүмкіндігін көрсететін сандық көрсеткіш.

  • Пенетранттылық – белгінің жарыққа шығу мүмкіндігін көрсететін сандық көрсеткіш.
  • Мысалы: АВО жүйесі бойынша қан тобын анықтайтын гендердің пенетрантылығы – 100%
  • Экспрессивтілігі – гендердің көрініс беру дәрежесін көрсететін сапалық көрсеткіш.

Бір геннің зақымдалуынан бірнеше белгілердің жарыққа шығуы.

  • Бір геннің зақымдалуынан бірнеше белгілердің жарыққа шығуы.
  • Мысалы: Марфан синдромы

қандай гендер әсерлесу типіне тән және типі?

  • қандай гендер әсерлесу типіне тән және типі?
  • АА = Аа –
  • АА = Аа –
  • Аа > АА –
  • генотипі- IВIО ff -
  • А1а1 А 2а2А 3а3 А 4 а 4 -

Адамның көпшілік қалыпты және патологиялық белгілері гендердің өзара әрекеттесу нәтижесінде қалыптасады.

  • Адамның көпшілік қалыпты және патологиялық белгілері гендердің өзара әрекеттесу нәтижесінде қалыптасады.
  • Аллельді және аллелді емес гендердің өзара әрекесуін білу белгілердің тұқым қуалау ерекшелігін білуге мүмкіндік береді.
  • Назарларыңызға рахмет!!


Достарыңызбен бөлісу:




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет