Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі типтік оқу бағдарламасы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ТИПТІК  ОҚУ  БАҒДАРЛАМАСЫ 

 

___________________________________________________________________ 

 

 

ONI 5301 – Ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру 

 

 

6М074900 – Маркшейдерлік іс 

 

 

 

2 кредит 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Қарағанды 2014 

II 

Алғы сөз 

 

1  Жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру мамандықтары 

бойынша  Қарағанды  мемлекеттік  техникалық  университетіндегі  оқу-

әдістемелік бірлестігі ӘЗІРЛЕГЕН ЖӘНЕ ЕНГІЗГЕН. 

 

 

2  ПІКІР 

ЖАЗҒАНДАР:  М.Б.  Нұрпейісова,  техн.  ғыл.  док., 

Қ.И. Сатпаев  атындағы  Қазақ  ұлттық  техникалық  университетінің  профессоры; 

А.Ж.  Жүсіпбеков,  техн.  ғыл.  док.,  Н.  Гумилев  атындағы  Еуразия  ұлттық 

университетінің профессоры. 

 

 

3  Қазақстан 

Республикасы  Білім  және  ғылым  министрлігінің 

бұйрығымен  БЕКІТІЛГЕН  ЖӘНЕ  ІСКЕ  ҚОСЫЛҒАН  (ҚР  БҒМ  2014  ж. 

«03» қарашадағы № 03-3/529 хаты). 

 

 

4  Типтік  оқу  бағдарламасы  Қазақстан  Республикасы  Үкіметінің 

23 тамыз 2012 ж. № 1080 қаулысымен бекітілген жоғарғы оқу орнынан кейінгі 

білім  берудің  мемлекеттік  жалпыға  міндетті  білім  стандарттарына  және 

Қазақстан  Республикасының  Білім  және  ғылым  министрлігінің  16  тамыз 

2013 ж.  №  343  бұйрығымен  бекітілген  6М074900  –  Маркшейдерлік  іс 

мамандығының типтік оқу жоспарына сәйкес әзірленген. 

 

 

5  Республикалық  оқу-әдістемелік  кеңестің  «22»  қазан  2014  ж. 

отырысында ҚАРАЛҒАН, № 1 хаттама. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

III 

Түсіндірме хат 

 

«Ғылыми  зерттеулерді  ұйымдастыру»  пәні  «Маркшейдерлік  іс» 

мамандығының  магистранттарын  ғылыми-зерттеудің  және  инновациялық 

қызметтің әдіснамалық негіздеріне оқытуға арналған. 

Пәннің  міндеті  –  магистранттарға  ғылыми  зерттеу  жұмыстарын 

ұйымдастыру туралы білім беру. 

Пәнді зерделеу нәтижесінде 6М074900 – Маркшейдерлік іс мамандығы 

бойынша магистратура түлегі: 

- ғылыми зерттеу жұмыстары ұйымдастыру әдістерін; 

- маркшейдерлік істің қазіргі ғылыми және іс жүзіндегі мәселелері; 

- қазіргі заманғы техника мен технологияны пайдалану арқылы ғылыми-

зерттеу жұмысын өткізудің әдіснамасын білуі керек; 

- қазіргі  заманғы  ақпараттық  технологияларды  қатыстыру  арқылы 

библиографиялық жұмыс жүргізу; 

- ғылыми-зерттеу міндеттерін тұжырымдау; 

- зерттеудің қажетті әдісін таңдау; 

- алынған 

нәтижелерді 

талдау 

және 

жасалған 

жұмыстың 

қорытындыларын есептер, рефераттар, мақалалар түрінде беру ептілігі болуы 

тиіс; 

- міндеттер қою және ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру; 

- маркшейдерия 

саласында  жүргізілетін  ғылыми  зерттеулердің 

тиімділігін бағалау дағдысына ие болуы керек; 

- маркшейдерлік  істе  ғылыми-зерттеу  және  инновациялық  қызметті 

ұйымдастыру мен жоспарлау мәселелерінде құзыретті болуы тиіс. 

 

 

 

 

 

 

IV 

Мазмұны 

 

 

Кіріспе 

1  Ғылыми-зерттеу жұмыстары (ҒЗЖ) туралы жалпы мәліметтер 

2  ҒЗЖ тақырыбын таңдау, мақсаты мен міндеттерін тұжырымдау 

3  ҒЗЖ-дағы теориялық зерттеулер 

4  ҒЗЖ-дағы эксперименттік зерттеулер 

5  ҒЗЖ-ны енгізу және тиімділігі 

6  Инновация теориясы туралы жалпы мәліметтер 

7  Практикалық сабақ тақырыптарының үлгілі тізімі 

 

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 

 

Авторлар ұжымы 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1 

ТИПТІК ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ 

___________________________________________________________________ 

Жоғары оқу орнынан кейінгі білім 

Магистратура 

6М074900 – Маркшейдерлік іс мамандығы 

___________________________________________________________________ 

 

 

Кіріспе 

 

Зерттеудің мақсаты мен міндеттерін қою. Зерттеудің объектісі мен пәнін 

анықтау. 

Ғылыми  зерттеу  ғылыми  жұмыстың  негізгі  нысаны  ретінде.  Ғылыми 

зерттеу  барысының  жалпы  сұлбасы.  Таңдалған  тақырыптың  өзектілігін 

негіздеу  және  дәлелдеу.  Зерттеудің  мақсаты  мен  нақты  міндеттерін  қою. 

Зерттеудің объектісі мен пәнін анықтау. 

Зерттеу  бағдарламасын  әзірлеу.  Зерттеуді  жүргізу  әдісін/әдіснамасын 

таңдау. 

Ойдың  мәселелердің  шешілу  кезеңіне  дейінгі  ғылыми  зерттеудің 

жоспарлы  процесі  ретіндегі  дамуы.  Зерттеуді  жүргізудің  ең  нәтижелі 

әдісін/әдіснамасын  таңдау.  Ғылыми  танымның  жалпы  және  арнайы  әдістері. 

Ғылыми  танымның  эмпирикалық  әдісі:  өлшеу,  бақылау,  салыстыру.  Зерттеу 

процесін сипаттау. 

Ғылыми пікірталас: мақсаттары, жүргізу ережесі. 

Экспериментті  жоспарлау.  Математикалық  модельдің  мәнділігін  алу 

және тексеру. 

Зерттеу  объектісінің  моделін  таңдау.  Объектінің  математикалық 

моделін  алу.  Факторларды  түрлендіру  аралығын  анықтау.  Эксперимент 

жүргізу. 

Ғылыми зерттеулерді ақпараттық және бағдарламалық қамсыздандыру. 

Эксперимент нәтижелерін өңдеу. 

 

1  Ғылыми-зерттеу жұмыстары (ҒЗЖ) туралы жалпы мәліметтер 

 

Қазіргі  өмірдегі  ғылымның  рөлі.  Ғылым  және  өндірісі.  Ғылымының 

маманда дайындау жүйесімен байланысы. 

ҒЗЖ жіктеу және оны орындау кезеңдері: зерттеу тақырыбын, мақсатын 

және  міндеттерін  тұжырымдау,  теориялық  және  эксперименттік  зерттеулер, 

ғылыми зерттеулерді талдау және рәсімдеу, ҒЗЖ енгізу және оның тиіміділігі.  

Ғылыми  зерттеуді  таңдау  және  бағалау  әдістері.  Ғылыми-техникалық 

ақпарат  (ҒТА)  рөлі.  Ақпаратты  іздеу  мен  өңдеудің  негізгі  әдістері  мен 

тәсілдері.  Теориялық  зерттеу  әдіснамасы:  дедукция  және  индукция,  талдау 

және  синтез,  ранжирлеу,  абстракциялау  және  нысандау.  Экспериментті 

жоспарлау және өткізу әдіснамасы. 

Өлшеу нәтижелерін математикалық өңдеу. 

 

2 

Инновациялық қызметтегі ғылымның рөлі. 

 

2  Ғылыми  зерттеулердің  тақырыптарын  таңдау,  мақсаты  мен 

міндеттерін тұжырымдау 

 

Ғылыми  зерттеуді  дайындау  бойынша  жалпы  ұсыныстар.  Ғылыми 

зерттеудің  тақырыбын  таңдау;  ғылыми  зерттеудің  өзектілігі  мен 

маңыздылығы.  Ғылыми  жетекші  зерттеу  қызметінің  басты  тұлғасы  ретінде. 

Зерттеушінің  шығармашылық  қабілеттері.  Ғылыми  зерттеулер  технологиясы 

мен  ұйымдастырылуы.  Жұмыс  жоспарын  жасау.  Ақпарат  іздеу.  Ақпарат 

көздерімен жұмыс жасау. Зерттеу қолжазбаларымен жұмыс істеу әдіснамасы: 

алғашқы  қолжазба,  зертеу  жұмыстарының  композициясы,  мәтінді  жариялау, 

ғылыми зерттеудің тілі мен стилі. 

Диссертациялық  жұмысты  рәсімдеу:  кестелік  материалды  ұсыну, 

мәтіннің  жеке  түрлерін  өңдеу,  дәйексөздерді  қолдану  және  кірме  сөздерді 

рәсімдеу,  графиктерді  қолдану,  өрнектерді  көрсету,  символдарды  жазу  және 

экспликация 

рәсімдеу, 

диаграммалар 

мен 

номограммаларды, 

гистограммаларды құру, сұлбалар мен сызбаларды пайдалану,  фотографиялар 

мен  суреттерді  іріктеу,  библиографиялық  аппаратпен  жұмыс  істеу, 

қосымшалар  мен  ескертпелерді  жасау,  көмекші  көрсеткіштерді  дайындау, 

қолжазбаны қайта басу ережелері. 

 

3  ҒЗЖ-дағы теориялық зерттеулер 

 

Теориялық  зерттеулер  әдіснамасы:  дедукция  және  индукция,  талдау 

және  синтез,  ранжирлеу,  абстракциялауу  және  нысандау,  аксиомалық  және 

тарихи әдістер. Гипотетикалық әдістің мәні. 

Математикалық бағдарламалау. Математикалық модельдеу элементтері. 

Функцияның  экстремумын  зерттеудің  классикалық  әдістері.  Ланграж 

белгісіз  көбейткіштерінің  әдісі.  Тау-кен  ісінде  зерттеудің  классикалық 

әдістерін қолдану. 

Сызықтық  бағдарламалау:  есептің  қойылымы,  шешудің  графикалық 

әдісі,  үлестірім  әдісі.  Көліктік  есеп:  есептерді  құру.  Жабық  және  ашық 

есептер, базалық шешімдерді табу әдістері, потенциалдар әдістері. Сызықтық 

бағдарламалаудың бүтін санды есептері. Сызықтық бағдарламалау әдісіні тау-

кен ісінде қолдану. 

Сызықтық  емес  бағдарламалау  туралы  жалпы  түсінік:  сызықтық  емес 

бағдарламалау  есептерін  экономикалық  және  геометриялық  түсіндіру,  дөңес 

бағдарламалау есептері, шешудің градиенттік әдістері. 

Динамикалық бағдарламалау туралы жалпы ұғымдар: есептердің жалпы 

сипаттамасы,  оларды  экономикалық  және  геометриялық  түсіндіру,  есептерді 

кезеңмен шешу әдістері, оңтайлылық принципі. 

 

 

 

 

3 

4  ҒЗЖ-дағы эксперименттік зерттеулер 

 

Эксперимент  әдіснамасы.  Эксперименттің  жоспар-бағдарламаларын 

әзірлеу.  Өлшеу  құралы.  Эксперименттерді  жоспарлау  теориясының  жалпы 

ережелері, тәжірибені қайталау санының және қажетті санының негіздемесі. 

Өлшеу  нәтижелерін  өңдеу:  математикалық  статистиканың  негіздері, 

кездейсоқ  шамаларды  теориялық  және  статистикалық  бөлу,  гистограмма, 

полигон, сенімді аралық және сенімді ықтималдық. 

Керілген  жіп,  орта,  ең  кіші  шаршы  әдістерімен  эмпирикалық 

тәуелділіктерді іріктеу. 

 

5  ҒЗЖ-ны енгізу және тиімділігі 

 

Аяқталған ҒЗЖ-ны енгізу. Ғылыми зерттеулердің тиімділігі және оның 

критерийлері. ҒЗЖ тиімділігін экономикалық есептеу. 

 

6  Инновация теориясы туралы жалпы мәліметтер 

 

Инновациялық  процестердің  жалпы  сипаттамасы:  техникалық-

технологиялық  инновациялар,  ұйымдық,  басқарма  және  экономикалық 

инновациялар,  әлеуметтік,  заңды  және  экологиялық  инновациялар. 

Инновациялық  процестер  тау-кен  кәсіпорындарында  және  маркшейдерлік 

істе. 

 

7  Практикалық сабақ тақырыптарының үлгілі тізімі 

 

1.  Ғылыми  зерттеу  тақырыбы  бойынша  интернет-шолу  ұйымдастыру. 

Кітапхана деректерінің базасы. 

2.  Ғылыми/жобалық  зерттеулерді  рәсімдеуге  арналған  бағдарламалық 

өнімдер. Гант диаграммасындағы жоспарды рәсімдеу. 

3.  Таныстырылатын 

материалмен 

жұмыс 

істеуге 

арналған 

бағдарламалық өнімдер.  

4.  Эксперимент  жүргізуге  арналған  дыбыс  беру  факторлары  мен 

функцияларын  бөлу.  Факторларды  түрлендіру  аралығын  таңдау.  Модельді 

таңдау. 

5.  STATISTICA пакетіндегі эксперимент жоспарын құру. 

6.  Математикалық модельді алу. Факторлардың маңыздылығын талдау. 

7.  Эксперимент  нәтижелерін  өңдеу.  Бөлшек  факторлық  эксперимент. 

Ыдыратылатын эксперименттер. Екінші қатарын жоспарлау. 

8.  Эксперимент  нәтижелерін  талдау.  Модель  маңыздылығына  талдау 

жүргізу. Алынған мәліметтерді түсіндіру. 

9.  Таныстыру  рәсімін  дайындау  (конференциялық  апта).  Зерттеу 

нәтижелері  бойынша  қорытындыларды  тұжырымдау.  Алынған  нәтижелерді 

талқылау және бағалау. 

 

4 

10.  Ғылыми  тұжырымдардың  дәлелдену  заңдары  мен  логикалық 

заңдар,  жеткілікті  негіздеме,  дәлелдеу  заңы,  көпшілік  алдында  сөз  сөйлеу 

ережесі. 

11.  Зерттеу  нәтижелерін  талқылау.  Түйіндерді  тұжырымдау  және 

алынған нәтижелерді бағалау. Ғылыми пікірталас өткізу ережелері. 

 

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі 

 

Негізгі 

 

1  Основы  научных  исследований  :  Учеб.  пособие  /  А.А.  Лудченко, 

Я.А.  Лудченко,  Т.А.  Примак  ;  под  ред.  А.А.  Лудченко.  –  2-е  изд.,  стер.  – 

Киев : Знания : КОО, 2001. – 113 с. 

2  Научные  проблемы  горного  производства  :  сб.  статей  /  под  ред. 

В.В. Истомина. – М. : Изд-во Моск. гос. горн. ун-та, 2000. – 355 с. 

3  Шамина О.Б. Методы научно-технического творчества: синтез новых 

технических  решений.  Учебное  пособие  /  О.Б.  Шамина.  –  Томск  :  Изд-во 

Томск. политех. ун-та, 2010. – 90 с. 

4  Боровиков  В.П.  STATISTICA.  Искусство  анализа  данных  на 

компьютере : для профессионалов / В.П. Боровиков.  – СПб. : Питер, 2003. – 

688 с. 

 

Қосымша 

 

1  Introductionton  to  Engineering  Statistics  and  Six  Sigma/Theodore  T. 

Allen. – Springer-Verlag London Limited, 2006. – 513 c. 

2  Design  and  Modeling  for  Computer  Experiments/  Fang,  Kaitai.  – 

Chapman & Hall/CRC, 2006. – 288 c. 

 

Авторлар ұжымы 

 

1.  Низаметдинов  Ф.К.,  ҚарМТУ  кафедрасының  меңгерушісі,  техника 

ғылымдарының докторы, профессор. 

2.  Долгоносов  В.Н.,  техника  ғылымдарының  докторы,  ҚарМТУ 

доценті. 

3.  Старостина  О.В.,  техника  ғылымдарының  кандидаты,  ҚарМТУ 

доценті. 

4.  Хмырова Е.Н., техника ғылымдарының кандидаты, ҚарМТУ доценті.