Әдебиет: А. Есенұлы, Г. Елеусізқызы «Күй керуені» Алматы «Өлке» - 1997ж., 24-бет.
Техникалық оқу құралдары: оқулық пайдалану.
ОЖСӨЖ мазмұны : Күйді өз бетінше үйреніп, орындауға дағдылану. Күймен танысу барысында оның авторы, өмір сүрген дәуірі, музыкалық тілінің стилистикалық және орындалу ерекшеліктері жөнінде, туындының мазмұны, характері, сюжеті, негізгі екпіндері, құрылысы мен позициясымен танысу. Күйде әуелі бас буын, ортаңғы буын, содан соң кіші, үлкен сағаларды, ал пьесада фразаларды, сөйлемдерді жеке – жеке ойнап жаттыққан жөн. Техникалық қиын тұстары арнайы жаттығулар арқылы меңгеріледі.
СӨЖ мазмұны: Күйдің аталмыш әдіс-амалдарды ойнап жаттығу. Өткен тақырыптағы күйлерді, шығармаларды қайталау. Берілген тапсырмаларды орындап жаттығу,аталмыш күйді орындап жаттау. Жаттығулар ойнау.
№45 практикалық сабақ
Тақырып: Әшімтай «Қоңыр қаз»
Практикалық сабақ мазмұны : Бұл күй негізінен қазіргі Жезқазған, Балқаш өңірінде ерекше мәшһүр болған. Күй батыр құс – қоңыр қаз жайында сыр шертеді. Бұл күйді алғаш жеткізуші Мағауия Хамзин.
Әдебиет: : А. Есенұлы, Г. Елеусізқызы «Күй керуені» Алматы «Өлке» - 1997ж., 34-бет.
Техникалық оқу құралдары: оқулық пайдалану, күй табақ тыңдау.
ОЖСӨЖ мазмұны : Күйде қоңыр қаз образын домбыра әуенін қолдану арқылы берген.Басында дыбыс үстіңгі ішектер бірлігінде, тұтпа, пунктирлі ритм айқындаушы мағынаға ие болады. Олар қоңыр қаз дауысына еліктеу сияқты құраушы характерін береді. Күйдің әуендік жүйесі қарапайым, ол сиқырлы – салттық мағынадағы қайталанып отыратын интонациялардан құралады. Бұл күйдің ерекшелігі - теріс бұрау құрылымда шығарылуы.
СӨЖ мазмұны: Күйдің аталмыш әдіс-амалдарды ойнап жаттығу. Өткен тақырыптағы күйлерді, шығармаларды қайталау. Берілген тапсырмаларды орындап жаттығу,аталмыш күйді орындап жаттау. Тұтпа қағысқа жаттығу.
№46 практикалық сабақ
Тақырып: Нотаны бірден оқып ойнау.Сейтек «Белшешпе»
Практикалық сабақ мазмұны : Күйді жан-жақты біліп, талдап есте сақталатындай дәрежеде қарапайым тілде түсіндіре білудің маңызы зор. Күйді үйренгенде көңіл бөлетін жағдайлар: түсініктеме, күйді толығымен ойнау, қиын жерлеріне көбірек тоқталу, қиын тұстарын игеру жолдарын түсіндіру, есебінен қателеспей нақты ойнату.
Әдебиет: Б. Каракулов «Асыл мұра» Алматы – «Өнер» 70-73 беттер.
Техникалық оқу құралдары: оқулық пайдалану, күй табақ тыңдау.
ОЖСӨЖ мазмұны : Домбыра аспабында екі қол үндестігі болуы үшін көптеген жаттығулар жасау керек. Үзбей ойнау, кесіп-кесіп, сыпыртып ойнау т. б. тәсілдер нотаны жүргізіп ойнау арқылы және домбырадағы шартты белгілер арқылы жүзеге асады
СӨЖ мазмұны: Күйдің музыкалық көркемдік тұрғысынан, оның нотасын толық саралау қиын жерлерін барынша игеру, автордың ойын, шығарманың мазмұнын дұрыс түсіне білуге тырысқан жөн. Күйді тұтас басынан аяғына дейін бірнеше рет қарап барып, бөлшектеп саралау қажет. Ал оның орындау әдістерін, саусақ кестесін, қағыстарын, қиын тұстарын дұрыс игеріп болғаннан кейін түгелмен орындау керек.
№47 практикалық сабақ
Тақырып: Қ. Ахмедияров «Алтын ұя»
Практикалық сабақ мазмұны : «Алтын ұя» вальс ырғағында , жан сезімді ғанибетке бөлейтін әсем әуен. Басынан аяғына дейін ырғағы сақталады. Тақырып сазды, қарапайым, көңілге тез қонады. Осы әсем саз күйдің өн бойына нәр бере, параллельді терциялармен, өзгеше жаңа мәнермен орындалады.
Әдебиет: Қ . Ахмедияров «Шынар» , Дайк – Пресс , Алматы – 1999 жыл.79 – бет.
Техникалық оқу құралдары: оқулық пайдалану, күй табақ тыңдау.
ОЖСӨЖ мазмұны : Күйдің қиын тұстарына алдын-ала жаттығулар, жай екпінде нотадан оқу керек. Нотадан оқығанда, көзбен жобалау, алыс перне аралықты тұстарын анықтап алу, динамикалық жобаларын анықтау, саусақ кестесі мен қағыс қарымын жобалау керек. Сабақ өту барысында бірден практикалық жүйеде іске асырылады.
СӨЖ мазмұны: Қағыс қағу мәнерімен жаттығу . Екі ішекте кезек теріліп орындалатын күй саздарын бағытына қарай ажырату.Күйдің әуендік құрылымы мен ырғақтық өлшем – есептеулері аса еркіндікті қаламайтындығын ескеру. Күйді ойнап жаттығу.
№48 практикалық сабақ
Тақырып: Нотаны бірден оқып ойнау.Дәулеткерей «Қарабас топан»
Практикалық сабақ мазмұны : Күйді жан-жақты біліп, талдап есте сақталатындай дәрежеде қарапайым тілде түсіндіре білудің маңызы зор. Күйді үйренгенде көңіл бөлетін жағдайлар: түсініктеме, күйді толығымен ойнау, қиын жерлеріне көбірек тоқталу, қиын тұстарын игеру жолдарын түсіндіру, есебінен қателеспей нақты ойнату.
Әдебиет: Б. Каракулов «Асыл мұра» Алматы – «Өнер», 48-51- беттер.
Техникалық оқу құралдары: оқулық пайдалану.
ОЖСӨЖ мазмұны : Күйді бірнеше рет ойнап шығу. Дыбыс сапасымен жұмыс жасау. Әуенді іштей білу. Есебіне көңіл бөліп жаттығу. Тұтас игерумен қатар ондағы сан алуан динамикалық белгілерді игеру. Күйді орындағанда бабына келтіріп тамылжыта,тебірене орындау – көркемдік мәнін жеткізе орындауға көңіл бөлу.
СӨЖ мазмұны: Өткен тақырыптағы күйлерді пысықтау. Шығарма ойнағанда бабына келтіріп тамылжыта, тебірене орындауға дағдылану.
Орындау кезінде динамикалық белгілерге мән беру керек. Сахнаға дайындалып шығуға жаттығу. Алдымен сахнадағы жүріс-тұрысы, шыығарманы орындаудағы өзіндік сезімі, көпшілікке қатынасы – бұның бәріне жаттығу.
№49 практикалық сабақ
Тақырып: Емтиханға дайындық .
Практикалық сабақ мазмұны : Емтихан бағдарламасы :
1.Мәмен «Он жетінші жыл»
2. Қазанғап «Домалатпай Ақжелең»
3. Сембек «Наз Қосбасар»
4. Н. Тілендиев «Алтын дән»
5. Е. Брусиловский «Румын әуендері»
Әдебиет: А.Райымбергенов «Күй қайнары»,Алматы «Өнер»,1990ж.,216-221 беттер.
С.Балмағамбетов «Саз зергері Қазанғап» Алматы – 2001ж. 22-бет.
А. Тоқтаған, М. Әбуғазы «Тәттімбет және Арқа күйлері» Алматы «Білім» 2005ж.123-бет.
К. Сахарбаева «Домбыра – Дастан» Алматы «Мектеп» 2002ж. 235-бет.
К. Сахарбаева «Домбыра – Дастан» Алматы «Мектеп» 2002ж. 129-бет.
Техникалық оқу құралдары: оқулық пайдалану, күй табақ тыңдау.
ОЖСӨЖ мазмұны : Күйлерді, шығармаларды бірнеше рет ойнап шығу. Дыбыс сапасымен жұмыс жасау. Әуенді іштей білу. Есебіне көңіл бөліп жаттығу. Тұтас игерумен қатар ондағы сан алуан динамикалық белгілерді игеру. Күйді орындағанда бабына келтіріп тамылжыта,тебірене орындау – көркемдік мәнін жеткізе орындауға көңіл бөлу. Шығармаларды ойнағанда көркемдік мәнін жеткізе орындауға көңіл бөлу.
СӨЖ мазмұны: Шығарма ойнағанда бабына келтіріп тамылжыта, тебірене орындауға дағдылану.
Орындау кезінде динамикалық белгілерге мән беру керек. Сахнаға дайындалып шығуға жаттығу. Алдымен сахнадағы жүріс-тұрысы, шыығарманы орындаудағы өзіндік сезімі, көпшілікке қатынасы – бұның бәріне жаттығу.
№50 практикалық сабақ
Тақырып: Емтихан алдындағы дайындық.
Практикалық сабақ мазмұны :
Әдебиет: : А.Райымбергенов «Күй қайнары»,Алматы «Өнер»,1990ж.,216-221 беттер.
С.Балмағамбетов «Саз зергері Қазанғап» Алматы – 2001ж. 22-бет.
А. Тоқтаған, М. Әбуғазы «Тәттімбет және Арқа күйлері» Алматы «Білім» 2005ж.123-бет.
К. Сахарбаева «Домбыра – Дастан» Алматы «Мектеп» 2002ж. 235-бет.
К. Сахарбаева «Домбыра – Дастан» Алматы «Мектеп» 2002ж. 129-бет.
Техникалық оқу құралдары: оқулық пайдалану, күй табақ тыңдау.
ОЖСӨЖ мазмұны : Емтихан алдындағы дайындық жұмысы. Алдымен сахнадағы жүріс-тұрысы, шығарманы орындаудағы өзіндік сезімі, көпшілікке қатынасы – бұның бәрі әрбір орындаушыда өзінше болсада жаттықтыру қажет. Емтихан болатын күні тыңғылықты, тиянақты түрде бірнеше уақыт дайындалу. Студенттің бойында өз-өзіне деген сенімділікке тәрбиелеу, сонан соң емтиханға тлоық дайынсың деп ынталандыру да алға жетелейді. Бұл деген сенімділік сезімін туындатады. Толқуды болдырмау үшін халық алдына жиі шығу өте жақсы ролді атқарады. Студенттерді халық алдына көп шығару мүмкіншілігін жасау керек.
СӨЖ мазмұны: Студент емтиханға өте тыңғылықты дайындалып келуіне жаттығу. Сахналық киім,орындаушылық көңіл – күйі, шығармаларын жатқа білу.Емтихан алдында студент назарын ескертулерді алмау керек, өйткені көп жағдайда осындай ескертулер сахнада орындау кезінде есіне түсіп, кесірі тиеді. Сондықтан емтихан алдында өзін-өзі шаршатып алмау үшін, аспапта көп ойнамауға, ешқандай күш түсіретін, кедергі келтіретін нәрселер болмауы керек.
Негізгі және қосымша әдебиет тізімі .
1. А.Жұбанов. «Ән-күй сапары» Алматы, «Ғылым» баспасы 1976
2. А.Жұбанов. «Қазақ композиторларының өмірі мен творчествосы» Алматы,1942
3. А.Жұбанов. «Ғасырлар пернесі» Алматы, «Жазушы» баспасы 1975
4. А.Жұбанов. «Құрманғазы» Алматы, 1960
5. А.Жұбанов. «Өскен өнер» Алматы «Ғылым» баспасы 1985
6. «Күй қайнары» ( Құрастырған А. Райымбергенов, С. Аманова ) Алматы «Өнер», 1990
7.А.Жайымов. «Домбыра ойнау өнері». 1-2 бөлім. – А., 1999
8. Қ. Ахмедияров. «Сарыарқа» (Құрманғазы күйлері).- А.,1994.
9. Қ.Ахмедияров. «Жігер» (Дәулеткерей күйлері). – А., 1996.
10. Қ. Ахмедияров. «Әсем қоңыр» (Дина күйлері) – А., 1997.
11. Қ. Ахмедияров. «Есірдің күйлері» - А., 1999.
12. К. Сахарбаева. «Атырау ән-күй мұхиты» - А., 2002.
13. К. Сахарбаева. «Домбыраға арналған хрестоматия» - А., 2003.
14. А. Сейдімбеков. «Күй шежіре» - А., 1992.
15. А. Сейдімбеков. «Қазақ күй өнері» - А., 2000.
16. Ө. Спанов. «Домбыра үйренейік» - А., 1992.
17. Х. Тастанов «Домбыра үйрету әдістері» - А., 1967.
18. Б. Ысқақов. «Салтанат» - А., 1997.
19. Б. Ысқақов. « Домбыра үйрету сабақтары» - Қазақстан мұғалімі. – А., 2004.
20. «Қазақтың музыкалық фольклоры». – «Ғылым», А., 1982.
21. Т. Мерғалиев. «Домбыра сазы» Алматы, «Ғылым» - 1972.
22. Қазақ совет энциклопедиясы. Алматы, 1975.
23. «Қазақ халқының аспап музыкасы» (құрастырған З. Жанұзақова) Алматы,1964.
24. «Маңғыстау күйлері» (құрастырған, нотаға түсірген Роза Айдарбаева) Шевченко, 1987.
3. Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі.
№
|
Жұмыс түрі
|
Тапсырманың мақсаты мен мазмұны
|
Ұсынылатын әдебиеттер
|
Орындау мерзімі және тапсыру уақыты (аптасы)
|
Балл
|
Бақылау түрі
|
1
|
Үй тапсырмасы
|
Оқу процесіне белсенді атсалысуы
|
А.Жұбанов. «Ән-күй сапары» Алматы, «Ғылым» баспасы 1976
К. Сахарбаева. «Домбыраға арналған хрестоматия» - А., 2003.
|
|
3 балл
|
Жатқа ойнау
|
|
Жеке сабақ
|
әр шығарманы жатқа ойнау арқылы студенттің қабілеті дамиды
|
. Х. Тастанов «Домбыра үйрету әдістері» - А., 1967.
Б. Ысқақов. «Салтанат» - А., 1997.
|
|
3 балл
|
Нотаға қарап ойнау
|
|
Коллоквиум
|
Шығарма негіздеріне қатысты мәліметтерді білу
|
А.Жайымов. «Домбыра ойнау өнері». 1-2 бөлім. – А., 1999
Қ. Ахмедияров «Сарыарқа» (Құрманғазы күйлері).- А.,1994.
|
|
3 балл
|
Ауызша сұрау
|
|
Техн.сынақ
|
Жатқа ойнау
|
«Күй қайнары» ( Құрастырған А. Райымбергенов, С. Аманова ) Алматы «Өнер», 1990
А.Жайымов. «Домбыра ойнау өнері». 1-2 бөлім. – А., 1999
|
|
3 балл
|
Жатқа ойнау
|
|
Акад.сынақ
|
Жатқа ойнау
|
А.Жұбанов. «Құрманғазы» Алматы, 1960
А.Жайымов. «Домбыра ойнау өнері». 1-2 бөлім. – А., 1999
|
|
3 балл
|
Жатқа ойнау
|
|
P1+P2
|
|
«Қазақ халқының аспап музыкасы» (құрастырған З. Жанұзақова) Алматы,1964.
«Маңғыстау күйлері» (құрастырған, нотаға түсірген Роза Айдарбаева) Шевченко, 1987.
|
|
30+30
|
Нотаға қарап ойнау
|
|
Емтихан
|
|
|
|
40
|
Жатқа ойнау
|
|
Барлығы
|
|
|
|
100
|
|
4.Пәннің оқу - әдістемелік қамтамасыз етілу картасы.
Пәннің әдебиеттермен қамтамасыз етілу картасы
Кафедра «Вокал және аспаптық өнер»тьютор Шакенова Ағипа Наурызбаевна
Пән __________Мамандық (домбыра)______________________
№
|
Әдебиет атауы
|
Барлығы
|
Ескерту
|
Кітапханада
|
Кафедрада
|
Студенттердің қамтылу пайызы %
|
Электрон.
түрі
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
1
|
Қ.Ахмедияров «Сарыарқа»-А.,1994
|
10
|
|
100 %
|
|
оқытушыда
|
2
|
Қ.Ахмедияров-Жігер-1996
|
10
|
|
100 %
|
|
|
3
|
У.Бекенов «Күй табиғаты»-А.,1981
|
|
|
|
|
оқытушыда
|
4
|
А.Жайымов,Б.ысқақов,С.Бүркітов «Домбыра үйрену мектебі»-А.,1992
|
30
|
|
100 %
|
|
оқытушыда
|
5
|
А.Жұбанов «Ғасырлар пернесі»-А.,1975
|
10
|
|
100 %
|
|
|
6
|
А.Жұбанов «ән-күй сапары»-А.,1975
|
6
|
|
100 %
|
|
|
7
|
Қ.Ахмедияров «Күйші Қали»-А.,2002
|
2
|
|
100 %
|
|
|
8
|
Т.Мерғалиев «Домбыра сазы»-А.,1972
|
|
|
100 %
|
|
|
9
|
К.Сахарбаева «Атырау ән-күй мұхиты»-А.,2002
|
10
|
|
100 %
|
|
|
10
|
К.Сахарбаева «Домбыраға арналған хрестоматия»-А.,2003
|
15
|
|
100 %
|
|
оқытушыда
|
11
|
Е.Үсенов-Шәмші Дастан-1998
|
1
|
|
100 %
|
|
|
12
|
Б.Ысқақов «Салтанат»-1997
|
1
|
|
100 %
|
|
оқытушыда
|
13
|
А.Жайымов «Шалқыма» 1997
|
1
|
|
100 %
|
|
|
5. Дәрістік кешен (дәріс тезистері, көрнекілік, таратылу материалдары, қажетті әдебиет тізімі) қарастырылмаған.
6. Семинар (практикалық) сабақтардың жоспары.
№
|
Тақырып
|
Мазмұны
|
|
Әдебиет
|
1.
|
Кіріспе сабақ. Дәстүрлі орындаушылық төкпе және шертпе мектептері. халық күйі «Түрікпен»
|
қағысы ,әдісі,орындалу ерекшелігі.
(қарастырылатын мәселелер)
|
|
Айтжан Есенұлы , Гүлперизат Елеусізқызы « Күй керуені » Алматы «Өлке» - 1997 ж.
|
2.
|
Сақбике «Керілме»
|
Студентті үйрету бағытын анықтау – нота сауаты қолдан алу. Себебі есте сақтау , есту , таза дыбыс мәдениетін қалыптастыру , қабылдауы тез студенттерге қолдан үйренген тиімді.
|
|
Айтжан Есенұлы , Гүлперизат Елеусізқызы « Күй керуені » Алматы «Өлке» - 1997 ж.
|
3.
|
Боғда «Жем суының тасқыны»
|
Әр түрлі орындаушылық мектептің өкілдері оның күйлерін өздеріне тән дәстүрге салып орындағаны белгілі. Соған қарамастан, Боғда күйлеріне ортақ бірқатар ерекшеліктерді анық аңғаруға болады. Осы өңірдің дәстүрлі формасында шығарылған бұл күйлерге байсалдылық, екпін ұстамдылығы тән болып келеді.
|
|
А.Райымбергенов «Күй қайнары»,Алматы «Өнер»,1990ж.,121-бет.
|
4.
|
Домбырашылық өнердегі оң қол қағыстарының дәстүрлі атаулары. Домбырашылық өнердегі сол қолдың саусақ кестесінің аймақ аралық ерекшеліктері. Есбай «Ақжелең»
|
Қағыс атауларын жаттау. Ақжелең күйі ықшам, қабылдауы жеңіл. Форшлагтың қысқа және ұзақ түрлеріне жаттығу.
|
|
Айтжан Есенұлы «Күй – тәңірдің күбірі» «Дайк – Пресс» Алматы-1996ж. 23-37 беттер.
К. Сахарбаева «Домбыра үйрету әдістері» Алматы «ИздатМаркет»,2006ж.,90-бет.
|
5.
|
Күйсандық сүйемелдеуімен домбырада шығарма орындау. И. Брамс «Бесінші венгер биі»
|
Шығарманың қиын тұстарына алдын-ала жаттығулар, жай екпінде нотадан оқу керек. Нотадан оқығанда, көзбен жобалау, алыс перне аралықты тұстарын анықтап алу, динамикалық жобаларын анықтау, саусақ кестесі мен қағыс қарымын жобалау керек.
|
|
М. Айтқалиев. Домбыраға арналған хрестоматия. «Өнер», Алматы-1980ж.46-50-беттер.
|
6.
|
Қазанғап «Ақжелең»
|
(пернені) қағыссыз алуды мына белгі көрсетеді:x3 және 2- саусақтарды қатар басу жеке дыбысты алғанда да қолданады.
|
|
С. Балмағамбетов «Саз зергері Қазанғап»,Алматы,
А.Райымбергенов «Күй қайнары»,Алматы «Өнер»,1990ж.,
|
7.
|
Тәттімбет «Сарыжайлау»
|
Қолдың ішекке жанасуы, сонан кейін қай буын арқылы жаттығу керектігін жадында сақтау.
|
|
А.Жайымов, С.Бүркітов, Б.Ысқақов, «Домбыра үйрену мектебі», Алматы, «Өнер», 1992 ж., 55-59 беттер,
А.Тоқтаған «Тәттімбет және Арқа күйлері», Алматы «Білім», 2005 ж., 11-бет.
|
8.
|
Тоқа «Саржайлау»
|
Сол қолда кездесетін әдістер – ішекті саусақпен іліп тарту әдісі, қағыстан кейін алу, қағыссыз алу.
|
|
Уәли Бекенов «Шертпе күй шеберлері» «Жалын» баспасы Алматы – 1977 , 53 – бет .
|
9.
|
Ладтар. Тоника. Пентатоника.Домбырадағы позициялардың схемасы. Оң қолдағы пиццикато штрихы. Екі октавалық натуралды , гармониялық және мелодиялық гаммалардың аппликатуралары.(соль минор)
|
Арнайы мамандық пәнінде студентті нотаны бірден оқып, ойнап кетуге негізгі мақсаттардың бірі болып табылады.
|
|
А.Жайымов,С.Бүркітов, Б.Ысқақов. «Домбыра үйрену мектебі» Алматы «Өнер» 1992ж., 36-бет., 66-бет., 163-бет. А. Тоқтағанов, Т. Бәділов «Домбыраға арналған гаммалар мен арпеджиолар»
|
10
|
Т.Момбеков «Салтанат»
|
Мұндағы перне басу(яғни аппликатуралық ерекщеліктері) мен оң қолдағы қағыс, дыбыс алу тәсілдерінің сан түрлі шеберлігін атап өту керек.
|
|
Т Момбеков «Салтанат» Алматы «Өнер» 1995 ж., 46 – бет.
|
11.
|
Шертпе күйлердегі ерекшеліктер. Теріс бұраулы күйлердегі ерекшеліктер. Раздық«Аңшының зары».
|
Күй үш бөлімнен құралады. Бірінші бөлім қос ішекте «шалыс – қағу арқылы» , оқиғаның кіріспесін суреттейді.
|
|
Уәли Бекенов «Шертпе күй шеберлері» «Жалын» баспасы Алматы – 1977 , 61 – бет .
|
12.
|
Құрманғазы «Бұқтым-бұқтым»
|
«Бұқтым-бұқтым» - әуені көтеріңкі, жүрдек,аса қызғылықты шығарма. Жәй темпте жаттығу.
|
|
А.Тоқтаған, М.Әбуғазы «Құрманғазы-күйлер»,Алматы «Білім»2005ж., 84 -87 - беттер.
|
13.
|
Психологиялық күйлер. Халық күйі «Ортеке».
|
«Ортеке» қазақ фольклорында кең орын алған кейіпкер – Құламерген аңшының атымен тартылады.Күй орташа екпінде ойналады.Өте көркем , шұрайлы тез ұғынылады.
|
|
А. Есенұлы, Г. Елеусізқызы «Күй керуені» Алматы «Өлке»-1997ж., 72-74-беттер.
|
14.
|
Флажолеттер. Табиғи флажолеттің орындалуы. Жасанды флажолеттің орындалуы. Паганини тақырыбына вариациялар.
|
Флажолет – ысқырауық, ішекті аспаптарда алынатын ысқырыққа ұқсас жеңіл дыбыс. Флажолет табиғи және жасанды болып екіге бөлінеді.
|
|
А. Тоқтағанов «Домбыраға арналған хрестоматия» Алматы «Өнер» 1986ж.58-59-беттер. К. Сахарбаева «Атырау ән – күй мұхиты» Алматы «Дайк-Пресс»,2001ж.,688-бет.
А.Жайымов, С.Бүркітов, Б.Ысқақов «Домбыра үйрену мектебі», Алматы «Өнер» 1992ж.,104-106-беттер.
|
15
|
Нотаны бірден оқып ойнау. Транспозиция. Домбырадағы шартты белгілер. Қожақ «Ақсақ кер»
|
Транспозиция дегеніміз – музыкалық шығарманы бір тональдықтан екіншісіне ауыстырып (көшіріп) орындау. Домбырадағы шартты белгілер – оң қолдағы және сол қолдағы шартты белгілер.
|
|
Б.Каракулов «Асыл мұра» 67-бет.
А.Жайымов,С.Бүркітов,Б.Ысқақов «Домбыра үйрену мектебі» Алматы «Өнер» 1992ж.,106-109-беттер.
|
16
|
Дыбыс,дыбыс тәрбиесі.А.Хачатурян«Лезгинка»
|
Дыбыспен жұмыс – домбырашының үйрену кезеңдерін қамтиды: сол қол саусақтарының дұрыс қалыппен орналасуы, қол саусақ буындарының жеке-жеке сезінуі, керекті дыбысқа байланысты қсзғалыс жүйесін қалыптастыру.
|
|
Т.Мерғалиев, С. Бүркіт, О. Дүйсен « Қазақ күйлерінің тарихы»,Алматы-2000ж.,88-90-беттер.,
К.Сахарбаева «Домбыра үйрету әдістері»,Алматы «ИздатМаркет»-2006ж., 82-83-беттер.
|
17
|
Дәулеткерей Шығайұлы (1814-1887) «Қыз Ақжелең»
|
Төре күйлері, төре тартыс дегеніміз ең алдымен музыкалық мәдениетіміздегі күйшіліктің орныққан оқшау дәстүрі. Бұл дәстүрдегі күйлер лирикалық сезімталдығымен ерекшеленеді.
|
|
Қ.Ахмедияров «Жігер»Алматы «Өнер» 1996ж., 4-11-беттер., Т.Мерғалиев, С.Бүркіт, О.Дүйсен «Қазақ күйлерінің тарихы» Алматы-2000ж.,255-бет.
|
18
|
Гамма. Арпеджио. Гамма ойнауға арналған жаттығулар. Хроматикалық гаммалар. Позициядан позицияға (буыннан буынға, сағаларға) ауысудың негізгі әдістері. I-V позицияларды меңгеру.
|
Гаммалар мен арпеджиоларды әр түрлі штрихта, ырғақта, екпінде түрлі аппликатурамен әр тональдықта ойнату.
|
|
А. Жайымов, С. Бүркітов, Б. Ысқақов «Домбыра үйрену мектебі» Алматы «Өнер» 1992ж.,84-92-беттер., 73-бет.
|
19
|
Домбырашылық өнердегі сол қолдың саусақ кестесінің аймақаралық ерекшеліктері. Есбай Балұстаұлы туралы дерек. Есбайдың орындаушылық мектебінің кейбір ерекшеліктері. Есбай «Терісқақпай»
|
Күй жылдам ойнақы ойналады.Есбайдың 50-шақты күйінің ішіндегі 26 күйдің құрылымында төрт перненің әуендік қалыптық материалы бар. Төрт перне, бас буын мен саға сияқты күйдің ең қалыпты бөлігі болып табылатыны белгілі.
|
|
Айтжан Есенұлы «Күй – тәңірдің күбірі» Алматы « Дайк –Пресс»-1996ж., 63-72-беттер және 191-бет.
|
20
|
Музыкалық ырғақтың көркемдік мәні. Артикуляция. Агогика. Акустика. Х. Күйі «Жайма қоңыр»
|
Ырғақ – есту қабілетімен қатар қойылатын музыкалық қасиеттердің бірі. Ырғақ өлшеммен тығыз бірлікте. Күй өлшемдері ырғағы өзіндік ерекшеліктерімен әлі зерттеліп келе жатқан құбылыс. Күй ырғағы табиғаты күрделі, оны түсіну, түйсікте, бесіктен даритын, берілетін қасиет.
|
|
К.Сахарбаева «Домбыра үйрету әдістері» Алматы «ИздатМаркет»,2006ж., 52-59-беттер.,119-бет. А. Есенұлы, Г. Елеусізқызы «Күй керуені» Алматы «Өлке»-1997ж., 85-87-беттер.
|
21
|
Динамикалық дыбыс күші өзгешеліктері. М. Әубәкіров «Фантазия»
|
Фантазия – қиял болжам деген ұғымды білдіреді, еркін құрылымдағы шығарма. Шығарма вариациялы түрде жүреді.
|
|
К.Сахарбаева «Домбыраға арналған шығармалар» хрестоматиясы. Алматы «Мектеп»,2002ж., 141-157-беттер.
|
22
|
Байжігіт «Көкбалақ»(XVI-XVII ғғ.) Теріс бұраулы күйлердегі ерекшеліктер.
|
Домбыраның соль ішегінде бір дыбысты 2-саусақпен басып тұрып, секста интервалын – 1, 2 – саусақтармен, квинтаны – 3, 2 – саусақтармен, ал квартаны 4,2 – саусақтармен алу. Квинта интервалын - 2, 3, содан соң 3, 4 – саусақтармен алу.
|
|
А.Райымбергенов «Күй қайнары»,Алматы «Өнер»,1990ж.,113-117-беттер.
|
23
|
А.Жайымов «Желдірме»
|
Күй – халық әуендері негізінде «желдірмелер» жанрындағы , шертпе күй дәстүріндегі шығарма. Күй басталғаннан-ақ суырып салмалық айқын аңғарылады.
|
|
А. Жайымов «Шаттанамын» Дайк – Пресс- Алматы, 1997. 27-бет.
|
24
|
Н. Тілендиев «Алтын дән»
|
Шығармада қазақ халық аспаптарының барлық орындаушылық мүмкіншіліктерін сарқа пайдаланып, қазақ халқының күй жанрын асқан шеберлікпен дамыта білген.
|
|
К. Сахарбаева «Домбыра – Дастан» Алматы «Мектеп» 2002ж. 235-бет.
|
25
|
Мәмен «Ақшолпан» (1859 – 1931)
|
«Ақшолпан» күйінде бірнеше күй буындары бір бөлім құрайды. Мәселен, күй тақырыбы мен орта буын бір арнаға құйылса, кіші саға мен үлкен саға тұтасып жатыр.
|
|
А.Райымбергенов «Күй қайнары»,Алматы «Өнер»,1990ж.,216-221 беттер.
|
26
|
А.Жайымов «Аққулы айдын»
|
«Аққулы айдын» - шертпе күй дәстүрінде «Аққу» тақырыбындағы шығармалар тектес жазылған.
|
|
А. Жайымов «Шаттанамын» Дайк – Пресс- Алматы, 1997. 39-бет.
|
27
|
Сембек «Наз
Қосбасар»
|
«Наз Қосбасар»-шағын ғана әуенненқұрылған күй болғанымен өте әуезді, иірімге бай күй.
|
|
А. Тоқтаған, М. Әбуғазы «Тәттімбет және Арқа күйлері» Алматы «Білім» 2005ж.123-бет.
|
28
|
Е.Брусиловский «Румын әуендері»
|
«Румын әуендері» 1953 жылы Бухарест қаласында өткен жастар мен студенттердің дүниежүзілік фестиваліне байланысты Құрманғазы атындағы халық аспаптар оркестріне арнап жазылған.
|
|
К. Сахарбаева «Домбыра – Дастан» Алматы «Мектеп» 2002ж. 129-бет.
|
29
|
М. Әубәкіров «Жас екпін»
|
«Жас екпін» - жеке жоспарлы арнайы концерттік шығарма. Автор шығармада – жастық шақты, құбылмалы да жігерлі,еш нәрседен қаймықпайтын қайсарлықты көрсете білген.
|
|
К. Сахарбаева «Домбыра – Дастан» Алматы «Мектеп» 2002ж. 116-бет.
|
30
|
Әшімтай«Қоңыр қаз»
|
Бұл күй негізінен қазіргі Жезқазған, Балқаш өңірінде ерекше мәшһүр болған. Күй батыр құс – қоңыр қаз жайында сыр шертеді.
|
|
А. Есенұлы, Г. Елеусізқызы «Күй керуені» Алматы «Өлке» - 1997ж., 34-бет.
|
31
|
Нотаны бірден оқып ойнау.Сейтек «Белшешпе»
|
Күйдің музыкалық көркемдік тұрғысынан, оның нотасын толық саралау қиын жерлерін барынша игеру, автордың ойын, шығарманың мазмұнын дұрыс түсіне білуге тырысқан жөн.
|
|
Б. Каракулов «Асыл мұра» Алматы – «Өнер» 70-73 беттер.
|
32
|
Нотаны бірден оқып ойнау.Дәулеткерей «Қарабас топан»
|
Күйді үйренгенде көңіл бөлетін жағдайлар: түсініктеме, күйді толығымен ойнау, қиын жерлеріне көбірек тоқталу, қиын тұстарын игеру жолдарын түсіндіру, есебінен қателеспей нақты ойнату.
|
|
Б. Каракулов «Асыл мұра» Алматы – «Өнер», 48-51- беттер.
|
33
|
Емтиханға дайындық
|
1.Мәмен «Он жетінші жыл»
2.Қазанғап «Домалатпай Ақжелең»
3. Сембек «Наз Қосбасар»
4. Н. Тілендиев «Алтын дән»
5. Е. Брусиловский «Румын әуендері»
|
|
А.Райымбергенов «Күй қайнары»,Алматы «Өнер»,1990ж.,216-221 беттер.
С.Балмағамбетов «Саз зергері Қазанғап» Алматы – 2001ж. 22-бет.
А. Тоқтаған, М. Әбуғазы «Тәттімбет және Арқа күйлері» Алматы «Білім» 2005ж.123-бет.
К. Сахарбаева «Домбыра – Дастан» Алматы «Мектеп» 2002ж. 235-бет.
К. Сахарбаева «Домбыра – Дастан» Алматы «Мектеп» 2002ж. 129-бет.
|
7. Пәнді оқыту жөніндегі әдістемелік нұсқаулар.
Осы пән оқыту бойынша жалпы әдістемелік нұсқаулар: ПОӘК-нің тараулардың мұқият талқылау, пән ерекшеліктері бойынша қолданылатын оқыту әдістері, әдебиетпен жұмыс жасау бойынша әдістемелік ұсыныстар, семинар, СОӨЖ, СӨЖ, практикалық сабақтарының орындалуы бойынша нұсқаулар, білімді бағалау жөніндегі мәліметтер, бағалау критериялары, сонымен қатар негізгі бақылау түрлері және дайындау материалдары бойынша нұсқаулар.
Достарыңызбен бөлісу: |
