І.Ұйымдастыру кезеңі

• Темір және оның қосылыстары

І.Ұйымдастыру кезеңі

• І.Ұйымдастыру кезеңі
• Үй тапсырмасын сұрау.
• ІІ. “Ер дәулеті – еңбек”
• Жаңа сабақты түсіндіру.
• ІІІ. “Ырыс алды – ынтымақ”-негізгі бөлім
• Мылқау сурет,суреттер сөйлейді
• ІҮ. Бәрін білгім келеді”- тақырыпты ашу.
• Биологиялық диктант, ВЕНН диаграммасы
• “Бейнет түбі- зейнет”- қорытындылау, бағалау.
• Ү. Үйге тапсырма

• Үй тапсырмасы:
• “Ер дәулеті – еңбек”

• Алюминий және оның қосылыстары

• Үй тапсырма-
• сын сұрау

• Ұяшық таңдау

• Миға шабуыл

• Жауабы

• Кейін

• Жауабы

• Кейін

• 2.Алюминий күшті тотықсыздандырғыш, металл беті ауадағы оттекпен жанасқанда лезде тотығып оксидті қабықшамен қапталады.
• 4АІ + 3О2 = 2АІ2О3 алюминий оксиді
• 2АІ + 3СІ2 = АІСІ3 алюминий хлориді
• АІ + Р = АІР алюминий фосфиді
• 2АІ + Н2О = 2АІ(ОН)3 + 3Н2 алюминий гидроксиді
• 2АІ + 6NaOH = 2Na3AІО3 + 3Н2 натрий алюминаты
• AІ2О3 - корунд. Ақ түсті қатты зат, суда ерімейді.
• 4АІ + 3О2 = 2АІ2О3
• Қышқылмен, негізбен әрекеттеседі.
• АІ2О3 + 6НСІ = 2АІСІ3 + 3Н2О
• АІ2О3 + 2NaOH = 2NaАІО2 + Н2О
• АІ(ОН)3-іркілдек, ұйыған айран тәрізді ақ түсті зат.
• Қыздырғанда айырылады: 2 АІ(ОН)3 = АІ2О3 + 3Н2О
• АІ(ОН)3 + 3НСІ = АІСІ3 + 3Н2О

• Жауабы

• Кейін

• Жауабы

• Кейін

• 1. Магналий (Al+Mn+Mg) 2. Дюралюмин (Al+Mg+Si+Cu) 3.Силумин (Al+Si+Na)

• Кеме және зымыран жасауда
• Ұшақ жасауда
• Машина жасауда

• Мылқау сурет,суреттер сөйлейді

• Темір және оның қосылыстары

• Білімділік:
• Кеңінен таралған металл темір
• элементінің атом құрылысы,
• алынуы және қосылыстарының
• ерекшеліктері мен қолданылуы,
• қасиеттері туралы түсіндіру.

• Сабақтың мақсаты

• Дамытушылық:
• Оқушылардың пәнге қызығушылығын,
• дүниетанымын, қосымгша
• топша элементтері жайлы
• білімдерін одан әрі дамыту.

• Тәрбиелілік:
• Өздерінің қабілетіне сай
• ізденіспен еңбектеніп,
• жеке тұлға екенін
• сезіне білуге үйрету.

• Сабақтың көрнекілігі:
• суреттері,
• тірек – сызбалар,
• оқушыға көмекші
• материалдар
• топтамасы

• Тарих

• Медицина

• Пәнаралық
• байланыс

• Математика

• Қазақ әдебиеті

• Биология

• Сабақтың типі:
• Жүйелеу аралас сабағы

• Сабақтың түрі:
• Зерттеушілік тұрғыдағы сабақ

• Сабақтың әдісі:
• Түсіндірмелі көрнекілік

• ІІІ. “Ырыс алды – ынтымақ”-негізгі бөлім
• Жаңа сабақты түсіндіру.

• ІІІ. “Ырыс алды – ынтымақ” - негізгі бөлім Жаңа сабақты түсіндіру.

• Өнеркәсіпте
• алынуы

• Қолданылуы

• Темірдің маңызды
• қосылыстары

• Физикалық
• қасиеттері
• Химиялық
• қасиеттері

• Периодтық
• жүйедегі орны
• және атом құрылысы

• Табиғатта
• таралуы

• Құрамында
• темірі бар
• қосылыстар

• .

• Темір- адам қоғамымен бірге туып, бірге жасасып, адам мүддесіне ұзақ уақыт қызмет етіп келе жатқан тарихи элемент. Ол-адамды алғашқы құрал мен қару жарақтан бастап, бүгінгі ғарыш кеңістігіне көтерген жасампаз металл.
• Темір кенінің қоры жағынан Қазақстан -әлемде сегізінші, оны өндіруде он бірінші орын алады. Ал ТМД елдері арасында Ресей мен Украинадан кейінгі үшінші орында тұр.

Темір –ІV период VIII топтың қосымша топша элементі. Қосымша топшадағы барлық элементтер сияқты темірде – d элементке жатады.

• Темір –ІV период VIII топтың қосымша топша элементі. Қосымша топшадағы барлық элементтер сияқты темірде – d элементке жатады.

• Жалпы сипаттама.
• Периодтық жүйедегі орны
• және атом құрылысы

• Темір - айнымалы ІІ және ІІІ валентті,.
• Қосылыстарында +2 және +3 тотығу
• дәрежелерін көрсетеді:
• Fe0 – 2e Fe2+
• Fe0 – 3e Fe3+

• Темір – табиғатта таралуы бойынша екінші металл. Оның жер қыртысындағы үлесі 4,2%. Көптеген метеориттердің құрамында темір бар, сондықтан оны ертеде “аспан” және “жұлдыз” тасы деп атаған. Жер қыртысында темір көптеген минералдар түзеді. Темірдің маңызды өнеркәсіптік кендері: қызыл теміртас (Fe2O3), магниттік теміртас (Fe3O4), пирит (FeS2). Елімізде темір кендерінің үлкен қорыРудный темір кені бассейінінде және Орталық Қазақстанда бар. Қазіргі уақытта елімізде бірнеше жүздеген кен орындары мен кен ошақтары белгілі. Көптеген кен орындарында кендердің аз тереңдікте орналасуы оларды арзан ашық әдіспен өндіруге мүмкіндік береді. Темір тұздары теңіз суларында бар, мұхит түбінде темірге бай табиғи шөгінділер кездеседі.

• Магнетит

• Гематит

• Ғе3О4

• Ғе2О3

• Лимонит

• Пирит

• Темір – жылтыр, күміс түстес ақ металл,
• оның тығыздығы – 7,87 г/см3.
• Балқу температурасы жоғары – 15390С.
• Темір иілімді, магниттелетін және оны жоғалтатын
• қасиеті бар.

Жай заттармен әрекеттесуі:

• Жай заттармен әрекеттесуі:
• Темір оттекте жанғанда +2, +3 тотығу дәрежесін
• көрсетеді, ұшқын шашыратып жанады:
• 1. 3Ғе + 2О2 Ғе3О4(ҒеО*Ғе2О3) темірдің тот қағы

• Ылғалды ауада тат түзеді:
• 4Fe + 6H2O + 3O2 = 4Ғе(ОН)3
• Белсенді бейметалдар темірді тотықтырады:
• 2Fe + 3Cl2 = 2Fe Cl3 темір хлориді
• Fe + S = FeS темір сульфиді
• 3Fe + C = Fe3C цементит

• Күрделі заттармен әрекеттесуі:
• Қатты қыздырылған темір су буымен әрекеттеседі:
• Fe + H2O = FeO + H2

• Сұйылтылған азот және күкірт қышқылдарымен
• әрекеттесіп, темір тотықсызданады:
• Fe + 4HNO3(сұйық) = Fe(NO3)3 + NO + 2H2O
• Fe + H2SO4(сұйық) = FeSO4 + H2

• Темір белсенділігі төмен металдарды олардың
• тұздарынан тотықсыздандырып, ығыстырып
• шығарады:
• Fe + CuCl2 = FeCl2 + Cu

• Пирометаллургиялық әдіспен:
• оксидінен тотықсыздандыру арқылы:
• Fe2O3 + 3H2 = 2Fe + 3H2O

• Алюминтермиялық әдіспен:
• Fe2O3 + 2Al = Al2O3 + 2Fe

• Көміртек (ІІ) оксидімен тотықсыздандыру
• арқылы:
• Fe3O4 + 4CO = 3Fe + 4CO2

• Темір – тірі организмдердің құрамында кездеседі. Ересек адамдардың денесінде 4-5 г темір бар. Оның 65% қандағы гемоглабиннің құрамына кіреді. Темір ионы ғана қанға қызыл түс береді. Қанның құрамында темірдің жетіспеуі қаназдық ауруын туғызады. Темір көптеген тағамдардың құрамында кездеседі. Мысалы: қара нан, картоп, алма, өрік, қарақұмық жармасында. Бұл тағамдарды күнде ас мәзірінде пайдаланып, қан аздықтың алдын алу керек. Ешкінің шикі сүтінде де темір кездеседі. Оны шикілей ішу адамға өте пайдалы.

Радиация әсерінен гемоглобин

• Радиация әсерінен гемоглобин
• синтезделмесе, адам ақ қан ауруына
• шалдығады. Медицинада темірдің
• дәрілік препараттары, зерттеу кезінде
• индикатор ретінде қан ауруын
• анықтауға қолданылады.

• Темір (ІІ) оксиді немесе (FeO) – негіздік оксид, оңай тотығатын қара ұнтақ, оны мына реакция бойынша алады:
• Fe2O3 + CO 2FeO + CO2
• Қышқылдармен және қышқылдық оксидтермен әрекеттесіп тұз түзеді:
• FeO + 2HCl = FeCl2 + H2O
• FeO + CO2 = FeCO3

• Темір (ІІІ) оксиді Fe2O3 – амфотерлі оксид, бірақ негіздік қасиеті
• басымдау, ең тұрақты оксид, қызыл-қоңыр түсті, минералы
• гематит.
• ІІ. Химиялық қасиеттері:
• қышқылмен Fe2O3 + 3H2SO4 = Fe2(SO4)3 + 3H2O
• негізбен Fe2O3 + 2NaOH = 2NaFeO2 + H2O

• Темірдің ІІ және ІІІ валентті оксидтеріне екі түрлі гидроксидтері сәйкес келеді.
• Fe (II) гидроксиді – жасыл тұнба, ал Fe (III) гидроксиді – қызыл-қоңыр түсті. Олар суда ерімейтін заттар.
• І. Алынуы.
• ҒеSО4 + 2NaOH = Fe(OH)2 + 2Na2SО4
• FeCl3 + 2NaOH = Fe(OH)3 + 3NaCl

• Темір
• құймалары

• Қолданылуы:

• Fe3C – цементит шойын
• түрінде.

• Болат
• түрінде

Темірден жасалған

• Темірден жасалған
• әр түрлі
• қару-жарақтар.
• Х – ХІІ ғасырлар.

• Темірден
• жасалған
• кілттер

• Темір......түстес,........металл.
• 2. Темір иілімді,.......қасиеті бар,
• тығыздығы.......,балқу температурасы....

• 3. Темір қосылыстарында......тотығу дәрежесін
• көрсетеді.
• 4.Темір құймалары ........және......түрінде қолданылады.

• темір

• алюминий

• ұқсастығы

• Венн диаграммасы

• Адамдар металдарсыз өмір сүре алмайды... егер металдар болмаса... адамдар жабайы аңдардың арасында ең аянышты өмір сүрген болар еді.”
• Георгий Агрикола

• бағалау. Ү. Үйге тапсырма