Лекция концерт. Тақырып: «Дина Нұрпейсованың шығармашылығы мен өмір баяны»

Домбыра мұғалімі:Айтмұханбетова Ш.

Оқушылармен амандасу.

Оқушылардың ынтасын сабаққа аудару.

Мұғалім: Оқушылар бүгінгі сабағымызда Ұлы Құрманғазының шәкірті, лайықты мұрагері Дина Нұрпейісованың өмірі мен шығармашылығына тоқтала отырып, Дина куйлерін тыңдайық.

Оқушылар сабағымызды бастамас бұрын өткен сабағымызды қайталап алайық. Дина апаларынның қандай күйлерін білесіңдер? Иа,Тойбастар,Әсем қоңыр,Бұлбұл және де Жеңіс, Партия туралы,Он алтыншы жыл т.б көптеген күйлері бар. Дина Нұрпейісова 1861жылы Батыс Қазақстан облысы,Жаңалы ауданының Бекетайқұм деген жерінде дүниеге келген. Әкесі кенже де домбыра шертетін кісі болған. Динаға алғаш рет домбыра үйреткен әкесі Кенже екен . Ол кісі «Айжан қыз» атты күйді автордың өзінен үйреніп, оны қызы Динаға үйреткен.Дина 9 жасында әкесі орындаған ән күйлерді түгел үйреніп алып,орындап жүрген. Байжұма секілді күйшілердің күйін нақышына келтіре тартып, ел арасында арасында « күйші қыз» атанып, көзге түскен. Қаршадай күйші қыздың даңқын естіп білген Құрманғазы Сағырбайұлы арнайы іздеп келген.Атақты күйші Құрманғазы Динаны 10 жасында кездесіп, 9 жыл бойы қасына ертіп,атақты күй сайыстарына қатыстырып отырды.Кейін күй тартпай өз жанынан күй шығар деп ақыл берді.Құрманғазының Динаға домбырасын бенгені.

Сұрасаң менің атым –Құрманғазы,

Құтқармас ,қашса қоян құмнан тазы.

Үйіңе досың келіп құр аттанар,

Қайтейін кедейшілік малдың азы.

Айтайын айт дегенде өлеңімді,

Білерім бір күн бар өлерімді.

Олда бір маған берген бақыт шығар,

Берейін Динаға домбырамды,өнерімді.

«Домбыра менің өмірлік серігім еді. Ол ғұмырымның ұзақта қиян кескі қиын жолында серік,берік сүйеу болды.Енді осы қимас серігімді лайықты мұрагерім –саған тапсырдым»-деп домбырасын Динаға берді.Дина домбыраны қолына алды да Әсем қоңыр күйін бастап тартады.

Мұғалім: Күй- қазақтың бағына біткен дара өнер, қастерлі дүние. Ұлы таланттар сан ғасырлық тарихымызды домбыра үні арқылы күй құдіретімен жеткізген. Алып даланың сырлы сазын мұңлы күймен жеткізе білген Қорқыт, Кетбұға , Асан қайғы, Қазтуған, Қ ұрманғазы секілді ұлы тұлғалардың ізін басып, дәстүрін жалғастырып бүгінгі күнге жеткізген дәулескер күйшілер сирек.Сол сиректердің бірі әрі бірегейі- әйгілі күйші Дина Нұрпейісова.Оның домбыра шертісіне тәнті болған дәулескер күйші батасын береді. Домбыра тартудың тылсым сырларын үйретеді. Әруақты күйші Құрманғазы атамыз- Динаның өнержолындағы тұсауын алғаш кескен адам.

Енді бір сәт слайдқа көз салайық балалар!

Саусағынан күй саулаған әйгілі күйші Дина Нұрпейісова домбырашы ғана емес, той думанның көркін қыздырған шебер балуан да болған. Дина апамыздың қарапайымдылығынан бұрын жігерлілігіне бас июі керек. Кезінде қыз- келіншектеріміз шалбар киіп, күреспек түгілі ел алдында өз ойларын толық білдіре алмаушы еді. Ал Дина Кенжеқызы кез келген той- думанда домбыра шертіп, күй тартумен бірге білегін түріп, күреске де түсетін шебер балуан болған». Динаның қос қолымен бірдей домбыра шертудегі шеберлігін көрген адамды ерекше қайран қалдыратын.

Жақсы ендеше Қүсманғазинова Айнұрдың орындауында Динаның күйі «Тойбастар»

Балалар осы Тойбастар күйінің шығуы Дина « Той бастар» күйін 1940 жылы өткен Қазақстан республикасының жиырма жылдығына арнап шығарады. Дина бұл күйінде бостандық алған, өз мемлекеті өркендеп келе жатқан экономикасы мен мәдениеті бар халықтың шалқыған қуанышын суреттейді. «Той бастар» жарқын болашаққа алып адаммен келе жатқан халықтың салтанатты марш сияқты. Бұл арнау күй. Құрылымы жағынан төкпе күй.

Халық күйі Арғынғазы күйін Ахиқат Ұлжанның орындауында тыңдайық. .