Мұғауина М. О. Денсаулық сақтау саласының қызметкерлеріне арналған Қазақ тілі

Мысалы:

Абайлаңыз тұмау!

Тұмау ауруының көбейетін кезі әдетте желтоқсан-наурыз айлары болып саналады. Бірақ биыл тұмау қазан-қараша айында, сәл ертерек белең алды. Бұған ауа-райының құбылуы себеп болса керек. Бұл ауруға шалдыққанда көбіне аса мән бермей, «әншейін тұмау ғой» деп жеңіл қарауға болмайды. Ол асқынып кетсе, тыныс жолын, жүйке жүйесін, қан тамырларын, жүректі ауруға шалдықтырады. Тұмауды қоздыратын вирустар тыныс жолының кілегей қабығында өсіп-өнеді. Тұмау тиген адам аурудың микробын жөтелгенде, түшкіргенде және қақырығы арқылы ауаға таратады. Сондай-ақ, бұл вирус науқастың ыдысы, сүлгісі, қол орамалы, кітабы және сол секілді басқа да нәрселері арқылы жұғып, тез тарайды. Бір мезгілде бір ауыл, өлке, тіпті бүкіл жер жүзі адамдарының жаппай ауруы мүмкін. Бір ауырған адам бір-екі жылға дейін тұмаумен қайтып ауырмайды.

Бесікте жатқанымда-ақ берген білім.

Шыр етіп жерге түскен минутымнан,

Құлағыма сіңірген таныс үнін.

Ана тілі дегеніміз- сол тілді жасаған, жасап келе жатқан халықтың баяғысын да, бүгінгісін де, болашағын да танытатын, сол халықтың мәңгілігінің мәселесі. Ана тілін тек өгей ұлдары менсінбейді, өгей ұлдары ғана оны аяққа басады.

Әрбір тіл өзінің халқы үшін - Ұлы.

Сөзі жоғалған ұлттың өзі де жоғалады.

ел – ім

Менің қала – м

дос – ым

көше – м
емхана – ң

Сенің қалам – ың

әріптес – ің
дәптер – і

Оның бала – сы

Отан – ы

әже – сі

Тұмауратқан адам тәулігіне 2 литр сұйықтық ішкені дұрыс. Ол ағзадан вирустың тез шығып кетуіне көмек­те­седі. Сондай-ақ, тұмау эпидемиясы басталған кезде қолды тәу­лігіне 5-6 рет сабындап жуу керек. Бұл тұмаудың жұғуын 2 есеге дейін тө­мендетеді. Тұмаудың тағы бір емі — бал қосылған сүт. Сондай-ақ, ауырған кезде сүті бар шайға бал қосып, және сүтке сары май қосып ыстықтай ішуге болады. Бір стакан ыстық сүтке бір шай қасық бал, ұсақталған немесе үккіштен өткізілген сарымсақтың бір бөлігін араластырыңыз. Дәмді болмаса да бұл тәсіл тұмауды бірден жоюға көмектеседі. Бұл дертке қарсы үйде өсетін өсімдіктерді де пайдалануға болады. Мысалы, алоэ жапырағының сөліне бірнеше тамшы өсімдік майын қосып, мұрынға тамыз­ған жөн. Егер алоэ табылмаса орнына сәбіз шырынын да пайдалануға болады. Тек оған бірнеше тамшы сарымсақ сөлін қосуды ұмытпаңыз.

Мұрныңыз бітіп қалса, пияздың суы да жақсы көмектеседі. Ол үшін таза мақтаны пияздың суына шылап, бірнеше минут мұрын қуысына салып қою керек. Оны күніне 4-5 рет қайталау қажет.

Тазартылған 50 грамдай өсімдік майына сарымсақ (екі-үш бөлігін) пен орташа көлемдегі бас пияздың төрттен бірін майдалап турап, араластырып бір түн қою керек. Ертесіне оны сүзіп, сөлін мұрын қуысына тамызасыз. 5 ас қасық суға шыланған 1 грамм мумие ерітіндісін күніне бірнеше рет мұрынға тамызу керек. Кеңсірік қабынғанда күніне бір рет ертеңгісін ашқарынға 0.2 грамнан ішуге де болады. Бес күн үзілістен кейін ем 3-4 рет қайталанады.

А) ерлік;

В) айттым;

Д) көрдім;

Е) білім;

С) киімім.

А) баласы;

В) күлімсі;

Д) қылымсы;

Е) жазғы;

С) қысқы.

А) ағам;

Д) ағашың;

Е) аналарың;

С) баласы.

А) жемге;

В) адамның;

Д) әніме;

Е) білімде;

С) киіммен.

А) баласы;

В) үйлерің;

Д) баламыз;

Е) дәрігерлері;

С) қолдарыңыз.

Ғұмыр – жизнь

Өзара байланысқан – связаные между собой

Денеге сіңеді – впитывается в организм

Қорытылады – перерабатываются

Шығару ағзалары – органы выделения

Тамақтың алдында – до еды

Тамақтан кейін – после еды

Шөп дәрілерін көрсетіңізші – покажите пожалуйста лекарственные травы

Орнын ауыстыратын дәрі – заменяющие лекарства

Дәрігердің берген рецептісі бойынша – по рецепту выданный врачом

Жаңа сөздермен танысыңыз!

Ағза; Дерт; Дауа; Ем; Емдік;

Сырқау; Дәрілік өсімдік; Зат алмасу; Халық емшісі.

Өсімдік жанға шипа, дертке дауа демекші, адам баласы кейбір өсімдіктерді әртүрлі ауруларды емдеуге пайдалануға болатындығын алғашқы қауымдық кезеңнен бастап-ақ білген. Одан бірнеше мың жылдан кейін дәрілік өсімдіктерді емге пайдаланудың мән-жайы халық арасынан ауыздан- ауызға таралып, кейіннен жазба бетінен жарыққа шыға бастады. Біздің ғасырға жеткен осындай жазбаларда өсімдіктерді пайдалану туралы ілім б.э 6 мың жыл бұрын Иран жерінде өмір сүрген Шумер мемлекетінен басталғаны туралы жазылған.

Өсімдіктерді ауру-сырқауды емдеуге пайдалану әр елде өздеріне керек бағытта, әр түрде жүргізілген. Осыдан келіп жалпы дәрілік өсімдіктерді емдеу ісіне пайдалану жолдарын өрістетуде үлкен мүмкіндікке жол ашылды.

Греция елінің дәрігері Гиппократ осындай дәрілік өсімдіктердің

200-ден астам түрін жазып, оларды ауруларды емдеуге, қалай пайдалануға болатындығы туралы толық ғылыми тұрғыдан мағлұмат беріп кетсе, ал Грецияның Диоскорит атты дәрігері өзінің «Дәрілік заттар» еңбегімен тарихта қалған. Оның еңбегінде дәрілік өсімдіктердің 600 түрінің қолдану жолдары жазылған.

Жалпы қолданып жүрген препараттардың 40% дәрілік өсімдіктерден жасалған.

Жергілікті жердегі емдік өсімдіктердің түрлері.

Еліміз Қазақстан өсімдіктердің алуан түрлерімен және де емдік өсімдіктердің 500-ден астам, ал Шиелі өңірінің өзінде 50-ден астам түрлері өседі және ол дәрілік өсімдіктерді халыққа шипалы қасиетін таныстырушы, халық емшісі Л.Б.Скупченко.

Сұхбаттасайық!

• 
  Емдік қасиеті бар қандай өсімдіктерді білесіз?
  
• 
  Дәрі ішкен пайдалы ма, дәрілік өсімдік пайдалы ма?
  
• 
  Дәрілік өсімдік асқазанға тимей ме?
  
• 
  Дәрілік өсімдік дәріханада дәрігердің рецептісінсіз бере ме?
  
• 
  Дәрілік өсімдіктердің сақталу мерзімі қорапта көрсетіле ме?
  

Ғ.Мүсірепов.

Ана тілін білмейтін адам – бір қолы жоқ шолақ адам сияқты.

Ғ.Мұстафин.

Бұл дәуірде өз тілін, әдебиетін білмеген адам толық мәнді интеллигент емес деуге де болады. Себебі, ол қандайлық мамандық білімі болса да, рухани ой тәрбиесінде сыңыр жақ азамат болады. Ана тілін білмейтін адам мәдениетті адам санатына қосылмайды.

М.Әуезов.

Әр халықтың ана тілі – білімнің кілті... Біздің жастарымыз ана тіліне жетік, білімді, мәдениетті болсын.

А.Жұбанов.

отыр - мен тұр - мын жүр - мін жатыр -

отыр - біз тұр - мыз жүр - міз жатыр -

Жалбыз – өзен мен көл жағалауларында, шабындықтар мен бақшаларда кездеседі. Жалбыздың түрлері көп. Емдік қасиеті ертеден- ақ мәлім, оны халық жүз бір ауруға ем дейді. Жүрек ауруына, бүйрек пен бүйрек түбекшесі, бауыр мен өт қабы ауруларына, демікпе, тыныс алу жолдарына ем.

Жантақ- құмда, тастақты тау етегінде, сортаң жерлерде өсетін көп жылдық өсімдік. Сабағы тік өседі, гүлі қызыл. Созылмалы гастритке, он екі елі ішек жарасына ем.

Итошаған – биіктігі 60 см шамасында, бір жылдық шөп. Құрамында каротин, аскорбин қышқылы, эфир майы бар. Дизентерия, экзема, диатез, қан азайғанда, буын ауруларына ем.