«Өзін- өзі тану» ПӘні бойынша оқУ-Әдістемелік кешені

Семей, 2013

Алғы сөз

Құрастырушы_______________Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің педагогикалық психология “____” ____ 2013 ж.

2 ҚАРАЛДЫ

1. 
   Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университетінің “Педагогикалық психология” кафедрасының отырысында
   

Хаттама №__1____ «__»________ 2013 жыл

3.1 Университеттің оқу-әдістемелік кеңесінің отырысында мақұлданды және баспаға ұсынылды

Хаттама №__1____ «__»_______ 2013 жыл
ОӘК төрағасы, оқу ісі жөніндегі проректор_______

Мазмұны:

1. 
   Қолданыс аймағы
   
2. 
   Нормативтік сілтемелер
   
3. 
   Жалпы ережелер
   
4. 
   Оқытушыға арналған пәннің жұмыс оқу бағдарламасы
   
5. 
   Студенттің өзіндік жұмысының тақырыптарының тізімі
   
6. 
   Пәнге арналған оқу-әдістемелік картасы
   
7. 
   Әдебиетпен қамтамасыз ету оқу-әдістемелік картасы
   
8. 
   Әдебиеттер
   

«Өзін-өзі тану пәнін оқыту әдістемесі» пәнінің электрондық оқу-әдістемелік кешені қашықтықтан оқыту технологиялалары (ҚОТ) бойынша оқитын «5В010200» – «Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі» мамандығының студенттеріне арналған. ПЭОӘК студенттерді курс мазмұнымен, өзектілігімен, қажеттілігімен, саясатымен және студенттің оқу үдерісінде қандай дағдылар мен іскерлікті үйренетінімен таныстырады.

Пәнді ҚОТ бойынша оқу кезінде ПЭОӘК негізгі құрал болып табылады.

Нормативтік сілтемелер

Осы «Өзін-өзі тану пәнін оқыту әдістемесі» пәнінің электрондық оқу-әдістемелік кешені (ПЭОӘК) берілген пән бойынша оқу үдерісін ҚОТ пайдалана ұйымдастыру ретін анықтайды және келесі құжаттардың талаптары мен ұсыныстарына сәйкес әзірленген.

«5В010200» – «Бастауыш оқытудың педагогикасы мен әдістемесі» мамандығының Мемлекеттік жалпыға бірдей міндетті білім стандарты ҚР МЖМБС 6.08.067-2010, ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2011жылғы «_08_» _тамыз__ №349__ бұйрығымен бекітілген.
3. Жалпы ережелер
3.1 «Өзін-өзі тану пәнін оқыту әдістемесі» пәні Педагогикалық факультеттің «Педагогика және психология» мамандығының негізгі білім бағдарламасы негізінде «Психология және адам дамуы және қарым-қатынас психология» бағытындағы мамандандыру пәндерінің құрамына кіреді. Курста студенттер теоретикалық және практикалық блоктарды оқиды.Үшінші курстың 6 семестрінде оқиды Қорытынды бақылау формасы-емтихан.

3.2 Курстың негізгі мақсаты болып «Өзін-өзі тану пәнін оқыту әдістемесі» курсында студенттердің теориялық білімдерін практикамен ұштастыру көзделеді, семинар және практикалық сабақтар процесінде оқу пәнінің бастауыш сыныптарда оқытылу ерекшелігін қарастыру.

3.3 «Өзін- өзі тану пәнін оқыту әдістемесі» курсын оқытудың міндеттері:

-Студенттердің «өзін-өзі тану пәнін оқыту әдістемесі» пәнін ғылым ретінде қабылдауын, пәннің мәселелері мен міндеттері жөніндегі түсініктерін қалыптастыру, ;

-Педагогикалық процесс, оның міндеттері, құрылымы, ұйымдастыру формасы жөнінде мағлұмат беру;

-Мұғалімнің сабақ үстінде бақылай отырып бағалау әрекеті туралы, оқытудың критериялары мен функциялары жөнінде, оқытудың әдістері туралы мағлұматтар беру;

• 
  мектептегі өзін-өзі тану пәнін оқытудың дәстүрлі және инновациялық әдістерін;
  
• 
  оқытудың негізгі міндеттерін;
  
• 
  білім беру жүйесіндегі оқыту мен білім беру теориясын;
  
• 
  өзін-өзі тану пәні бойынша дәстүрлі және интерактивті сабақ формаларын ұйымдастыруды;
  
• 
  өзін-өзі тану пәнін ұйымдастыруға қойылатын әдістемелік, психологиялық, тәрбиелік, физиологиялық- гигиеналық талаптарды;
  
• 
  өзін-өзі тану сабақтарын ұйымдастыру әдістемесін;
  
• 
  өзін-өзі тану пәні бойынша оқушылардың өздік жұмыстарын ұйымдастыруға қойылатын талаптарды;
  
• 
  өзін-өзі тану пәні бойынша білімдерін бақылауды ұйымдастыру принциптерін;
  
• 
  
  

• 
  Педагогикалық қарым-қатынасты, педагогикалық қарым-қатынас дағдыларын, психогигиеналық қарым-қатынас және оны педагогикалық ұжым жұмысында қолдану.
  
• 
  меңгеруі:
  
• 
  өзін-өзі тану этаптары мен процедуралары;
  
• 
  өзін-өзі тану әдістері және психологиялық принциптері;
  
• 
  өзін-өзі тану жұмысының мазмұны;
  
• 
  Іскерлігі:
  
• 
  мектепте өзін-өзі тану сабақтарында оқытудың түрлі әдістерін қолдана алу;
  
• 
  мектепте өзін-өзі тану пәні бойынша түрлі сабақтар формасын ұйымдастыру және өткізу;
  
• 
  оқушылардың өзін-өзі тану пәні бойынша өздік жұмыстарын және сабақтан тыс жұмыстарын ұйымдастыру;
  

• 
  өзін-өзі тану тапсырмалары мен формалары;
  
• 
  өзін-өзі тану жұмысын ұйымдастыру принциптері және негізгі бағыттары;
  

• 
  өзін-өзі тану іс-әрекетін ұйымдастыру формасы және тәсілдері
  
• 
  өзін-өзі тану іс-әрекетін реализациялау процесінде психологтың рөлі
  
• 
  өзін-өзі тану іс-әрекетіндегі психолог-кеңесшінің негізгі кәсіби және нормативті талаптары
  
• 
  өзін-өзі тану стратегиясына және тапсырмаларына, мақсатына ие болуы керек. Оның қоғамдағы орны және функциялары.
  
• 
  Қолдана білуі:
  

• 
  өзін-өзі тану мәселелерінің дағдыларын, іскерлігін және тәсілдерді қолдана білу.
  

Курс бағдарламасын меңгеру. «Өзін-өзі тану пәнін оқыту әдістемесі» курсын көрсетiлген бағдарлама бойынша меңгеру қажет. Негiзгi ұғымдар мен анықтамаларды меңгеру қажет.

Студенттiң өздiк жұмысы пәннiң сабақтарын толықтыратын маңызды және жауапты бөлiмi. Өздiк жұмысқа жекелеген теориялық бөлiмдер, жеке бағдарламалар құру т.б. жатады. СӨЖ бақылау ауызша және жазбаша бақылау, коллоквиумдар, тесттер, рефератттар түрiнде алынады.

Реферат титулды парақтан, мазмұннан, кiрiспеден, негiзгi бөлiктен, қортындыдан, қолданылған әдебиеттер тiзiмiнен тұрады.

Өздiк жұмыстар мен рефераттарды толтыру оқу орнының стандартына сәйкес келуi тиiс.

Аралық бақылауда өтiлген тақырыптар бойынша ауызша және жазбаша бақылау жұмыстары, тестiк сұрақтар берiледi

-Студенттердің «өзін-өзі тану пәнін оқыту әдістемесі» пәнін ғылым ретінде қабылдауын, пәннің мәселелері мен міндеттері жөніндегі түсініктерін қалыптастыру, ;

-Педагогикалық процесс, оның міндеттері, құрылымы, ұйымдастыру формасы жөнінде мағлұмат беру;

-Мұғалімнің сабақ үстінде бақылай отырып бағалау әрекеті туралы, оқытудың критериялары мен функциялары жөнінде, оқытудың әдістері туралы мағлұматтар беру;

-Студенттерді жалпы орта білім беретін мектептердегі өзін-өзі тану пәнінің мазмұнымен, бастауыш сынып оқушылармен жүргізілетін сабақ түрлерін жоспарлаумен таныстыру;

Курс форматы

Аудиториялық сабақтар келесi түрлерден: дәрiстер (Д), практикалық (Пр) сабақтардан, СОӨЖ , СӨЖ тұрады.

Тақырыптардың барлығы дәрістік, практикалық сабақтарда берілген, қалғаны өздiгiнен орындалады.

Дәрiстiк, практикалық сабақтарды орындау мiндеттi.

Аралық аттестация қортындылары студенттiң сабаққа қатысуын, өздiк жұмыстарын өз уақытында орындауын, сабақ үстiнде жауап беруiн, аралық бақылау нәтижелерiн ескере отырып қойылады.

Олар мiндеттi түрде айтылған уақытында тапсырылуы тиiс. Өз уақытынан кеш тапсырылған бақылау жұмыстарына автоматты түрде төмен баға қойылады.

Студенттердiң бiр-бiрiнен көшiргенi немесе плагиат (дайын тапсырманы көшiру) үшiн оған курс бойынша “қанағаттандырарлықсыз” деген баға қойылады.

Курс саясаты

Осы курсты оқығаннан кейін студент міндетті:

1. 
   әрбір тақырыпқа конспект жазуға;
   
2. 
   дәрістік, практикалық сабақтарды оқуға;
   
3. 
   оқулық материалдары бойынша өз бетімен практикалық үй жұмыстарын көрсетілген уақытта орындауы;
   
4. 
   апта сайын кеңестік сабақтардың алдында қысқаша тестік тапсырмалар берілуі мүмкін.
   

Әрбір студент пән бойынша жеткілікті рейтинг алуы үшін белгілі балл санын жинуы тиіс. Баллдардың максималды саны:

1-рейтинг нәтижесі бойынша 1-8 апталарда – 30 балл

2-рейтинг нәтижесі бойынша 9-15 апталарда – 30 балл

Пән бойынша семестрде максималды балл саны – 60

Берілген тапсырмаларды бағалау жүйесі (1 және 2 рейтинг нәтижесі бойынша)
1	27-30%	өте жақсы бағасын қою барысында тәлімгер тақырып бойыншы берілген ауысша, жазбаша, тәжірибелік жұмысты толығымен орындаған жағдай ескеріледі; егер нақтылау үшін берілген сұраққа жауап берілмеген жағдайда бір кемшілігі ескеріліп 1-4% алынып койылады
2	23-26%	жақсы бағасы ауысша, жазбаша, тәжірибелік жұмыс, оның нәтижелері жалпы түрде оқу жоспарына сай, бірақ бір немесе екі өрескел қатесі немесе үш кемшілігі жалпы пайыздан 1 шегеріліп отырылады (дұрыс, бірақ жетілген дәл жауап емес).
3	15-22%	қанағаттанарлық бағасы егер де ауысша, жазбаша, тәжірибелік жұмыс оның нәтижелері негізінен бағдарламаның талаптарына сай келіп, бірақ 1 өрескел қатесі және 2 кемшілігі болса, немесе 1 өрескел қатесі және 1 өрескел емес қатесі, немесе 2 – 3 өрескел қатесі, немесе 1 өрескел емес және 3 кемшілігі болса, немесе 4 – 5 кемшілігі болса қойылады.
4	0-14%	Негізінен қанағаттанарлықсыз бағасы жұмыстың жоқтығын көрсетеді, және оқушыға оны қайта жасауды ұсынуға болады.

Студент білімін бақылау

Студенттің білімін бақылау келесі түрде жүргізіледі:

• 
  ағымдағы бақылау (әр модуль соңында жүргізіледі)
  
• 
  межелік бақылау тестілеу түрінде (8 және 15 апталарда)
  
• 
  қорытынды бақылау – семестр соңында бір рет жүргізіледі
  

А1 12+А2 13=25(15-тен 29-ға дейінгі балл) емтиханға жіберілмейді

А1 16+А2 18=34(30-тен 60-ға дйінгі балл) емтиханға жіберіледі

ЕМТИХАН БАҒАСЫНЫҢ КӨРСЕТКІШІ (0-40 БАЛЛ) Емтихан-40 балл (40%)

Пән бойынша қорытынды баға келесі шкала бойынша анықталады (4 кесте).

Әріптік, баллдық және пайыздық эквиваленттегі бағалар шкаласы

4 кесте

5 кесте

№ р/б	Апталар__1__2__3__4'>Апталар	1	2	3	4	5	6	7	8	Жиыны 1-рейтинг
1	Бақылау түрі				ТМ1			ТМ2	МБ1	30 балл
2	Баллдар				150			120	30
3	Кеңестер	OF	OL	OL	OF	OF	OL	OF	OF
№ р/б	Апталар	9	10	11	12	13	14	15	Жиыны 2-рейтинг
1	Бақылау түрі			ОС			ТМ3	МБ2	30 балл
2	Баллдар			120			150	30
3	Кеңестер	OL	OL	OF	OF	OL	OF	OF

Белгілеулер: ТМ-модуль бойынша тапсрма; ОС-он-лайн семинар; МБ-межелік бақылау;

OL – он-лайн кеңес; OF- офф-лайн кеңес

Берілген тақырыпты конспектілеу.

Негізгі талаптар:

1. 
   Жазып отырған тақырыптан алшақтамай, оның мазмұнын нақты ашуға талпыну.
   
2. 
   Артық баяндау, қажетсіз дәлелдемелер мен көп сөзділікке жол бермеу.
   
3. 
   Міндетті түрде жоспар болуы және тақырып мазмұнын жоспарға сай рет-ретімен жүйелі баяндауы қажет.
   
4. 
   Жұмыс түсінікті, мағыналы, орамды тілмен жазыдуы тиіс.
   
5. 
   Барлық айтылған ойды жинақтап, тұжырымдап, тиісті қорытынды жасау.
   

1. 
   Таңдап алған жұмыстың тақырыбына қатысты студент кішігірім зерттеулер жасайды. Студен осы алғашқы ғылыми жұмысқа байланысты мәселелерге орай қажетті әдебиеттерге шолу жасаудан бастайды.
   
2. 
   Керек жағдайларда оқытушымен кездесіп, керекті кеңестеп алғаны абзал.
   
3. 
   Жұмысты орындауда студент негізгі мәселені ажыратуға, тақырыптардың өзара сабақтастығын тануға дағдыланады.
   
4. 
   Фактілер, фактілік материалдарды іріктеу және жинақтау негізінде таблицалар, графиктер, схемалар жасалады.
   
5. 
   Пайдаланған деректер, материалдар, әдебиеттердің тізімін, қайдан алғанын (сілтеме) қайда, қашан, қандай баспадан жарық көргенін көрсетуі қажет.
   
6. 
   Студенттің жазған жұмысы аудиторияда талқыланады. Ең алдымен оқытушыны қысқаша жұмыс тақырыбымен, негізгі идеясымен таныстырады. Тақырыпты зерттеуші студент жұмыс мазмұнын аудиторияда баяндайды, сұрақтарға жауап береді.
   

Жұмысты талқылау – шығармашылық жұмыстың бір көрінісі, яғни білімділік, қызығушылық тұрғысынан және тәрбиелік мән-мазмұны зор әрекет, жұмыс. Бұл кезде сөйлеушілер негізгі мәселеден ауытқымай, нақты, тұжырымды ой айтуға көңіл бөлуі тиіс.

Орындаған жұмыс талқылып, қорытындысын шығару – маңызы зор жауапты сәт, белгілі бір тақырып төңірегінде ғылыми дәйекті тұжырымдар жасап үйрену. Соңында оқытушы жұмысты жазған студенттің, пікір айтушылардың сөздерін жинақтап, қажетті толықтырулар енгізеді, мәселенің түсініксіз тұстарын анықтап, түзетулер жасайды, толықтырады, өзгертеді.

Студенттердің өздік жұмыстарды орындауларына жалпы кеңестер (нұсқаулар)

1. 
   Өздігінен білім алу үшін, алдымен сол жұмысқа қажетті нақты дағдыларға (іштей жылдам оқи білу, библиографиялық дағдылар, түрлі анықтама әдебиеттерді пайдалана білу, оқығандарды жазып алу т.б. ) ие болу керек.
   
2. 
   Біліммен жемісті шұғылдану қолайлы жағдайларды (уақыт, орын, тиісті әдебиеттер мен құралдардың болуы т.б.) керек етеді, ең дұрысы кітапханаларда, оқу залдарында біліммен шұғылдануға дағдылану.
   
3. 
   Өздігінен білім алатын адам нені оқитынын анық біліп, ол жұмысты белгілі жоспармен, жүйемен жасауы керек.
   
4. 
   Алғашқы кезде оқытушылардан, тәжірибелі адамдардан, кітапханалардан ақыл-кеңес алудың пайдасы зор.
   
5. 
   Өздігінен білім алу жұмысын асықпай, көп үзіліс жасамай жүргізген жөн.
   
6. 
   Оқыған материалды мұқият ұғатындай етіп ұғып, түсінбеген жерлерді қалдырмай, қайталап оқып, оның негізгі жақтарын жазып алу қажет.
   
7. 
   Анықтама әдебиеттерді, энциклопедияларды, түрлі сөздіктерді қоса пайдаланып отыру керек.
   

• 
  Жұмыстың көлемін шамадан тыс асырмай, оның сапасын арттыруға көңіл аудару;
  
• 
  Студенттердің өздік жұмысын оқу жұмысының басқа түрлерімен дұрыс ұштастыра білу;
  
• 
  Студенттердің дербестігін арттырып, өзіндік білім алу қабілетін жүйелі түрде дамыту;
  
• 
  
  
• 
  Өзіндік жұмыстың мазмұнына күнделікті өмірден алынған материалдарды, хабарларды енгізу;
  
• 
  Студенттерді табиғат пен қоғам дамуының жалпы заңдылықтарын, сонымен қатар нақты фактілер мен құбылыстарды өздігінен талдап түсінуге үйрету;
  
• 
  Студенттердің алған білімдерін іс жүзінде қолдана білуге дағдыландыру;
  
• 
  Студенттерді оқу жұмысына шығармашылық тұрғыдан қарауға, әр уақытта дербес және белсенді әрекет жасауға баулу;
  
• 
  Студенттердің өздігінен дербес жұмыс істеу, еңбек ету дағдыларын қалыптастыру.
  

3 кесте

Тақырыбы	Мақсаты және мазмұны	Әдебиеттер тізімі	Ұпайлар	Тапсыру мерзімі	Бақылау формасы
Өзін-өзі тану пәні бойынша ОӘК, оқулықтар. Стандарт, оқу бағдарламасы, типтік, жұмыс бағдарламалары.	Өзін-өзі тану курсын оқытуда қолданылатын оқу құралдары мен әдебиеттері туралы айтып өту. Қолдану ерекшеліктеріне тоқталып өту.	Вербицкий А.А. Активное обучение в высшей школе: контексный подход. М, 1991 Дубровина И.В. Психологические проблемы повышения качества обучения и воспитания/М, 1984	5	1- апта	талқылау
Өзін-өзі тану пәні педагогының бейнесі.	Өзін-өзі тану пәні педагогына қойылатын талаптармен таныстыру;	Вербицкий А.А. Активное обучение в высшей школе: контексный подход. М, 1991 Дубровина И.В. Психологические проблемы повышения качества обучения и воспитания/М, 1984	5	3-апта	презентация
Өзін-өзі тану сабақтарын ұйымдастыру формалары.	Әр сабақтың мақсатын анықтап, жоспарын құрып, барысын ұйымдастыра білуге үйрету; Өзін-өзі тану сабақтарына қойылатын талаптармен таныстыру;	Инновационные технологии учебно- педагогическом процессе школы и вуза. Волгоград, 1993 Самоукина Н.В. Организационно-обучающие игры в обучении. М, 1996 Селевко Г.К. Современные образовательные технологии. М,1998 курс, Алматы 2007 «Бөбек» Нұркеева С.С, Нұрбеков С.Ж. Кашкарова Л.О	5	5 апта	Сабақ жоспарлары
Өзін-өзі тану пәнін оқыту әдістері. Оқытудың белсенді әдістері.	Өзін-өзі тануды оқытудың негізгі әдістері туралы түсініктерін жинақтау. Көрнекілік және ауызша әдістердің ерекшеліктерін анықтау.	Өзін-өзі тану студент дәптері 1-курс, Алматы 2007 «Бөбек» Нұркеева С.С, Нұрбеков С.Ж. Кашкарова Л.О		7-апта	Тірек схема
Өзін-өзі тану пәнін интерактивті оқыту әдістері.	Оқытудың түрлі әдістерін топтастыру. Интерактивті оқыту әдістерінің ерекшелігі сипаттау және оны өзін-өзі тану сабақтарында қолдану.	Өзін-өзі тану студент дәптері 1-курс, Алматы 2007 «Бөбек» Нұркеева С.С, Нұрбеков С.Ж. Кашкарова Л.О	5	9-апта	Сабақ жоспары
Сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру.	Оқушылармен жүргізілетін сыныптан тыс жұмыстардың түрлері. Өзін-өзі тану боынша оқушылармен жүргізілетін сыныптан тыс жұмысты дұрыс ұйымдастыру мәселелері.	Полонский В.М. Оценка знаний школьников. М, 1981 Граф В, Ильясов Ш. И др. Основы организации учебной деятельности и самостоятельной работы студентов. М, 1981 -	5	12-апта	Сабақ жоспары

ОСӨЖ тапсырмалары мен өткізу кестесі

4 кесте

7. Әдебиетпен қамтамасыз ету оқу-әдістемелік картасы

1. 
   Нұркеева С.С, Нұрбекова С.Ж, Кашкарова Л.О. Өзін-өзі тану. Студент дәптері. 1курс. Алматы, 2007 жыл
   
2. 
   Нұркеева С.С, Нұрбекова С.Ж, Кашкарова Л.О. Өзін-өзі тану. Оқытушыларға арналған әдістемелік құрал. 1курс. Алматы, 2007 жыл
   
3. 
   Құдышева Б.Қ, Жұманова Г.Ж, Нұркеева С.С, Серовайская Д.Е. Өзін-өзі тану пәніне кіріспе. Оқу құралы. Алматы, 2007 жыл
   
4. 
   Өзін-өзі тану. Хрестоматия. Алматы, 2003 жыл
   
5. 
   Абай. Дүниеде, сірә, сендей маған жар жоқ: Өлеңдер. Алматы: Жалын. 1990.- 128 бет
   
6. 
   Абай. Қара сөздер. Поэмалар. –Алматы: Ел. 1993
   
7. 
   Ақиқатты тани біл. Ғибрат толғамдары/ құраст. А. Сейтқанов.- Алматы, 2004-320 бет
   
8. 
   Алтаев Ж.т.б Философия және мәдениет тану: Оқу құралы. Алматы: Литера, 2001- 272 бет
   
9. 
   Асылов У., Нускабайулы Ж. Әдеп: инабаттық дәстүрлері. Оқу құралы –Алматы: Рауан, 1998-272 132-140 б
   
10. 
    Әбдірахманқызы Т. Замана сазы: Өлеңдер, әдебиет туралы мақалар, өмірбаяндық толғам –Алматы: Ана тілі, 2000, 400бет
    
11. 
    Әлімбаев Ш. Данышпандық субстанциясы. Алматы: Жалын., 1990
    
12. 
    Әуезов М. Абай жолы.
    
13. 
    Мақатаев М. Өлеңдер, поэмалар – Алматы: Жазушы, 1982.
    
14. 
    Молдағалиев Ж. Шығармалар жинағы. Үш томдық- Алматы Жазушы, 1979. 688 бет
    
15. 
    Мұратбеков С. Ескек жел: Әңгімелер-Алматы «Раритет» 2004-280 бет
    
16. 
    Нұртөре Ж. «Егемен Қазақстан»
    
17. 
    Оңғарснова Ф. Дау. Өлеңдер- Алматы: Атамұра 2002-288 бет
    
18. 
    Оразбек С. ДОС / «Егемен Қазақстан» 31.01.07
    
19. 
    Өлеңім – өмірім – Алматы: Білім, 2004- 376 бет
    
20. 
    Сейдімбек А. Аққыз. Повестер мен әңгімелер - Алматы: Атамұра, 2002-288 бет
    
21. 
    Серікқалиұлы З. «Дүниетану даналығы» - Алматы: Білім, 1994-224 бет
    
22. 
    Стамбекұлы Д. Жұмағым мен тамұғым : Жыр кітабы– Алматы: Сөздік – словарь.1999-304 бет
    
23. 
    Сұңғат Ә. / «Егемен Қазақстан» 30.05.06
    
24. 
    Сүлейменов О. О. НО людям я не лгал.../ Под ред. С. Абдулло- Алматы: Дайк пресс 2006-146бет
    
25. 
    Тарихи тұлғалар. Танымдық – көршілік басылым. Алматы «Алматы кітап» ЖШС,2005- 368 бет
    
26. 
    Тәтімов М., Әлиев Ж. Дербестігіміз –демографияда: -Алматы: Жеті жарғы, 199-264 бет
    
27. 
    Философия: жоғары оқу орындары студенттеріне арналған оқулық / құрастырғанТ. Ғабитов- Алматы: Раритет,2005-400 бет
    
28. 
    Шаханов М. Таңдамалы жырлар. Алматы-1992
    
29. 
    Шаханов М. Эверестке шығу. Өлеңдер, балладалар, поэмалар. Алматы: Атамұра, 2003- 272 бет
    
30. 
    Этони Р. Секреты уверенности в себе.BerkeleybooksNewYork: «МИРТ»,2005
    
31. 
    Бала тәрбиесі № 2 2006 ж , № 4 2008 ж
    
32. 
    «Өзіндік таным» № 2 2007 № 5-6 2006 ж
    
33. 
    Бастауыш мектепте оқыту № 4 2007 ж
    
34. 
    Аймауытов Ж. Тәрбиеге жетекші Орынбор, 1924.
    
35. 
    Сатыбаев С Халық әдебиетінің тарихы негіздері — Алматы: 1992
    
36. 
    Баймұратова. Б. Отбасындағы баланы мектепке дайындау , — Алматы: Шартарап, — 2000 ж