Сабақ 6 а -сынып Пәні: Физикалық география Тақырыбы: §27. Атмосфераның құрамы және құрылысы

6^а-сынып

Жамансариева Тұрсынай Әмірқызы

2. Әңгіме-дәріс.

3. Кестемен жұмыс.

Сабақтың көрнекілігі: Слайд, қосымша деректер, оқулық, кескін карта т.б.

Сабақтың жоспары:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үй тапсырмасын тексеру.

1. Сұрақ-жауап.

Қорытындылау.

ІІІ. Жаңа сабақ.

1. Әңгіме-дәріс.

2. Топтастыру.

3. Тірек-сызбамен жұмыс.

1. Сұрақ-жауап.

Оқушыларды түгендеу, оқу құралдарын дайындатып, зейіндерін сабаққа аударту.

1. Гидросфера деген не?

2. Гидросфера құрамыны нелер кіреді?

3. Дүниежүзілік су айналымын сурет арқылы оқушылар өз ойларын айту.

4. Ішкі теңіздер деген не? Сыртқы теңіздер деген не?

5. Греландия аралы, Қара теңіз,Мексика шығанағы, Мадагаскар аралы, Жерорта теңізі, Дрейк бұғазын картадан тауып көрсет.

«Кім жылдам» (тест сұрақтары)
1. Дүниежүзілік балық аулаудың 40% -ы тиесілі мұхит

А) Атлант В) солтүстік Мұзды С) Тынық Д) Үнді

а) Евразия ә) Африка б) Антарктида в) Солтүстік Америка

а) 66 грамм ә) 53 грамм б) 35 грамм в) 2 грамм

а) Құсжолы ә) Галактика б) Күн жүйесі

а) Климат ә) Табиғат зонасы б) Ауа райы

Ол бар жерде бар ма,жоқ па білмейсің,

Ол жоқ жерде өмір сүріп жүрмейсің

(Ауа)

Ол –Жердің ең сыртқы қабығы.

Ауа-дегеніміз –әр түрлі газдардың қосындысы. Олардың ішінде негізгісі азот пен оттегі алады.Құрғақ ауа көлемінің 78%-ын азот, 21%-ын оттегі құрайды.

Ауада азот көп болғанымен , тіршілік үшін ең маңыздысы –оттегі. Адам мен жануарлар оттегімен тыныстайды. Оттегі жануды қолдайды. Азот тыныс алуға қатынаспайды. Ол кез-келген организмнің тіршілігі үшін қажетті зат.

Басқа газдардың ішіндегі ең маңыздысы –көмірқышқыл газы. Ол жанудан және жануарлардың тыныс алуынан түзіледі. Ауаның құрамында газдардан басқа су буы, түрлі шаң-тозаң кіреді.

Атмосфера қабаттары. Атмосфералық ауаның құрамы, температурасы, тығыздығы және т.б. бір жерден екінші жерге барғанда және биіктік бойынша өзгереді.

Температураның және газ құрамының өзгерісіне қарай атмосфера биіктік бойынша бірнеше қабатқа жіктеледі.

Атмосфераның жер бетіне таяу орналасқан ең төменгі қабаты –тропосфера (грекше тропос-бұрылыс, өзгеріс). Тропосфераның қалыңдығы орта есеппен 11км. Оның үлесіне бүкіл ауаның 80%-ы тиеді. Тропосферада бұлт үйіріліп, , жауын-шашын жауады, жел тұрады, ауа райы түзіледі.

Тропосфераның үстінде стратосфера (грекше стратум-қабатталған ) қабаты жатады.

Стратосферадағы озон қабатының тіршілік үшін маңызы ерекше. Бұл қабат күннен таралатын «әсірекүлгін» деп аталатын сәулелерді ұстап қалады. Әсірекүлгін сәулелер тірі организмдерге . соның ішінде адамның өміріне өте қауіпті. Олар өте көп молшерде түсетін болса, адамның денесін күйдіріп, адамды рак ауруына шалдықтырар еді, көптеген пайдалы бактериялар қырылып қалар еді.

Стратосферадағы ауа өте құрғақ болумен ерекшеленеді. Атмосфераның бұл қабаты 50-55 км биіктікке дейін барады.

Французша зонд-«байқау» деген сөз. Бұл тәсіл бойынша өзі жазатын метеорологиялық құралдар шарға тіркеледі. Шар біраз биікке барғаннан кейін жарылады да, құралдар жерге құлайды. Бірақ оларды іздестіріп тауып алу қиынға түседі. Шар-зондты радиозондпен ауыстыру қажеттігін тудырды.

Атмосфераның биік қабаттарын зерттеуге радиозонд қолданылады. Бұл тәсіл бойынша арнаулы аспаптар жеңіл газ толтырылған әуе шарының көмегімен едәуір биікке-көбінесе стротосфераның орта тұсына дейін көтеріледі. Олар өрлеп бара жатқан жолында түрлі биіктіктегі ауаның температурасын, ылғалдығынжәне қысымын өлшейді. Алынған мәліметтерді радиотартқыштар жерге хабарлап отырады. Радиозондтардың шарықтау биіктігі 35-40 км. Ал метеорологиялық зымырандар одан 3-4 есе артық биіктікке ұшырылады.
«Табиғат бала көзімен» эссе жазу
Географиялық диктант (дәптермен жеке жұмыс)

Географиялық диктант

1. 
   Басқа газдардың ішіндегі ең маңыздысы__________________________________
   
2. 
   Құрғақ ауа көлемінің___________________________________________________ алады.
   
3. 
   Тропосфераның үстінде__________________________________________________жатады
   
4. 
   Жер шарын жан-жағынан____________________________________________қоршап жатыр.
   
5. 
   Тропосферада ____________________________________________________ауа райы түзіледі.
   

Қорытындылау.

Рефлексия

Бүгінгі сабағымыздан не ұнады? Оқушылар стикке жазып тақтаға іледі.

1. Ауа дегеніміз не?

2. Атмосфераның құрамы.

3. Атмосфера қабаттары.

4. Атмосфераның маңызы.

5. Атмосфераны зерттеу жолдары.