Сабақ тақырыбы : Бейімделушілік-эволюция факторларының өзара әрекетінің нәтижесі

Берілген сұрақтарды түсініп оқып,сұрыптаудың қай түріне жатанының әрқайсысының тұсындағы төркөздің ішіне бас әрпін қою арқылы жауап қайырыңдар. «Т»-табиғи сұрыпталу, «Қ»-қолдан сұрыптау.

1. 
   Сұрыптау кезінде организмдегі белгілердің төзімділігі арттырады. 
   
2. 
   Жаңадан пайда болған белгілер организм үшін пайдалы. 
   
3. 
   Адам егіншілікпен және мал шаруашылығымен айналыса бастаған соң қолға алынды. 
   
4. 
   Нәтижесінде жаңа түр түзіледі. 
   
5. 
   Нәтижесінде қолтұқымдар мен іріктемелер алынады. 
   
6. 
   Жүруі білінбейді,көзге көрінбейді. 
   
7. 
   Қажетті деп тапқан белгініөзгерту үшін жоспар құрады. 
   
8. 
   Тіршілік пайда болғаннан бері үздіксіз,үзіліссіз жүріп отырады. 
   
9. 
   Пайда болған белгілер организмге пайдалы. 
   

1. 
   Организмдердің тіршілік ортасына түрліше бейімделуіне негізгі себепші – сұрыпталу.
   
2. 
   Бүркеніш рең – ашық жерде тіршілік ететін организмдердің жауынан қорғануы үшін қажетті бейімделушілік.
   
3. 
   Сақтандырғыш рең – улы, шағатын, күйдіретін жәндіктерге тән бүркеніш реңнің түрі.
   
4. 
   Қызықтырушы рең – организмдердің көбею кезіндегі бүркеніш реңнің түрі.
   
5. 
   Қауіп төндіруші рең – жауынан қорғану үшін айбар шегіп құтылу тәсілі.
   
6. 
   Табиғаттың өлі заттарына және тірі организмдеріне еліктеу – өздігінен қорғана алмайтын, баяу қозғалатын дәрменсіз организмдердің бейімделушілігі.
   

В)Негізгі мағлұматтарды талдау,анализдеу,анықтаманы жазу

С)Тақырып соңындағы сұрақ пен тапсырмаларды орындау

Келтірілген мысалдар бүркеніш реңнің қай түріне жататынын әрқайсысының тұсындағы торкөзге бас әріппен белгілеңдер.

«СҚ» - сақтандырғыш; «ҚЗ» - қызықтырғыш; «ҚТ» - қауіп төндіруші; «ЕК» - еліктеуші.

1. 
   Ханқыз қоңызы 
   
2. 
   Орденді көбелек 
   
3. 
   Қарақоңыз (жағымсыз иісті) 
   
4. 
   Атбас балық
   
5. 
   Непентес (жәндікқоректі өсімдік) 
   
6. 
   Оқпан
   
7. 
   Қырғауылдың қоразы
   
8. 
   Дәуіт
   

1. 
   Организнің қандай белгілері арқылы бейімделушілікке ыңғайланады?
   
2. 
   Бейімделушіліктер қалай пайда болады?
   
3. 
   Бүркеніш реңнің түрлерін атаңдар.
   
4. 
   Сақтаңдырғыш реңді мысалдармен дәлелдеңдер.
   
5. 
   Еліктеуші рең қандай организмдерге тән?
   
6. 
   Қызықтырушы рең мысалдары,бұл рең қай кезде пайдалы?
   
7. 
   Өсімдіктердегі еліктеуші реңнің мысалдары қандай?
   

1. 
   Организмдердің тіршілік ортасына түрліше бейімделуіне негізгі себепші – сұрыпталу.
   
2. 
   Бүркеніш рең – ашық жерде тіршілік ететін организмдердің жауынан қорғануы үшін қажетті бейімделушілік.
   
3. 
   Сақтандырғыш рең – улы, шағатын, күйдіретін жәндіктерге тән бүркеніш реңнің түрі.
   
4. 
   Қызықтырушы рең – организмдердің көбею кезіндегі бүркеніш реңнің түрі.
   
5. 
   Қауіп төндіруші рең – жауынан қорғану үшін айбар шегіп құтылу тәсілі.
   
6. 
   Табиғаттың өлі заттарына және тірі организмдеріне еліктеу – өздігінен қорғана алмайтын, баяу қозғалатын дәрменсіз организмдердің бейімделушілігі
   

В)Негізгі мағлұматтарды талдау,анализдеу,анықтаманы жазу

С)Тақырып соңындағы сұрақ пен тапсырмаларды орындау,кесте толтыру.

3 - зертханалық жұмыс

Организмдердің бейімдеушілігі – табиғи сұрыпталудың нәтижесі

Құрал-жабдықтар: әр түрлі жолмен таралатын тұқымдардыңжинақтамасы (қарағаш,терек,қайың,үйеңкі,шаған,бақбақ,шоңайна,итошаған),жидектер,көбелектер мен қоңыздардың жинақтамалары,суреттері,кактус,алоэ өсімдіктері,оқулықтағы суреттер.

Орындалатын тапсырмалар

1. 
   Қарағаш, қайың, үйеңкі (табылғандарының біреуін талдаса жеткілікті) ағаштарының қанатты жемістері (тұқымы да) қандай жолмен таралуға бейімделгенін анықтау.
   
2. 
   Шоңайна, итошаған тұқымдары (жемістері де) қалай таралуға бейімделген, ерекше сипаты (белгілері).
   
3. 
   Жидектердің жинақтамасы (бар болса) мен суреттерін пайдаланып, қандай жолмен таралатынын талдап, ерекшелігін көрсету.
   
4. 
   Оқулықтағы суреттен және табылса көбелектер мен қоңыздардан түкті ара, бал ара, жабайы аралардан бүркеніш реңнің формаларын ажырату.
   

Жұмыс қорытындысында түсінгендеріңді кестелерге толтырыңдар.

Р/с	Өсімдіктер	Бейімделу сипаты	Таралу жолдары

Р/с	Жәндіктердің аты	Бүркеніш реңнің формалары
		сақтандырушы	Қауіп төндіруші	еліктеуші

1.Түйсік-сезімдік бейімделу мінез-қылықтарымен ерекшелінеді.

2.Ұрпағына қамқорлық – бейімделушіліктің бір түрі.

3.Тіршілік ортасы, өзгеріс, бейімделушілік организмдерді құтқара алмайды, сондықтан бейімделушіліктер салыстырмалы.

Кестені толтырыңдар.

Р/с	Өсімдіктер	Бейімделу сипаты	Таралу жолдары

Кестені толтырыңдар.

Р/с	Жәндіктердің аты	Бүркеніш реңнің формалары
		сақтандырушы	Қауіп төндіруші	еліктеуші