Сабақтың мақсаты : а Білімділік



Дата19.02.2017
өлшемі97,69 Kb.
#10943
түріСабақ
Сабақтың тақырыбы: Қарахан мемлекеті

Сабақтың мақсаты: а) Білімділік

Оқушылардың орта ғасырдағы Қазақстан жерінде феодалдық қатынастардың дамуымен және қазақ жеріндегі алғашқы феодалдық мемлекет – Қарахан мемлекетінің тарихымен таныстыру;



б) ДамытушылықОқушыларға Қарахан мемлекетінің Қазақ мемлекетінің бастау бұлағы екенін түсінідіру;

в) Тәрбиелік Оқушыларды елін, жерін, отанын сүйюге тәрбиелеу

Сабақтың әдісі: Баяндау, түсіндіру

Сабақтың көрнекілігі: Карта, тірек-сызбалар, хронологиялық кестелер, термин сөдер.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ

Сабақтың барысы:

І ұйымдастыру кезеңі

А) сәлемдесу, түгелдеу

ІІ Үй тапсырмасын сұрау

І кезең «Жорға» сайысы

Оқушылардан үй тапсырмасын бекіту барысында сұраққа жауап береді



  1. Түрік қағанаты қай жылдары өмір сүрді? (552-603 жж)

  2. Түрік мемлекетінің негізін салушы қаған? (Бумын қаған)

  3. Түрік қағандығының негізгі құрамына қандай тайпалар енген?

(Теле немесе тирек тайпалары)

  1. Түріктердің жоғарғы билеушілерін кім деп атады? (Қаған)

  2. Мұқан қағаннан кейін қандай қаған билік етті? (Тобо қаған)

  3. Түрік қағандығы қашан екіге бөлінді? (603 ж)

  4. Батыс Түрік қағанаты қай жылдары өмір сүрді? (603-704 жж)

  5. Батыс Түрік қағанатын алғашында кім басқарды? (Тардуш қаған)

  6. Батыс Түрік қағанатының астанасы қай қала болды? (Суяб)

  7. батыс Түрік қағанатының саяси билігі кімдердің кезінде күшейе түсті? (Шегу мен Тон қаған)

  8. Үмлік қаған қай жылы қытайлармен күресте жеңіске жетті? (704)

  9. Түрік халқының даңқты қолбасшысы кім? (Мұқан қаған)

  10. Түргеш қағанаты қай жылдары өмір сүрді? (704-756 жж)

  11. Түргеш қағанатының астанасы? (Суяб)

  12. Түргештер туралы алғашқы деректер қай жазбаларда кездеседі? (Күлтегін ескерткіштері мен Қытай деректерінде)

  13. Түргештердің кіші ордасы қай қала болды? (Іле бойындағы Күңгіт қаласында)

  14. Түргеш қағанаты неше әкімшіліктен тұрды? (20 әкімшілік)

  15. Сұлу қаған қай жылдары билік еткен? (715-738)

  16. Соғдылар қай тілдес халық? (иран тілдес)

  17. Қарлұқ қағанаты қай жылдары өмір сүрген? (756-940)

ІІІ кезең. Жаңа сабақ

Жоспар

  1. Қарахан мемелекетінің құрылуы

  2. Қарахан мемлекетінің саяси жағдайы

  3. Қарахан мемлекетінің мәдени-шаруашылық өмірі

Қарахан мемлекетінің құрылуы

Балалар орта ғасырдағы Қазақстан тарихы жалпы неше кезеңге

бөлінген еді? (үш кезең)


    1. Қазақстан тарихының ерте орта ғасырлық кезеңі (VI-IX ғ)

    2. Қазақстанның дамыған орта ғасырлық кезеңі (Х-ХІV ғ)

    3. Біртұтас қазақ мемлекетінің құрылу кезеңі (ХV-ХVІІ ғ)

Яғни, өткен тараудағы ерте орта ғасырда қазақстан жерінде өмір сүрген мемлекеттер тарихының жалғасы, Қазақстан жеріндегі жаңа кезең-орта ғасырдағы дамыған мемлекеттер дәуірі. Бұл дәуірдің ерекшелігі, оның Қазақстан тарихында алатын орны ерекше.

Х ғасырдың ортасында Жетісу жері мен Шығыс Түркістанның бір бөлігінде Қарахан мемлекеті құрылды. Қарахан әулетінің атына байланысты осылай аталған. Мемлекеттің негізін Сатұқ Боғрахан (915-955) қалады. Ислам дінін қабылдаған Сатұқ Боғрахан, саманилерден қолдау тауып, өзінің туысы Оғұлмақты жеңеді. Тараз бен Қашғарды бағындырады. 942 жылы Баласағұнның билеушісін құлатып, өзін жоғарғы қаған деп жариялайды.

Аңыз бойынша, Сатұқ Боғраханның үстіне көктен түскен, тұла бойынан нұр шашқан ақ сақалды, ақ шашты кісі еніп, оған түркі тілінде «Ислам дінін қабылда, сен бұл дүние және бұдан кейінгі дүниеде мұратыңа жетесің( дедйі. Сатұқ ислам дінін қабылдауға ниет қылады. Діни уағыз бен қылышына қатар сүйене отырып, Қашқаридан сырға дейінгі халықты ислам кіргізеді.

Сөйтіп Қарлұқ қағанаты ыдырап, оның орнына бір орталыққа бағынған Қарахан мемлекеті құрылады.

Мемлекеттің құрылуындағы басты рөлді атқарған қарлұқ тайпасы. Құрамына кірген тайпалар: жікіл, яғма, қарлұқ, оғыз, қаңлы, үйсін, т.б. түркі тайпалары.

Негізгі билеушілері яғма тайпасынан шығып отырған. Хандардың Арслан хан, Боғахан атаулары жікіл тайпасының тотемі – «арстан», яғма тайпасының тотемі «бура» болуына байланысты болған.



Уақыты

Оқиғалар

955 жылы

Сатұқ Боғраханның баласы Мұса билікті өз қолына алады.

960 жылы

Ислам дінін мемлекеттік дін ретінде жариялайды.

Х ғасырдың

11 жартысы



Самани әулетінің өз ішіндегі әлеуметтік қайшылықтан әлсіреген кезі

992 жылы

Хасанның баласы Жүсіп Хотанды басып алады

996 жылы

Насыр Мауараннахрға жорыққа аттанады

999 жылы

Әли Арсланның баласы Насыр Бұқараны басып алады да, Мауараннахрды біржолға бағындырады.

ХІ ғасырдың

40 жылдары



Ибрахим ибн Насыр Әли тегінің балаларын жеңіп шығады.

1040 жылы

Ибрахим ибн Насыр тамғаш Бурахан атағын қабылдап, Мауараннахрға өз билігін орнатады.

1089 жылы

Салжұқ сұлтаны Мәлік шах Самарқанды, Бұқараны басып алады.

ХІІ ғасырдың 30 жылдары

Шығыстан қара қыйтайлар Жетісуға басып кіреді.

1141 жылы

Қатуан даласында болған шайқаста салжұқтармен қарахан әскерін жеңеді.

1210 жылы

Шығыстағы хандықты найман ханы Күшлікбасып алады

1212 жылы

Хорезм шах Мұхаммед батыс қағанатын соңғы қағаны Самарқандық Оспанды дарға асады.


4. Мемлекеттің жер иелену тәртібі


Қарахан мемлекетінің жер иелену тәртібі




Феодалдық жеке меншіктегі жерлер




1. Иқта-феодалдарға берілетін жер үлесі. Оларды иеленушілер иқтадар деп аталады.

2. Вақф мешіттер мен медреселердің жер иелігі. Олардан салық алынбады.



3. Мұзгари немесе базұшар шаруалардың үлеске алған жерлерінен алынатын алым-салық.

4. Коммендация – жеке басын корғағаны үшін феодалдық әміршіге әскери қызмет немесе басқа да жұмыс атқаруы



Мемлекеттік салық төледі

Картамен жұмыс

  1. Қарахан мемлекетінің жер аумағын көрсет

  2. Батыс хандықтың астанасы және оның алып жатқан жері

  3. Айша бибі, Бабаджа Қатын кесенелері қай жерде орналасқан?

Терминологиялық сөздік

Ғазнауи әулеті; Тотем; Салжұқтар; Мауаранхр; Коммендация; Икта, Вақор



Сабақты қорытындылау

Қарахан мемлекеті Қазақстан жеріндегі қоғамдық құрылысы жағынан жан-жақты дамыған феодалдық-патриархалдық мемлекет болды.



Бағалау

Үйге тапсырма. 10 параграф оқу.

5. Қарахан мемлекетінің негізі үлесті жүйеде қаланды.
Шығыс Батыс


Тараз, Исипджаб, Шам, Ферғана, Жетісу мен Қашғар орталығы, Баласағұн

Үзгент, Самарқан, Мауаранахр орталығы - Бұхар

Ішкі талас-таптыс, жер үшін, билік үшін күресті


Хан (шексіз билеуші)

Уәзірлер (хан кеңесшісі)



Қарахан

942-1212 жж





Тегіндер, ілік хандар,

Бектер, нөкерлер





Егін, бау-бақша өсірді.

Тараз, Талхир, Баласағұн






Шаруашылықтары




Жартылай көшпелі, жартылай отырықшы мал шаруашылығы: Шығыс Түркістан, Оңтүстік Қазақстан



Мәдениет




Рухани: М.Қашқари «Түркі тілінің сөздігі(;

Ж.Баласағұни «Құтты білік»





Қ



А

Р

А

Х

А

Н















































































































  1. Жоғарғы үкімет билігі кімнің қолында болды?

  2. Қарахан мемлекетінің орталығы?)

  3. Мемлекеттің негізін қалаған?

  4. Ислам дінін мемлекеттік дін деп жариялаған хан?

  5. Феодалға берілетін жер үлесі?

  6. Қарахан хандығының материалдық мәдениетінің бірі?

  7. Ханның ұрпағы?



Хронологиялық жұмыс

  1. 915-955 жж

  2. 955 жж

  3. 942-1212 жж

  4. 999 жж

  5. 960 жж

  6. 1040 жж

  7. 960-9910 жж

  8. 996 жж

  9. 1089 жж

  10. 1141 жж

  11. 992 жж

  12. ХІІ ғасырдың 30-жылдары

  13. ХІ ғасырдың 40-жылдары

  14. 1212 жж.



Уақыты

Оқиғалар

955 жылы




960 жылы




Х ғасырдың

11 жартысы






992 жылы




996 жылы




999 жылы




ХІ ғасырдың

40 жылдары






1040 жылы




1089 жылы




ХІІ ғасырдың 30 жылдары




1141 жылы




1210 жылы




1212 жылы




Каталог: uploads -> doc -> 086e
doc -> Сабақ тақырыбы: Шерхан Мұртаза «Ай мен Айша» романы Сабақ мақсаты: ҚР «Білім туралы»
doc -> Сабақтың тақырыбы Бала Мәншүк ( Мәриям Хакімжанова) Сілтеме
doc -> Ана тілі №2. Тақырыбы: Кел, балалар, оқылық Мақсаты
doc -> Сабақ жоспары «Сәулет және дизайн» кафедрасының арнаулы пән оқытушысы, ҚР «Еуразиялық Дизайнерлер Одағының» мүшесі: Досжанова Галия Есенгелдиевна Пәні: Сурет және сұңғат өнері
doc -> Сабақ Сабақтың тақырыбы : Кіріспе Сабақтың мақсаты : «Алаштану» курсының мектеп бағдарламасында алатын орны, Алаш қозғалысы мен Алашорда үкіметі тарихының тарихнамасы мен дерекнамасына қысқаша шолу
doc -> Тәрбие сағаттың тақырыбы: Желтоқсан жаңғырығы
doc -> Сабақтың тақырыбы : Әбунасыр Әл- фараби Сабақтың мақсаты
doc -> Сабақ жоспары Тақырыбы: Үкілі Ыбырай Мектеп:№21ом мерзімі
086e -> Сабақтың мақсаты: Білімділік
086e -> Сабақтың тақырыбы. Көміртек және оның қосылыстары Сабақтың мақсаты


Достарыңызбен бөлісу:




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет