Α-бөлшектердің шашырауы бойынша Резерфорд тәжірибесі. Ядро өзара әсерлесетін протондар мен нейтрондардың жүйесі ретінде
жүктеу/скачать 1,05 Mb.
|
-б лшектерді шашырауы бойынша Резерфорд т жірибесі
| Потенциалдық шұңқыр — бөлшектер өзара әсерлескенде бөлшектердің потенциалдық энергиясының оның сыртындағыдан аз болатын физикалық табиғаты анықталатын кеңістіктің шектеулі бөлігі. Потенциалдық шұңқырдың формасы мен оның мөлшерлері бөлшектердің өзара әрекеттесуінің физикалық табиғатымен анықталады Бір өлшемді потенциалдық шұңқыр ішіндегі электрон үшін Шредингер теңдеуінің шешімін қарастыралық. Мұндай жағдай өте қарапайым, әрі жасанды. Дегенмен, ол Шредингер теңдеуінің және оның шешімдерінің негізгі ерекшеліктерін жеткілікті түрде оңай көрсетуге мүмкіндік береді.
Шексіз терең бір өлшемді потенциалдық шұңқырдағы бөлшек үшін меншікті энергия мәндері мен бұларға сәйкес меншікті функцияларды табайық. Массасы т бөлшек (электрон) тек х осі бойымен қозғала алатын болсын; және қозғалыс бөлшекті өткізбейтін және қабырғаларымен шектелген болсын. Осы жағдайда U потенциалдық энергияның түрі 1а-суретте көрсетілгендей: болғанда , және болғанда болады. Бір өлшемді есептер жағдайында стационарлық күйлер үшін Шредингер теңдеуі былай өрнектеледі: . (4) Потенциалдық шұңқырдан бөлшек шыға алмайды. Сондықтан бөлшектің шұңқыр сыртында табылу ықтималдығы нөлге тең. Осыған сәйкес толқындық функция да шұңқырдан тыс аймақтарда нөлге тең болады. Үздіксіздік шартынан шұңқыр шекарасында да нөлге тең болуға тиіс, яғни . (5) Осы шартта (4) теңдеуінің шешшімдері қанағаттандыруға тиіс. Шұңқыр ішінде болғандықтан (4) Шредингер теңдеуі осы жағдайда былай жазылады: . (6) белгілеуін енгізіп, тербелістер теориясынан белгілі теңдеу алынады: 1-сурет . Бұл теңдеудің жалпы шешімі белгілі, ол мынадай: . (7) шекаралық шартынан болғандығы шығады; демек (7а) шартынан болатындығы шығады; бұл егер , (8) болған жағдайда ғана мүмкін болады. (8) теңдіктің екі жағын да квадраттап және өрнегін ескеріп, бөлшек энергиясының мәнін табамыз: , . (9) Демек, Е энергия дискреттік мәндер жиынтығын қабылдайды. (9) өрнек қарастырылған потенциалдық шұңқырдағы бөлшектің энергиясын анықтайды. Шұңқыр ішінде бөлшектің потенциалдық энергиясы болмайтындықтан, толық энергиясы кинетикалық энергияға тең болады. Бөлшек энергиясы квантталған, яғни бөлшек энергиясы тек белгілі дискреттік мәндер қабылдай алады, бұлар меншікті мәндер болып табылады.Осы меншікті мәндер энергия деңгейлерінің жүйесін құрайды. деңгейге сәйкес келетін n бүтін саны осы деңгейдің кванттық саны деп аталады. 1б-суретте бөлшектің бірнеше энергия деңгейлерінің орналасуы көрсетілген. Ең аз энергиясы бар күй – негізгі, қалғандары – қозған күй деп аталады. Көрші деңгейлердің аралығы былай анықталады: . Яғни бөлшек массасы және шұңқыр ені кеміген сайын арта түседі. n артқанда қатынасы кемиді. Осыдан кванттық күйлердің дискреттігі кіші n жағдайында айқын байқалады да, үлкен n жағдайында бәсеңдеп, іс жүзінде жоғалады. Шұңқырдағы бөлшектің энергиясы нөлге тең болуы мүмкін емес. Егер бөлшек энергиясы нөлге тең болса, онда оның толқындық функциясы да шұңқырдың кез келген нүктесінде нөл болар еді. Ал бұл бөлшектің шұнқырда болуы мүмкін емес деген мағына береді. Бөлшек энергиясының нөлге тең болмауы және мүмкін мәндерінің белгілі дискретті мәндермен шектелуі кванттық механикаға тән нәтижелер. Классикалық механикада энергия кез келген мәнге, соның ішінде нөлге тең бола алады. Анықталмағандық принципі бойынша да Е=0 энергия мәні келіспейді. Гармоникалық тербелiстер және оларды комплекстi түрде өрнектеу. Гармоникалық тербелiстердi қосу. Соғулар. Меншiктi тербелiстер. Тербелiс энергиясы. Өшетiн тербелiстер. Өшудiң логарифмдiк декрементi. Геометриялық оптиканың негізгі ұғымдары мен анықтамалары. Линзадағы кескінді алу. Жұқа линза формуласы. Линза деп – екі жағы сфералық беттермен шектелген мөлдір денені айтамыз. Олар шашыратқыш және жинағыш болып екіге бөлінеді. Егер бас оптикалық оське параллель жарық сәулелерін түсірсек линзаның бас F фокусында жиналады.Бұл нүкте линзаның бас оптикалық осінде жатады.Линзаның екі жағында орналасқан екі бас фокусы бар.Линзаның фокустық жазықтығы деп линзаның бас фокусы арқылы линзаның бас осіне перпендикуляр жүргізілген жазықтықты айтады.Линзада фокустық жазықтық екеу, ал қосымша окустар жазықтығы шексіз. Жинағыш линзаны «↨», ал шашыратқыш линзаны «|» белгілеу енгізілген. Дөңес линза өзі арқылы өткен жарықты бір нүктеге жинайды, сол себепті дөңес линза жинағыш д.а. Шашыратқыыш линзалардың шеті қалың ортасы жұқа болып келеді.Өзі арқылы өткен жарықты шашыратады. Жұқа линзаның формуласымен таныспас бұрын оны кескіндеу түрімен танысайық. f Ғ- линзаның бас фокусы О- линзаның оптикалық центрі Жұқа линзаның формуласы: (1) Енді осы өрнекті түрлендірейік, себебі ҰБТ көбінесе осы өрнектер арқылы есептейміз. 1 өрнектен f- линзадан нәрсеге дейінгі қашықтықты табайық: Ал d- ны тапсақ: Ал енді линзаның бас фокусын есептейтін формула: Линзаларда кескін салу: Бас оптикалық оське параллель сәулелер линзадан сынғаннан кейін оның фокусы арқылы өтеді. Линзаның оптикалық центрі арқылы өтетін сәуле сынбайды Линзаның бас фокусы арқылы өтетін сәуле линзадан сынғаннан кейін бас оптикалық оське параллель кетеді жүктеу/скачать 1,05 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|