070-нұсқа мәтін Бөлтірік шешеннің сөзі

1. 
   Жеңіске жету
   
2. 
   Күш атасы
   
3. 
   Құтты мекен
   
4. 
   Жеңіс жолында
   
5. 
   Күрес өнері
   

1. 
   Талқылау негізінде
   
2. 
   Көзқарас негізінде
   
3. 
   Ақпараттық үлгіде
   
4. 
   Болжам негізінде
   
5. 
   Пікір негізінде
   

4. 
   Қай сөйлем екінші азатжолдың мазмұнына сәйкес?
   

1. 
   Құмды аймақтарда жол талғамайтын көлікпен жүруге болады.
   
2. 
   Даланың біраз аймақтарында жауын жаумаған жерлер кездеседі.
   
3. 
   Суы жоқ аймақ болса да құрма жемісі өседі.
   
4. 
   Керуеншілер су іздеу барысында сағымға алданады.
   
5. 
   Ең үлкен аймақты қамтитын жер - Сахара шөлі.
   

5. 
   Мәтінге атау беріңіз
   
   1. 
      Сахара ағаштары туралы
      
   2. 
      Ніл өзені туралы
      
   3. 
      Сахара шөлі туралы
      
   4. 
      Оңтүстік Африка
      
   5. 
      Тегази қаласы туралы
      

З-мәтін

Үндістанда су тасығыш бір кісі екі шелек алып, иін ағашпен су таситын болса керек. Алайда екі шелектің біреуі тесік екен. Бүтін шелек өзіне құйылған суды қожайынның үйіне сол күйі шашау шығармай жеткізеді екен де, ал тесік шелек болса, толтырып құйылған судың үйге жеткенше жол бойы сыздықтатып отырып, әрең дегенде жартысын ғана апаратын көрінеді. Бұл жағдай дәл осылай тұп-тура екі жыл бойы жалғасыпты. Cy тасушы күн сайын қожайынының үйіне толықтай екі шелек емес, бір жарым шелек қана су жеткізіп жүріпті. Cay шелек өзінің қалтқысыз қызметін мақтаныш көрген сайын, тесік шелек байғұстың іштей мұңайғаны сонша - жерге кіріп кете жаздап үялып, өзін қатты ыңғайсыз сезінеді екен.

Екі жыл өтіп, бір күні әдеттегідей өзен жағасына тағы барғанда, шыдамаған тесік шелек су тасушыға қысыла-қымтырыла: «Сізден кешірім сұрасам деп едім, білсеңіз ылғи алдыңызда ұяттан өртене жаздаймын», - депті, назарын төмен салған күйі. Таңғалған су тасушы: «Неге?» деп сұрапты. Шелек: «Өйткені менің бір бүйірім тесік болғандыктан ылғи да сіз толтырып құйған судың жартысын ғана жеткізіп, өзіме жүктелген міндетті толық орындай алмай жүргеніме іштей қатты қысылам. Менің кесірімнен сіз де өзіңізге тиесілі толемақынызды толықтай ала алмай келесіз», - дегенде, су тасушы: «Оған бола қайғыратын түк те жоқ. Одан да қожайынның үйіне баратын жолдың сен жағындағы гүлдерін бір байқашы», - депті жай ғана.

Тесік шелек байқаса, қожайынның үйіне жеткенше жолдың өзі жағы, шындығында, жапырағы жайқалған, иісі аңқыған небір гүлдерге толы екен. Тіпті әлгі гүлдерге қызуы жақсы түсіп тұрған күнді де байқапты. Сонда су тасушы: «Көрдің бе? - деп сұрапты, - бұл сендегі кемшілікті менің байқағандығым әрі оның өз жөнін тауып, орайластыруымның жемісі, - деп сөзін жалғастырыпты. Жолдың сен жағына әдейілеп гүлдер ектім, ал сен болсан, күн сайын біз

1. 
   Көркем әдебиет
   
2. 
   Ауызекі сөйлеу
   
3. 
   Публицистикалык
   
4. 
   Ic қағаздар
   
5. 
   Fылыми
   

7. 
   Мәтінде бүтін шелектің қай қасиеті көрінеді?
   

1. 
   Намысқойлығы
   
2. 
   Жағымпаздығы
   

7. 
   Тесік шелекке тән қасиет
   

1. 
   Ізеттілік
   
2. 
   Өшпенділік
   

7. 
   Мәтінге лайық атау
   

1. 
   Тесік шелек
   
2. 
   Риза қожайын
   
3. 
   Жалқаулығы
   
4. 
   Мақтаншақтығы
   

3. 
   Қорқақтық
   
4. 
   Батылдық
   

3. 
   Жаңа шелек
   
4. 
   Өзен жағасы
   
5. 
   Озбырлығы
   

E) Менмендік

E) Бүтін шелек

7. 
   Мәтін мазмұнының реттілігін көрсетіңіз
   

1. 
   Гүлге оранған жол
   
2. 
   Екі шелек туралы
   
3. 
   Тапқыр су тасушы
   
4. 
   Кінәлі тесік шелек
   

A) 1.3.2.4

B) 3.1.2.4.

0 4.1.2.3.

D) 2.1.4.3.

E) 2.4.3.1.

3. 
   мәтін
   

1. 
   Төрт түлік малды тіршілік-тынысына тірек еткен көшпелілер кәдімгі сүттен небір тамаша тағамның түрін жасай білген. Солардың бірқатарын атап өтуге болады: қымыз, шұбат, айран, қатық, қаймак, балқаймақ, кілегей, ақ қаймақ, ақ ірімшік, қызыл ірімшік, сусыз сүт, сыпырма сүт, кұрғақ сүт, қойыртпақ, іркіт, сарысу, тасқорық, шалап, сүт кеспе, сүт салма, уыз, сірне, құрт, торақ құрт, сықпа, сүзбе т.б. Міне, бұлар жылқы мен түйенің, қой мен ешкінің, сиырдың сүтінен жасалған тағамдар. Осылардың ішінде таза көшпелі өмір салттың сұранымы дүниеге әкелген тағамның бірі - құрғақ сүт.... От қуалаған малдың тісіне ерген елдің көші-қон кезінде төрт түліктің аяғын көштен бұрын қимылдататын әдеті. Ақар-шақар елдің «әуп» деп тұрып кете қоюы оңай емес, артынып-тартынып жүріп сауын малынан екі-үш күн кейіндеп қалатын жайы жиі болады. Өмірдің осы бір сұраным-мұқтажы құрғақ сүт дайындауды дүниеге келтірген сияқты.
   
2. 
   Сәрсенбінің сәтіне көшеміз деген хабар тиісімен-ақ, әр шаңырақтың ас- суына ие отанасы қолы епсекті біреудің тілін таба жүріп, жаңадан сойылған қойдың терісін түгінен арылттырып алады. Теріні түгінен айырудың мұндайда екі тәсілі қолданылады. Бірі - иіс салу тәсілі. Тек иіс өтіп кетпейтіндей, идін быршыған дәмі мен өткір иісі теріге сіңбейтіндей болуы керек.Екіншісі
   

- теріні жібітіп отырып, өткір ұстарамен түгін қырып тастайды. Сонан соң түксіз теріні суға салып, шуашы мен шайырынан айырғанша әбден сапсып жуады. Ақжемделіп май-сөлінен арылған тері шүберектей болып тазарған кезде, керегеге жая салады.

3. 
   Келесі күні қой-ешкіні қосақтап жібереді де, мол етіп сүт сауады. Ол сүтті мүмкіндігінше үлкен қазанға толтыра құйып, әлгі теріні соған салады да, астына маздатып от жағады. Біраздан сон тері салған сүт шымырлап қайнай бастайды, Қайнаған сайын қойыла бастайды. Қайнаған сайын сүттің бар маңызын тақыр тері бойына сіңіре береді. Бір мезгілдер болғанда, сүт қойыртпақтанады. Tepi болса ағара бөртіп, әбден ісінеді. Содан қоюланған сүт сарқыла таусылып, енді сарғайып күйеді-ау дегенде от үзіледі де, тері қазаннан алынады. Tepi түнімен жел қағып тобарсып, ертеңіне күнімен тұрса кеуіп-ақ қалады. Келесі күні тағы да қой-ешкі қосақталып, дәу кара қазан сүтке толады. Тағы да астына жайнатып от жағып, әлгі сүт сіңді теріні тағы да салады. Осы жағдай үшінші рет қайталанады. Сол кезде сүт сіңген терінің калыңдығы бармақ елі болып, өн-бойына уыз сүттің маңызы тұтылады. Үшінші рет жайылған
   

1. 
   Үшінші
   
2. 
   Екінші
   
3. 
   Бірінші
   
4. 
   Бесінші
   
5. 
   Төртінші
   

13. 
    Құрғақ сүт жасауда пайдаланылатын басты жабдық
    

1. 
   Түйе қомы
   
2. 
   Қой терісі
   
3. 
   Қой қарыны
   
4. 
   Жылқы қарыны
   
5. 
   Қой бүйені
   

13. 
    Мәтін мазмұнына қай мақал сәйкес келеді?
    

1. 
   Шапқан - озар, жатқан - қалар.
   
2. 
   Біткен іске сыншы көп.
   
3. 
   Мал жисаң, қонысын тап, Ac жисаң, ыдысын тап.
   
4. 
   Жердің сәні- егін, Ердің сәні - білім.
   
5. 
   Отынды шапқанға жақтыр, Малды тапқанға бақтыр.
   

13. 
    Мәтін қандай стильде жазылған?
    

1. 
   Ауызекі сөйлеу стилі
   
2. 
   Публицистикалық стиль
   
3. 
   Fылыми стиль
   

4. 
   Ресми іс-қағаздар стилі
   
5. 
   Көркем әдебиет стилі
   

13. 
    Түйе қомында келе жатқан балагтардың сұрап ішер сусыны
    

1. 
   Қойыртпақ
   
2. 
   Шалап
   
3. 
   Айран
   
4. 
   Қымыз
   
5. 
   Уыз сүт
   

13. 
    Дайын болған құрғақ сүтті сақтау әдісі
    

1. 
   Қоржында не қалтада
   
2. 
   Tepiгe орап қояды
   
3. 
   Адалбақанда
   

13. 
    Теріні түгінен тазалаудың тәсілі
    

4. 
   Сандықта не қорапта
   
5. 
   Қарында немесе бүйенде
   

1. 
   Кептіру
   
2. 
   Түгін кыру
   
3. 
   Далаға жаю
   
4. 
   Сапсып жуу
   
5. 
   Жел каптыру
   

13. 
    Кұрғақ сүт жасауға қай түліктің сүті пайдаланылады?
    

1. 
   Қой мен ешкі
   
2. 
   Бие
   
3. 
   Түйе
   
4. 
   Сиыр мен қой Сиыр
   
5. 
   
   

жүктеу/скачать 0,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: