1. Қазақстан құрылыс өндірісі жайында ақпарат
Қазақстанда өндірілетін құрылыс материалдары
жүктеу/скачать 38,51 Kb.
|
Практика ОТЧЕТ (Мереке Ернұр)
| Қазақстанда өндірілетін құрылыс материалдары
Кез-келген елдің қазіргі экономикасының негізгі құрамдас бөлігі құрылыс материалдары, бұйымдар мен конструкциялар өнеркәсібі болып табылады. Құрылыс үшін негізгі материалдық база бола отырып, ол экономиканың басқа салаларындағы өсу қарқынына және жалпы қоғамның әлеуметтік жағдайына айтарлықтай әсер етеді. Қазақстанда құрылыс материалдары өнеркәсібінің құрамына 600 – ге жуық кәсіпорын кіреді, олардың тек 30-ы ғана ірі, ал 100-і-орташа кәсіпорын. Қазақстанның құрылыс индустриясында барлығы 268 мың адам жұмыс істейді. адам (жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 4 %), оның ішінде құрылыс материалдарын өндіру саласында 63753 адам. Дамыған елдердің көпшілігінде құрылыс индустриясының жалпы жұмыспен қамту үлесі 5-тен 7% - ға дейін өзгереді. Құрылыс материалдары өнеркәсібіндегі үрдістер, ең алдымен, республика экономикасындағы инвестициялық белсенділік өлшемімен, салаларды реформалау қарқынымен және күрделі салымдар құрылымының өзгеруімен айқындалады. Құрылыс материалдары өнеркәсібінің құрамына: 1) минералдық шикізат өндіру; 2) ұстастыратын материалдар өндірісі (цемент, әктас, гипс) және 3) үйлер мен құрылыстар салуға керекті қабырғалық материалдар өндірісі (бетон, темірбетон, кірпіш). Шикізатты көп мөлшерде қажет ететін ұстастыратын материалдар өндірісі шикізат базаларына жақын орналасады. Қабырғалық материалдар шығаратын кәсіпорындардың орналасуы өнімнің тасымалдауға жарамдылығына байланысты. Олар шикізатқа (кірпіш шығару) немесе тұтынушыға (бетон және темір-бетон өндірісі) бағытталады. Ұстастыратын материалдар ішінде басты рөл аткаратын цемент болып табылады. Оның өндірісіне әктас пен саз қажет. Оларды ұсақтап араластырғаннан кейін, айналып тұратын ұзын (100 м дейін) пештерде күйдіреді. Алынған өнімді ұнтақтап, цемент шығарады. 1 т цементке 1,5 т шикізат жүмсалады. Сондықтан, барлық цемент зауыттары шикізат кенорындарының маңында орналастырылады. Елімізде ондай зауыттар 5-еу: Ақтау кентінде (Қарағанды облысы), Октябрскіде (Шығыс Қазақстан облысы) жөне Састөбеде (Оңтүстік Қазакстан облысы), сонымен катар Семей мен Шымкентте. Цементті сумен және толтырушы заттармен (құм, қиыршық тас немесе ұсақ тас) араластырып бетон алады. Қатқаннан кейін, бетон өте берік жасанды тасқа айналады. Одан мық-ты іргетастар және түтас үйлер, колонналар, жабындар, көпірлер, жолдар салуға болады. Беріктігін одан әрі арттыру үшін бетонның ішіне болат өзектер (арматура) салып, темір-бетон алады. Бұл конструкциялық материалда бетон мен арматураның қасиеттері бар. Темір-бетон бұйымдарын Қазақстанның барлық облыстарында шығарады. Өндірістің ең ірі орталықтары — Астана мен Алматы. 1-кесте:құрылыс ұйымдары қызметінің негізгі көрсеткіштері:
Деректер кестесі. 1 тиімсіз кәсіпорындардың саны азайып бара жатқанын көрсетеді, бірақ сонымен бірге орындалған жұмыс көлемі мен жұмысшылар саны өсуге бейім.Қазақстанның минералдық-шикізат базасының мониторингі құрылыс материалдарын, бұйымдары мен конструкцияларын өндіру үшін, оның ішінде құрылыс кешенінің қазіргі заманғы талаптарына сәйкес келетін жоғары дәрежедегі қайта өңдеу өнімдері үшін шикізаттың негізгі түрлерінің пайдаланылатын кен орындарының жеткілікті санының болуын куәландырады. Алайда, қазіргі уақытта пайдаланылатындармен салыстырғанда кен орындарын игеруге тартылмаған резервтік қорлардың саны басым, бұл шикізат базасының жеткіліксіз пайдаланылғанын көрсетеді және оның кең көлемде дамуы үшін алғышарттар жасайды. 2-кесте:Қазақстанның өндіріске арналған минералдық-шикізат базасы құрылыс материалдары, бұйымдары мен конструкциялары
Бүгінгі таңда құрылыс материалдарының отандық өнеркәсібі Қазақстанның құрылыс кешенінің қажеттіліктерінің бір бөлігін ғана қанағаттандыра алады, нәтижесінде құрылыс материалдарының барлық түрлері бойынша тапшылыққа жол бермей, импорттық өнімдер нарықтағы елеулі үлесті алады. Құрылыс материалдарының негізгі қасиеттері бірнеше топқа бөлінеді: Бірінші топқа: физикалық қасиетер жатады. Олар: құрылыс материалдардың тығыздығы және көлемдік масса (салмағы), кеуектілігі, механткалық қасиеттері (беріктігі, қаттылығы, формасын өзгерткіштігі, т.б.). Екінші топқа: олардың өткізгіштік қасиеттері жатады. Мысалы, олар құрылыс материалдаррына судың, ылғалдың, ауаның және төменгі температураның қалай әскр ететінімен сипатталады. Айталық, ол заттың су тартқыштығы, су өткізгіштігі, суға беріктігі, ылғалдығы, аязға төзімділігі, т.б. Үшінші топқа: құрылыс материалдарына жылудың немесе жоғары температураның тигізетін әсері және оның беріктігін сипаттайтын қасиеттері: отқа беріктігі, отқа төзімділігі, жылу өткізгіштігі, т.б. Төртінші топқа: құрылыс материалдарының химиялық немесе коррозиялық әсерлерге төзімділігі жатады. Бұлар қышқылдардың, сітілердің, тұздардың, газдардың, т.б. құрылыс материалдарына тигізетін әсерін сипаттайды. Бесінші топқа: құрылыс материалдарының технологиялық қасиеттері жатады. Бұған заттардың кесілгіштігі, шегеленгіштігі, нормалық қоюлығы, қалыптағыштығы, т.б. жатады. Соңғы жылдары Қазақстанда керамикалық плиткалар, пластмасса құбырлар, металл плиткалар, пластиктен жасалған ағаш бұйымдары, құрғақ қоспалар және басқа да өнімдер шығару бойынша өндірістер пайда болғанына қарамастан, Қазақстанның құрылыс материалдары саласының барлық дерлік өнімдері сыртқы нарықта бәсекеге қабілетсіз (асбестті қоспағанда).Жаңа құрылыс технологияларын басқа елдерге экспорттау, барлық ілеспе құжаттамамен жабдықтарды толық жеткізу, сондай-ақ жергілікті кадрларды оқыту болашақта Қазақстан үшін экономикалық тиімді және әбден нақты болады. Жаңа технологиялар мен материалдар Электр жабдықтарын, су құбырларын, жылыту жүйелерін, кәріздерді, сыртқы желілерді монтаждау мен жөндеуге байланысты әрлеу және инженерлік жұмыстарда кеңінен қолданылады.Жыл сайын цемент, шыны, битум, ағаш бұйымдары, қабырға және кен емес материалдар, металл конструкциялары мен металл бұйымдары, жылу оқшаулағыш және лак-бояу материалдары, құрғақ құрылыс қоспалары, табиғи тас, керамикалық плиткалар, шатыр материалдары, еден жабындары сияқты құрылыс материалдарына қажеттіліктің өсуі байқалады. Қазақстанның асбест өңдеу, керамика, фарфорофаянс, керамзит, цемент, шыны өнеркәсібін дамыту, сондай-ақ ӘК, бояу, жылу оқшаулағыш материалдар өндірісін дамыту үшін бай шикізат мүмкіндіктері бар. Мемлекеттік баланс шыны өнеркәсібіне жарамды әктастың 8 кен орнын есепке алды, оның өнеркәсіптік санаттар бойынша жалпы қоры 15,2 миллион тоннаны құрайды. Республикада әк жағуға жарамды әктас әлдеқайда көп, оның жалпы қоры 480,2 миллион тоннаны құрайды. Сондай-ақ 136,14 миллион тонна жиынтық қоры бар 13 бор кен орны барланды. Ол цемент пен құрылыс әкін өндіруде қолданылады. Қазақстан негізінен жоғары сапалы цемент өндіру үшін пайдаланылатын кремнеземді жыныстардың (опоки, диатомиттер, трепелдер) кең таралуымен ерекшеленеді. Мемлекеттік теңгерімде керамика, фарфорофаянс және шыны өнеркәсібінде пайдалануға жарамды бентонит саздарының 29 кен орны ескерілді. Олардың барлық өнеркәсіптік санаттардағы қорлары бір миллиард тоннадан асады. Шыны құмдардың негізгі кен орындарының барланған қоры шамамен 40 миллион тоннаны құрайды. Қосымша жылу оқшаулағыш материалдар, керамикалық отқа төзімді кірпіш, санфаянс өндіретін жобаларды іске асыру жоспарланып отыр. Олардың өндіріс көлемі 61 млрд теңге болады. Бұл құрылыс материалдарының осы түрлері бойынша импорт үлесін 8% азайтуға мүмкіндік береді.Қазақстан аумағында қабырға тасын, кірпіш блоктарды, қаптау плиталарын, микрокальцитті, қиыршық тасты, мәрмәр чиптерін, қоқыс тасты өндіруге жарамды 429 кен орны анықталды.Қазақстанда бұл сала ерекше тармақталуымен ерекшеленбейді, санитарлық-техникалық бұйымдар, табақ шыны, лак-бояу бұйымдарының көптеген түрлері, жылу оқшаулағыш бұйымдар және басқалары сияқты көптеген тауарларды отандық өндірушілер шығармайды.Төмен қарқынмен цемент, жылу оқшаулағыш, қабырға, шатырды әрлеу материалдары мен басқа да бұйымдар өндіретін кәсіпорындарды қайта жарақтандыру жүзеге асырылады. Жеке машина жасау дамымаған, жүк көтергіш машиналар, көтергіш-көлік механизмдері, құрылыс машиналары мен технологиялық жабдықтар шығаратын зауыттар жоқ.Мұндай жағдайда құрылыс материалдары өнеркәсібін жаңғырту және дамыту тетіктерін қамтамасыз ететін мемлекеттің рөлі артып келеді. Сонымен қатар, құрылыстағы отандық өнімдер үлесін арттыру үшін нормативтік реттеу жүргізілуде. Бүгінгі таңда қажетті құқықтық база құрылды. Сол бойынша бюджет есебінен қаржыландырылатын жобалар бойынша қазақстандық құрылыс материалдарын міндетті түрде қолдану талап етіледі. Бұл жобалық-сметалық құжаттамада көзделген отандық материалдарды импорттық материалдарға негізсіз ауыстыруды азайтады. Сондай-ақ құрылыс жобаларында жергілікті мазмұнды сақтау бойынша техникалық қадағалаушылар мен тапсырыс берушілердің жұмыс тиімділігі мен жауапкершілігін арттырады. Бұдан басқа, сараптамадан өткен барлық жобалардың жиынтық ресурстық ведомостары орналастырылған Портал әзірленді. Ол үшін тиісті ережелерге өзгерістер енгізілді: мердігерлерге құрылыс материалдарды және қазақстандық мазмұн жабдықтарын қолдануды; тапсырыс берушілерге Порталда жиынтық ведомосты жариялауды міндеттейді. Яғни, отандық тауар өндірушілер жоспарланған құрылыс нысандарының санын, сондай-ақ құрылыс материалдары, бұйымдар, конструкциялар мен құрал-жабдықтардың қажетті көлемін көре алады. Сондай-ақ, мемлекеттік сатып алуды жүзеге асыру Қағидасына отандық тауар өндірушілер тізіліміне сәйкес материалдар сатып алуды міндеттейтін құрылыс саласындағы үлгілік шарттарға түзетулер енгізілді. Бүгінгі таңда осы мониторинг бойынша биылғы 6 айдың қорытындысында сараптамадан өткен жобалардағы қазақстандық мазмұн үлесі 90% құрады. Бұл өткен жылғы деңгейден 3% жоғары. Қазақстан Республикасында құрылыс материалдары, бұйымдары мен конструкциялары өнеркәсібін дамытудың 2005-2014 жылдарға арналған бағдарламасы қабылданды, оны әзірлеу Қазақстанның стратегиялық дамуының негізгі бағыттарының бірі республиканың ғылыми-техникалық әлеуетін тиімді пайдалану және жалпы ұлттық өнімдегі шикізат құрамдас бөлігін жоғары технологиялық экспортқа бағдарланған өнімге кезең-кезеңімен алмастыру негізінде экономикалық өсу болып табылатындығына негізделген. Бағдарламаның мақсаты Қазақстан Республикасының Құрылыс материалдары, бұйымдары мен конструкциялары өнеркәсібінің инновациялық дамуын қамтамасыз ету болып табылады. Қазіргі таңда елімізде цемент, бетон бұйымдары, қабырғалық және жылу сақтайтын материалдар, гипс, таскендiр, арматура, гипстi картон, қиыршық тас, құм сынды құрылыс материалдарын өндіру ісі жолға қойылған. Дегенмен де шектен тыс қадағалаулар саланың қанатын кеңге жайып жұмыс істеуіне кедергі келтіруде. Себебі отандық құрылыс материалдары құнының шетелдердің арзан импортымен салыстырғанда қымбат. Дағдарыс кезінде еліміздегі құрылыс материалдарын тұтынуының қысқаруы, өндiрiс көлемiнiң төмендеуіне әкеп соққаны жасырын емес. Алдағы уақытта отандық құрылыс материалдарының сапасы мен өндiрiс көлемiн арттырып, жоғары сапаға қол жеткізуінің маңызы зор. Сондай-ақ құрылыс материалдарын өндіретін кәсіпорындардың заңды мүдделерi мен құқықтарын қорғауды да назардан тыс қалдырмаған жөн. Үкімет бұл бағытта отандық құрылыс материалдарын өндіруге ден қойған кәсіпорындарға сұраныстың болуына, инновациялық даму мүмкiндiгін кеңейтуге, құрылыс материалдары өндiрiсi бойынша кәсіпорындарды басқарудың озық үлгісі мен жаңа технологияларын енгізуіне көмек қолын созуы тиіс. Қазақстанда құрылыс материалдарын шығаратын кәсіп-орындардың өнімі бағасы бәсекелестеріне қарағанда төмен болуы шарт. Нарықты отандық құрылыс материалдарымен қамтамасыз ету үшін 2025 жылға қарай 1 триллион теңгеден астам сомаға құрылыс индустриясының 165 жаңа жобасы іске асырылатын болады. Кеңінен пайдаланылатын құрылыс материалдарының, оның ішінде табақ шыны, керамикалық плитка, санфаянс, қасбеттік плиталар, жылу оқшаулағыш және басқа да материалдар өндірісі ұйымдастырылады. Бұл 2025 жылға қарай импорт үлесін 42 пайыздан 27 пайызға дейін төмендетуге мүмкіндік береді. "Жаңа өндіріс орындарын құру және жұмыс істеп тұрғандарын жаңғырту құрылыс материалдары бағасының қолжетімділігін қамтамасыз етеді және импортқа тәуелділікті азайтады. Бұл жұмысты белсенді түрде жалғастыру керек", - деді А.Мамин жүктеу/скачать 38,51 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||