* «Жарлысы мен байы тең, Жабысы мен тайы тең, Жары менен сайы тең...»-деген үзіндіде айтылған өзен немесе өлеңнің аты: (Қазтуған жырау)(«Салп-салпыншақ анау үш өзен») * «Жабағылы жас тайлақ Жардай атан болған жер. Жатып қалып бір тоқты Жайылып мың қой болған жер...» деген өлен : («Қазтуғанның «Салп-салпыншақ» толғауы) *Қазтуған туралы толғауда:
«Жауды көрсе жайнаған, Жай тасындай қайнаған. Еділде тұрып оқ атса, Жайыққа түсіп жоғалған» - деп қозғаған мәселесі:(«Ерлік»)
Шалкиіз жырау Тленшіұлы (1465-1560)
Туғун жері: Жайықтың шығыс беті.
Толғаулары:
«Би Темірге бірінші толғау» «Жел, жел есер, жел есер» «Ағынды сулар, аймақ көл» «Жауынды күні көп жүрме» «Қоғалы көлдер, қом сулар» «Алаштан байтақ озбаса» «Шығармақ бұлт жай тастар» «Балпаң, балпаң басқан күн» «Асқар ,асқар, асқар тау» «Жебелей жебе жүгірген» «Жалп-жалп ұшқан жапалақ» «Ер шобан» т.б «Ор,ор қоян, ор қоян...» Осы толғаулар енген жинақ:(«Алдаспан», «Жазушы баспасы») *Шалкиіздің өмір сүрген уақыты: (1465-1560 ж.ж) * Шалкиіз жырау өмірге келген жер: (Жайық) * Шалкиіз жыраудың өмір сүрген ғасыры (Шалкиіз)_*«Ғаділ_төре_ел_бастар»_деп_ел_тағдыры,_болашағы,_әділ_басшыға_байланысты_деп_ой_түйген_жырау:_(Шалкиіз)'>(Шалкиіз)_*_Шалкиіз_жырларының_басты_тақырыбы_(Ел_бірлігі)'>(ХҮ – ХҮІ ғ) * Жиһангез атанған жырау: (Шалкиіз) * Шалкиіз жырларының басты тақырыбы (Ел бірлігі) * «Ғабіл төре ел бастар
Батыр жігіт жау бастар
Аға жігіт қол бастар
Шешен адам сөз бастар» - деген өлең шумақтың иесі: (Шалкиіз) *«Ғаділ төре ел бастар» деп ел тағдыры, болашағы, әділ басшыға байланысты деп ой түйген жырау: (Шалкиіз) * «Батыр жігіт қол бастар» - деп ерлікті, батырлықты жырына ту еткен жырау: (Шалкиіз) *Би Темірге жыр арналған жырау : (Шалкиіз) * «Сен - алтынсың, мен - пұлмын,
Сен – жібексің, мен – жүнмін» - деген жолдарды Шалкиіз арнады: (Би Темірге) *Шалкиіз толғау шығарды: (Темірге) * Темір бидің көмекшісі болған жырау: (Шалкиіз) *Шалкиіз арнап толғау шығарған батыр: (Ер Шобан), «Ер Шобан» шығармасының авторы: (Шалкиіз) * «Есендікте малыңды бер де, батыр жи Басыңа қыстау іс түссе Дұспанның қолы жете алмас!» - деп Шалкиіз жырау көтеріп отырған мәселе : (Бірлік - ынтымақ) *«Жағаға дұспан қолы тимеске, Артында туысқанның көбі игі, «Асау тулап жықпасқа, Арты айылдың беркі игі» - деген үзінді алынған шығарма: («Жауынды күні көп жүрме») *«Жаманға жақыным деп сөз айтпа, Күндердің күні болғанда Сол жаман өз басыңа айғақ-ты!» - қай шығармадан алынған : ( «Жауынды күні көп жүрме») *«Ағайынның ішінде Бір жақсысы бар болса, Қолқалаған көп жаман Сол жақсыны көре алмас» - деген шумақ авторы: (Шалкиіз) «Жалп – жалп еткен жапалақ Жазы да кімге жолдас болмаған?» «Саздауға біткен қара ағаш, Кімдерге сайғақ болмаған?» «Жағы түкті жылқы айуан, Иесін қайда жаяу салмаған?» «Жағаңа жалаң жібек байлаған, Арулар кімнен қалмаған?» - деген үзінділер алынған шығарма : («Қоғалы көлдер, қом сулар») *Шалкиіз жыраудың «қоғалы көлдер, қом сулар» толғауының не жайында: (Өмірдің өткінші екендігі) * «Қоғалы көлдер, қом сулар» толғауында дүниенің үнемі бір қалыпты тұрмайтындығын айтып, болашақ ұрпаққа өмірден аларыңды алып, береріңді беріп қал деген ой айтқан жырау: (Шалкиіз) *Шалкиіз жыраудың: «Бір жақсымен дос болсаң, Азбас-тозбас мүлкі етер Бір жаманмен дос болсаң, Күндердің күні болғанда Жімле ғаламға күлкі етер» - деп көтерген мәселесі: (Достық, жолдастық жайлы) *«Жел астына қарасам, Қоға менен тал өсер Ораздының ұлы өсер» «Кенелемін деген жігіттің Сүбеде алтау-жетеу ағайыны тез өсер» «Сүйейін деген жігіттің Жылқы ішінде екі арғымағы тең өсер» - деген үзінділер алынған: ( «Жел, жел есер, жел есер» шығармасынан)
*«Толарсақтан саз келсе Қажымай оған жүретін. Қабырғадан қан келсе Қажымай оған күлетін » Осы үзіндіде айтылады: (Батырлық жайында) *«Ағайынның ішінде Бір жақсысы бар болса, Қоңқалаған көп жаман Сол жақсыны көре алмас» - деген шумақ: ( «Шалкиіздікі») *«Дулығаның төбесі туған айдай болмаса, батыршылық сүрмен-ді» - деп батырлықты жоғары бағалаған жырау: (Шалкиіз) *Шалкиіз шығармашылығына жатпайтын қатар: («Еңсегей бойлы Ер Есім», Жиембетттікі)
