1-дәріс. Көшбасшы және көшбасшылық түсінігі ХХІ ғасыр көшбасшысы
жүктеу/скачать 77,63 Kb.
|
Дәріс
- Бұл бет үшін навигация:
- 2. Автократиялық көшбасшылық
- 3. Демократиялық көшбасшылық
- 4. Транзакциялық көшбасшылық
- 5. Трансформациялық көшбасшылық
- Трансформациялық көшбасшылық
- Трансформациялық көшбасшылықта
- 1) патерналистік көшбасшылық стилі
- 6) ситуациялық көшбасшылық стилі
| 12-дәріс. Көшбасылықтың түрлері
Көшбасшылардың 5 түрі болады: авторитарлық – жұмыс тобының пікірін тыңдамай, өзінің таңдауы бойынша шешім қабылдайтын жалғыз адам; демократиялық – ашық пікірмен ерекшеленеді, ол талқылауға, қарым-қатынас пен идеяларға кең орын береді. Сынды қабылдайды, тапсырмалар береді және жауапкершілікті бірдей жүктейді. Ол өнімділіктен гөрі үйлесімділікке басымдық беретін идеалды көшбасшы; әлсіз – қатысуы байқалмайды. Ол тапсырмалар бермейді және тапсырмаларды қадағаламайды; күшті жағдайларда ғана жұмыс істей алады; транзакциялық көшбасшы мен бағыныштылар келіссөздік қарым-қатынаста болады, қызметкерлер белгілі бір мақсатқа жетуге ынталанады, өйткені олар жетекшіден экономикалық немесе психологиялық ынталандыруға ие болады. Ол тек нақты стандарттар мен мақсаттар бойынша жұмыс жасайтын қатынастарда ғана жұмыс істей алады; трансформациялық көшбасшы өзін әріптестерінің ісін толықтай қабылдайды және жеке мүддесінен гөрі ұжымның игілігі үшін жұмыс істейді. Көшбасшылықтың түрлері: 1. laissez-faire көшбасшылығы немесе делегативті көшбасшылық араласпау стилі және үнемі кері байланыстың болмауы. Бұл атау француз тіліндегі «өтіп кетсін» немесе «солай болсын» деген сөзді білдіреді. Laissez-faire көшбасшылық қажет болған жағдайда ғана араласады және аз бақылайды. Жұмысшылар білікті және өз бетінше орындау дағдыларына ие болғандықтан, олар тапсырмаларды қадағалаусыз орындай алады. Бұл көшбасшылық ейбір қызметкерлер үшін шығармашылықты арттырады және қолда бар жұмысқа қанағаттануды сезінуге көмектеседі. Көшбасшылықтың бұл түрі өз жұмысына мамандандырылған адамдарға қолдарынан келгенін істеуге мүмкіндік береді. Алайда көптеген адамдар өз міндеттерін басқаруда және туындауы мүмкін мәселелерді шешуде белсенділік көрсете алмайды, олар әлдеқайда пассивті жұмыс стиліне ие, сондықтан нақты нұсқаулар күтеді, ал түсініксіз жағдайларда олар көбірек ақпарат күтіп аз жұмыс істеуге бейім. Зерттеулер бойынша, көшбасшылықтың laissez-faire түрі бақылаудың жетіспеушілігінен компания шығындарының артады және өнімділік төмендейді, жұмыс нәтижесінің болмайды, туындайтын проблемалар ұйымға кері әсер етеді. 2. Автократиялық көшбасшылық шешімдер қабылдауға және топтың қатысуынсыз нұсқаулықтар беруге мүмкіндік береді. Яғни, басшылықтың бұл түрінде билік тікелей бұйрықтар береді және кез келген жағдайда орындалуын талап етеді. Көшбасшының шешіміне ешкім қарсы болмайды, бағынушылар тек көшбасшы берген нұсқауларға бағынады. Бұл шешімдер тез қабылдануы қажет жұмыс орталарында тиімді болуы мүмкін. Автократиялық көшбасшының кемшіліктері: жұмысшылардың пікірімен санаспайды және қызметкерлер тек бұйрықтарды орындайтын адамдар, нұсқауларды орындамағаны үшін ешкім жауап бермейді. Көшбасшылықтың осы түрін қолдану арқылы кейбір қызметкерлер өзініі төмен бағаланғанын сезінуі, жұмыстан кету немесе аз жұмыс істеу арқылы компанияға аз пайда келтіреді. 3. Демократиялық көшбасшылық түрі жұмысшылар арасында басымдылыққа ие бола отырып, ынта-ықылас туғызуымен сипатталады. Көшбасшы топ пікірін ескеру үшін өз ізбасарлары арасында диалог қолданады, бірақ соңғы шешімді жоғары жақ қабылдайды. Көшбасшылықтың бұл түрі ұйымды жеңіске жеткізеді, өйткені қызметкерлер шешім қабылдау процесіне үлес қосады. Сондықтан, қызметкерлер өздерін компанияның бір бөлігі ретінде сезінуге бейім және ұйымда болуы мүмкін өзгерістер, олардың серіктестігі мен компанияға деген адалдығын, сонымен қатар олардың өнімділігі мен инновациялық қабілеттілігін жақсартады. Көшбасшылықтың бұл түрі мотивация мен ынтымақтастықты сақтайды. 4. Транзакциялық көшбасшылық транзакцияларға негізделеді – көшбасшылар мен олардың ізбасарлары арасындағы алмасу процестері. Ізбасарлары көшбасшының тапсырмаларын орындауына байланысты жұмыс нәтижелері үшін марапаттар алады. Көшбасшылықтың бұл бір түрі мақсатқа бағытталған және ізбасарлар қол жеткізген нәтижелері үшін сыйақымен ынталандырылады. Транзакциялық көшбасшы нақты жүйеге негізделеді: бағыныштылардан не талап ететіні және олар алатын сыйақыларды дәл анықталады. Осы себепті көшбасшылықтың бұл түрі шынайылыққа негізделеді. Транзакциялық көшбасшылық белгілі бір ережелерді сақтауды көздейді. 5. Трансформациялық көшбасшылық қарым-қатынастың жоғары деңгейімен, қойылған мақсаттарға жету және өзгерістер туралы көзқараспен байланысты. Жұмысшылар өздері жұмыс істейтін компания қандай болуы керек екендігі туралы жалпы көзқарас қалыптастыруға дайын. Трансформациялық көшбасшылық компаниялардың жұмысына үлкен нәтижені қамтамасыз ететін көшбасшылық түрлерінің бірі, жұмыс жасайтын көшбасшылар топтың өнімділігі мен тиімділігін ынталандырады және арттырады. Олар атқарылатын жұмыс туралы өте кең көзқарасқа ие, осының арқасында олар ұйым ішіндегі өзгерістерге жол ашады. Трансформациялық көшбасшылықта көшбасшылар мен олардың ізбасарлары бірлесіп жұмыс істегенде, олар мораль мен мотивацияның жоғары деңгейіне жетеді және мұндай көшбасшылар сенімге, құрметге ие болады. Трансформациялық көшбасшылық ережелер, нұсқаулықтар мен ынталандыруларды қолдана отырып, нақты операцияларды талдау мен бақылаудың орнына, материалдық емес қасиеттерге назар аударады. Ұжымды басқару бойынша көшбасшы стильдері: 1) патерналистік көшбасшылық стилі шамадан тыс қорғанысқа негізделеді, ол топ мүшелерінің өсуіне және алға жылжуына мүмкіндік бермейді. Бұл типтегі көшбасшылардың әлсіз жақтарының бірі – жұмысшыларға сенім білдіру қиындықтары; 2) шабыттандыратын көшбасшылық стилі топ мүшелері үйрену үшін әртүрлі кәсіби дереккөздер таба алады: оқу ресурстары, кәсіпкерлер туралы фильмдер, сабақ және арнайы кітаптар, практикалық идеялар ұсынады. Шабыттандырушы көшбасшы басқаларға із қалдырады, өйткені оның әрекеттері, сөздері көрсеткен шындықтың көрінісі болады; 3) ұжымды басқарудың демократиялық көшбасшылық стилі ынталандырады және шешім қабылдауда ұйым мүшелерімен санасады, қызметкерлердің ынтасын арттырады; 4) белсенді көшбасшылық стилі күтпеген оқиғаға жауап беру үшін реактивті әрекет етеді, бастама, шешім қабылдайды, 5) харизматикалық көшбасшылық стилі басқаларға деген сенімділікті оятады, адамдарға әсер ету және жұмыс динамикасын орнату мүмкіндігі үлкен, олардың ерекше харизмасы бар және олар өз ізбасарларына адал. Харизматикалық көшбасшылар айрықша әлеуметтік және коммуникативті дағдыларға ие. Харизматикалық көшбасшылар жұмысшылардың қажеттіліктері мен мәселелеріне назар аударады. Бұл көшбасшылардың ең көрнекті құндылықтарының бірі – адалдық немесе этика; 6) ситуациялық көшбасшылық стилі жаңа сұрақтар тудындағанда жағдайлық көшбасшылық ұйымды ең жақсы жолмен басқаруға икемділігі бар адам. Яғни, көшбасшылықтың бұл түрі – әр жағдайдың қажеттіліктерін талдайтын және әр нақты жағдайда сәйкесінше жауап ұсынатын тұлға. жүктеу/скачать 77,63 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|