| 5. Рай категориясы. Бұл да етістіктерге тән. Ол іс-әрекеттің іске асу мүмкіндігіне сөйлеушінің қалай қарайтындығын білдіреді. Мысалы: оқы, оқыса, оқыса игі еді, оқығысы келеді деген формалар әлі іске аспаған, бірақ іске асуы мүмкін әрекетті немесе қалау тілек, болжам мағынасыңдағы іс-әрекетті білдіреді. Ал оқыдым, оқығанмын, оқимын дегендер ақиқат іс-әрекетті білдіреді.
Тіл-тілде райдың түрлері мен саны әр басқа. Орыс тілінде райдың үш түрі болса, қазақ тілінде бұйрық рай, қалау рай, шартты рай, ашық рай деген төрт түрі бар.
Етістіктің 2-жақ бұйрық рай түрі рай категориясының негізі болып саналады, басқа райлар осы рай формасынан жасалынады. Бұйрық рай, шартты рай іс-әрекеттің шартын білдіреді; қалау райы сөйлеушінің іс-әрекетке тілегін, ниетін білдіреді. Ал ашық рай үш жақта, үш шақта айтыла береді.
Достарыңызбен бөлісу: |
