126ЖМ Назарқұл Еркебұлан
тобының бір уақытта қысқаруы және оның экстенсорларының босаңсуы). Өзара
иннервацияның мәні мынада: белгілі бір бұлшықеттерді иннервациялайтын жүйке
жасушалары тобындағы рефлекстің қозуы, антагонистермен функционалды түрде
байланысқан басқа жасушаларда белсенділіктің тежелуімен, яғни олардың босаңсуына
әкеледі. Осылайша, антагонистік бұлшықеттердің орталықтары - флексорлар мен
экстенсорлар - көптеген қозғалыс актілерін орындау кезінде керісінше жағдайда болады.
Өзара иннервация механизмі денені үйлесімді қозғалыстармен қамтамасыз етеді
(серуендеу, тырнау, көздің қозғалысы, еңбек қозғалысы және басқалар). Өзара
иннервацияны алғаш рет 1876 жылы И.М.Сеченовтың шәкірті П.А. Спиро ашып, осы
терминді енгізген ағылшын физиологы С.Шеррингтон егжей-тегжейлі талдады.
Н.Е.Введенский мен А.А.Ухтомский көрсеткендей, бұл механизм қатаң бекітілген емес,
бірақ динамикалық, нәтижесінде кейбір қимылдарды орындау кезінде антагонист болып
табылатын бұлшықеттер басқаларға қатысқанда бір уақытта қысқарады, яғни олар өздерін
синергетиктер сияқты ұстайды. 50-ші жылдардан бастап микроэлектрод технологиясын
қолдану арқылы бір жүйке жасушаларында қозу мен тежелу процестерін тікелей зерттеу.
20 ғасыр, жасушалық деңгейде өзара иннервация механизмінің ерекшеліктерін түсінуге
мүмкіндік берді. Антагонистік антагонистік моторлы нейрондар арасындағы
байланыстырушы байланыстарды қалыптастыруда релелік қосқыштар мен жүйке
жүйесіне интеграциялық элементтер қызметін атқаратын интерскаларлық нейрондар
жетекші рөл атқарады. Доминантылық немесе үстемдік дегеніміз - бір геннің аллельдері
арасындағы қарым-қатынас нысаны, онда олардың біреуі (доминант) екіншісінің
(рецессивті) көрінісін басады (маскалар) және осылайша доминантты гомозиготаларда да,
гетерозиготаларда да белгінің көрінісін анықтайды. Рецессивті аллель геннің нұсқасы
болып табылады, оның фенотипке әсері басым аллельдің қатысуымен пайда болмайды.
Рецессивті аллель гомозиготалы күйде болған кезде ғана анықталған белгінің көрінісін
қамтамасыз ете алады (сол рецессивті аллельмен жұптасады). Толық басымдықпен
гетерозиготалы фенотип осы аллель үшін доминантты гомозиготалы фенотиптен
ерекшеленбейді. Толық емес доминантыыллық жағдайында гетерозиготаларда
доминантты және рецессивті гомозиготалардың фенотиптері арасында аралық фенотип
бар. Мысалы, снапдрагонның таза сызықтары мен күлгін және ақ гүлдермен гүлдейтін
өсімдіктердің көптеген түрлерін кесіп өткенде, бірінші буынның жеке тұлғаларында
қызғылт гүлдер болады. Алғашқы ұрпақта Андалусия тауықтарының қара-ақ түсті
тауықтарының таза сызықтарынан өткен кезде сұр тауықтар пайда болады. Молекулалық
деңгейде толық емес доминанттылықтың қарапайым түсіндірмесі ферменттің немесе
басқа ақуыздың белсенділігінің екі есе төмендеуі болуы мүмкін (егер доминанттағы
аллель функционалды ақуыз берсе, ал рецессивті ақау беретін болса). Мысалы, белсенді
емес фермент беретін ақаулы аллель ақ түске жауап береді, ал қызыл пигмент шығаратын
фермент беретін қалыпты аллель қызылға жауап береді. Гетерозиготалардағы осы
ферменттің жарты белсенділігімен қызыл пигмент мөлшері екі есе, түсі қызғылт болады.
Толық емес үстемдіктің басқа механизмдері болуы мүмкін.
Достарыңызбен бөлісу: