Тері анализаторының рецепторлы түзілімдерінің жіктелуі және

47 
Сезім мүшелерінің қабылдағыштарында тітіркену әсерінен қозу 
толқындары пайда болады,ол орталық жүйке жүйесіне өтеді Әрбір 
талдағыштың іс-әркеті оның қабылдағыштарында сыртқы түрткілердің 
физикалық және химиялық әсерін түйсіне өтеді Олар қозу толқындарына 
айналып,әртүрлі деңгейде орналасқан нейрондардың тізбектері арқылы миға 
жетеді
Талдағыштар бөлімдері (И.П. Павлов): 
1. Шеткі (рецепторлық ) бөлімі - түрлі тітіркендіргіштерді қабылдау. 
2. Аралық, өткізгіш бөлімі (афференттік талшықтар, нейрондар, 
қыртысасты орталықтары) - ақпараттарды рецепторлардан ОЖЖ-не жеткізу 
3. Орталық бөлімі (ми қыртысының бөлімдері) -афференттік 
сигналдарды талдап құрастыру
Сезім мүшелері
1.
Көру мүшесі - көз, 
2.
Есту мүшесі - құлақ, 
3.
Дәм сезу мүшесі - тіл, 
4.
Иіс сезу мүшесі - мұрын, 
5.
Сипап сезу мүшесі - тері жатады. 
Тері анализаторы. Теріде сезімтал жүйкелер рецепторлары,тері ,май 
бездері,ет ұлпалары орналасады. 
Тері беткей,меншікті ,шел қабаттарынапн түзілген.Беткей қабаты –
эпидермис эктодермадан дамып,көп қабатты эпителий ұлпасынан 
түзілген.Эпидермистің тереңінде миелинді (пигмент) заты орналасады.Ол 
теріге белгілі бір түс беріп тұрады.Терінің меншікті қабаты мезодермадан 
пайда болып,дәнекер ұлпа мен серпімді талшықтардан түзілген.Бұл қабатта 
қан тамырларының торы мен сезімтал жүйке ұштары орналасады.Терінің 
шел немесе май қабаты ,негізінен май ұлпасынан түзілген,бұл ұлпада дәнекер 
ұлпаның коллагенді және серпімді талшықты торлары түзеді. 
Тері бездері-өздерінің шығаратын затына байланыстымай бездері,тер 
бездері және сүт бездері болып бөлінеді. 
Тырнақ-саусақтың тырнақ бақайшағының сыртын жауып 
жатқанмүйізді пластинка.Тырнақ терінің сыртқы эпидермис қабатының 
туындысы болып табылады. 
Шаш та терінің сыртқы эпидермис қабатының туындысы болып 
табылады.Оның тері қабатындағы бөлігін түбі ,ал теріден шығып тұрған 
бөлігін талшығы деп атайды.Шаштың түбін шаш қапшығы қоршап 
жатады,оның сыртқы жағында еттер бар.Ол еттер жиырылғанда(қорыққанда 
,тоңғанда)шаш талшығы көтеріледі. 
Тері рецепторлары денеге тиген қатты жұмсақты,ыстық 
суықты,қысымды қабылдайды-бұны механикалық,химиялық,температуралық 
тітіркендіргіштер дейді. Тері рецепторлары тері анализаторларының шеткі 
бөлігі болып саналады.Ал,орталығы болып үлкен ми сыңарларындағы артқы 
орталық қатпар есептеледі. 

жүктеу/скачать 1,44 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: