1-тақырып. Кіріспе. Адам организмінің өсуі мен дамуының негізгі заңдылықтары
жүктеу/скачать 185,03 Kb.
|
лекция ЖЕФ (1)
- Бұл бет үшін навигация:
- Бүйректің құрылысы мен қызметінің жас ерекшеліктері.
- Қуықтың құрылысы мен қызметі
| Несептің түзілуі. Несеп нефронда түзіледі. Ол екі кезеңнен тұрады. Бірінші кезеңде алғашқы, екінші кезеңде соңғы несеп түзіледі. Нефрон капсуласындағы қантамырлардың қысымы жоғары болғандықтан сұйық бөлігі капсула ішіне сүзіледі. Мұның нәтижесінде алғашқы несеп түзіледі.
Екінші кезеңде алғашқы несептің құрамындағы су, глюкоза, амин қышқылдары, натрий, калий иондары т.б. организмге қажетті заттар қантамырына кері сүзіледі. Ал мочевина, несеп қышқылы, сульфаттар сияқты қажет емес заттар нағыз несептің құрамына кіреді. Соңғы несеп нефронның жинағыш жолдарымен ағып, бүйректің бүртіктеріне, одан тостағаншасына, одан бүйрек түбегіне, содан соң ұзындығы 30 см-дей несепағар арқылы қуыққа барады. Тәулік бойы бүйректен 2000 л қан айналады, одан 150-180 л алғашқы несеп өндіріледі, бірақ соңғы несептің мөлшері 1,5 л ғана. Соңғы несеп сарғыш түсті сұйықтық. Меншікті салмағы 1,010-1,025, реакциясы сәл қышқылдау. Құрамының негізі – су (98-99%), қалған 1-2%-ы көптеген химиялық заттар. Несептің тәуліктік мөлшері 1300-1500 мл. Бүйректің құрылысы мен қызметінің жас ерекшеліктері. Нәрестенің бүйрегінің салмағы – 11-12 г, 1 жаста 36-37 г, 5 жаста 55-56 г. Бүйрек ұлпаларының өсу қарқыны алғашқы 3 жылда, жыныстық жетілу кезінде және 20-30 жаста жоғары болады. Нәрестенің бүйрегінің сыртқы беті бөлектеніп тұрады. 2 жасқа қарай тегістеле бастайды, 5 жаста түгел тегіс болады. Нәрестеде бүйректің қыртысты қабатының қалыңдығы – 2 мм, ал милы қабатының қалыңдығы 8 мм. Нәрестенің алғашқы 3-4 күнінде несеп өте аз шығады, 1 аптадан кейін көбейеді, 6 айда 2 есе артады. 9 айда несептің құрамы тұрақтала бастайды, бірақ мочевина аз болады. Себебі нәресте тек ана сүтімен тамақтанады. Несептің мөлшері 1 жаста 700 мл, 4-5 жаста 1000 мл, 10 жаста ересектердікіндей (1300-1400 л). Қуықтың құрылысы мен қызметі. Қуық – қуыс мүше. Сыйымдылығы 300-800 мл. Қуықтың несеп шығатын жерінде сақина тәрізді бұлшықеттері - күшті сфинктер (гр. – қысып ұстаймын) бар. Бұл еттер жиырылып қуықты аштырмай несепті ұстап тұрады. Сфинктердің ашылуы еріксіз рефлекторлы түрде болады. Нәрестенің қуығында несеп жиналып, оның қысымы су бағанымен 12-15 см-ге дейін көтерілгенде қуықтың қабырғасындағы рецепторлар тітіркенеді. Пайда болған қозу импульстері жұлындағы және мидағы орталықтарға барады (афферентті жол). Одан (ОЖЖ) тепкіш нервтері (эфференттік жол) арқылы қозу қуыққа келеді де қуық еттері жиырылып сфинктер босайды, қуық ашылады. Ересек балаларда несептің сыртқа шығуы ерікті рефлекс тәртібімен жүреді. Энурез. Емшектегі балалар несепті рефлекторлы еріксіз түрде шығарады. Ал ересек балалар өз еркімен несеп шығаруды тоқтата алады. 2 жастан аса баланың несеп шығаруды реттеу тетіктері толық жетіледі. Бірақ сәбилердің 5-10%-да 13-14 жасқа дейін түнде еріксіз несеп шығаруы байқалады, яғни энурез (грек. ен -шығамын+ур – несеп) байқалады. Ол ерте балалық шақта көп кездеседі, кейбіреулері ем қолданбайды, кейбіреулері жыныстық жетілу кезінде тоқталады. Бұл сырқаттың себебі әртүрлі болуы мүмкін: қуықтың қабыну аурулары; бүйректің немесе нейрогендік психикалық кемшіліктерге байланысты болуы мүмкін. Энурезі бар балаларды 4 топқа бөледі: 1. Емделмейтін, тәрбиесі дұрыс болмаған ақылы кем балалар. Баланың ұйқысының жөнсіз қатты болуынан. 2. Ұзақ сырқаттылар, дұрыс тәрбиелеп, емдесе басылып кетеді. 3. Үнемі емес, кейде мезгіл-мезгіл энурез байқалатын балалар. 4. Өте аз, анда-санда ғана энурез байқалатын балалар. Бұл ауру кейде басқа аурулардың (тері ауруларының, ішек құрттарының болуына байланысты) салдарынан да болады. Кейде жыныс мүшесінің гигиенасы дұрыс болмауына да байланысты пайда болады. Энурез жиі байқалатын балаларға түске дейін қалыпты тамақ жеп-ішіп, түстен кейін тұзы аз тамақ ұсынылады немесе керісінше ұйықтар алдында тұздалған тамақ беріледі, кейде жатарда тұзды су беруге болады. жүктеу/скачать 185,03 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|