1.Қасым хан тұсындағы қазақ хандығы Қасым хан кім билікке қалай келді?
жүктеу/скачать 165,94 Kb.
|
7 кл касым хан
- Бұл бет үшін навигация:
- Шежірелі ұрпақ
| ҚАЗАҚТЫҢ ҚАЙСАР ХАНЫ – ҚАСЫМ ХАН
Әлихан Бөкейхан былай деп пікір қалдырған :«Қасым хан бүкіл қазақ халқын біріктіру арқылы үлкен әскери күшке ие болды. Қарауындағы халықтың бақытына орай, ол өзінің бейбітшілік сүйгіш саясатымен халықтың махаббатына бөленді. Осы бейбітшілік сүйгіштігімен Қасым хан халықтар арасында ерекше әйгілі болды»,- деген. Тарихта адамдар несімен есте қалады? – деген сұрақ кімді болсын мазалайтыны сөзсіз. Өзіміз білетін Керей мен Жәнібек хандар Қазақ хандығының негізін салушы ретінде тарихта қалды. Келесі Қазақ халқының жерін кеңейткен Қасым ханды білеміз. Қасым хан десек бірден «Қасым ханның қасқа жолы» заңдар жинағы еске оралады. Осындай мәліметтерді ғана біліп, бүкіл бір қазақ тарихын білдім деу қате болар. Тарих зерттелді, әлі де зерттелуде және зерттеле бермек. Себебі, қазақ тарихының тамыры тереңде. Шежірелі ұрпақ Т.ғ.д., профессор Б. Кәрібаев өзінің зерттеу еңбегінде: «Қасым ханның жеке өмірбаянына арнайы жазылған ортағасырлық дерек жоқ, тек қана оның сұлтандық және хандық дәуірінен үзік-үзік мәліметтер Қадырғали Жалайыр, Мұхаммед Хайдар Дулати, Бабыр, Бинай, Шади, Рузбехан Исфахани, Махмуд бен Уәли, Хайдар Рази, Гафари, Абдаллах Балхи, Әбілғазы және тағы басқа авторлардың еңбектерінде кездеседі. Орыс деректерінде де ол туралы мәліметтер баршылық» – дейді. Одан кейін тарихи деректерге сүйене отырып Қасым ханның ата-тегін былай түсіндіреді: «Қасым хан – Шыңғыс хан ұрпағы. Шыңғыс ханның кім екендігі баршаға мәлім. Қасым хан оның үлкен ұлы Жошыдан тарайды. Жошының он төрт ұлының бесеуі және олардан тараған ұрпақтар ХІІІ-ХV ғасырларда Еуразияның шығыс бөлігіндегі саяси тарихта үлкен рөл атқарады. Орда Ежен, Бату, Шибан, Тұқай Темір ұрпақтары Алтын Орда, Ақ Орда, Көк Орда, Қазан, Қырым, Қажытархан, Сібір, Хорезм хандықтарының және Мәуренахрдың (XVІ-XVІІІ ғ.ғ.) хандары болған. Ортағасырлық кейбір дерек мәліметтері мен соларға негіздеп жазылған қазіргі тарихи зерттеулерде Қасым ханның Жошының қай ұлынан тарайтындығы жөнінде екі түрлі көзқарас бар. Бірінші көзқарас бойынша, қазақ хандары Жошының үлкен ұлы Орда Еженнен тарайды, ал екінші пікірдегілер қазақ хандарын Жошының ең кенже ұлы — Тұқай Темірден өрбітеді. «Тұқайтемірлік» пікірді қостаушылардың сүйенетіні – XVI және XVII ғасырларда жазылған «Тауарих-и гузида-йи нусрат наме» мен Әбілғазының «Түрік шежіресіндегі» мәліметтер. «Ордаежендік» пікірді ұстанушылар, негізінен, XIV және XV ғасырдың басында жазылған Рашид-ад Диннің «Жамиғ ат-тауарихы» мен аты шулы «Ескендірдің анонимі» атты деректеріне сүйенеді. Біз де осы пікірді қостай отырып, Қасым ханның шежіресін былайша өрбітеміз: Шыңғыс хан – Жошы – Орда Ежен – Сартақтай – Қоныша – Сасы Бұқа – Шымтай – Орыс хан – Құйыршық хан – Барақ хан және Жәнібек хан. Көріп отырғанымыздай, Қасым хан жай ғана Шыңғыс ұрпағы емес, ежелден бері келе жатқан хандық әулеттің тікелей жалғасы, заңды өкілі, Орда Еженнен Орыс ханға дейін Қасым ханның аталары Дешті Қыпшақтың шығыс бөлігінде билік құрған.
жүктеу/скачать 165,94 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|