5-апта бойынша орындалатын тапсырмалар:20.02. – 25.02.2023ж. 1. Социометрия әдісі (Дж.Морено) сипаттамасы. Социометрия әдісі
Социометрия топ ішіндегі адамдардан алынған, араласуда берілетін артықшылықтарға (немесе көбіне құқықтық параллельдер кімнің кіммен араласатыны) қатысы бар ақпаратты белгілі бір базис пен алға қойылған мақсат аясында жүйеғе келтіреді. Зерттеудің алғашқы сатыларында Мореноның түзеу мекемесіндетілердің арасындағы даудан қашу үшін жатын бөлмедегі орындарды ауыстыруына тура келді. Сөйтіп, алғашқы қолданылуында әлеуметтанушылық тест (мысалы, достарын атап шығу) оның тікелей нәтижесін алуға бағытталса, қазір бұл сирек қолданылады. Тандаудың әлеуметтанушынық баламаларының жол берілетін саны белтіленген («ең жақсы үш досыңызды атаңыз») немесе белгіленбеген («қанша қаласаңыз, сонша есім атаңыз») болуы: сондай-ақ ол күн ілгері айқындалған болуы немесе байланыстың беріктігін білдіруі мүмкін. Социометрияның көмегімен тұлғааралық өзара әрекеттестікте анықталатын таңдаудың, селқостықтың немесе қабылдамаудың сандық өлшемін шығаруға болады. Социометрия топ мүшелерінің арасындағы ұнатуды немесе ұнатпауды анықтау үшін қолданылады. Аталмыш әдіс өте жедел жүргізіледі, оның нәтижелерін математикалық өңдеп, кесте түрінде шығаруға болады. Социометриялық сұраудың негізіне: Сен кіммен бір партада отырғың келеді? Кіммен бірге демалғың келеді?; Кіммен бірге жұмыс жасағың келеді? деген сұрақтарды алуға болады. Таңдаудың – біріккен іс-әрекет бөліміндегі және көңіл-көтеру бөліміндегі екі бағыты ұсынылады. Таңдау қалаулылығының дәрежесін нақтылауға жәнетаңдауға ұснылған адамдардың санын шектеуге болад
2. Адамның танымдық іс-әрекетінде түйсіктің рөлін зерттеуге арналған әдістемелер. Адамның танымдық іс-әрекетіндегі интуиция рөлі көптеген ғылыми зерттеулер үшін қызығушылық объектісі болып табылады және бұл рөлді зерттеудің бірнеше әдістері бар:
1.Эксперименттік әдістер. Тәжірибелік әдістердің бірі – интуицияны тексеру, бұл пәндердегі интуиция деңгейін бағалауға мүмкіндік береді. Аналитикалық ойлауға емес, интуицияға негізделген шешім қабылдауды талап ететін тапсырмалар да қолданылуы мүмкін. Субъектілер осындай тапсырмаларды орындай алады және зерттеушілер түйсігі олардың шешім қабылдау қабілетіне қалай әсер ететінін түсіну үшін нәтижелерді талдай алады.
2.Нақты жағдайларды бақылау және талдау. Зерттеушілер интуиция негізінде адамдар шешім қабылдайтын нақты жағдайларды бақылап, талдай алады. Мысалы, зерттеушілер түйсігі олардың шешім қабылдауына қалай әсер ететінін түсіну үшін диагноз кезінде тәжірибелі дәрігерлер қабылдаған шешімдерді зерттей алады.
3. Нейрофизиологиялық әдістер. Электроэнцефалография (ЭЭГ) сияқты нейрофизиологиялық әдістер интуитивті шешім қабылдау кезінде ми қызметін зерттеу үшін пайдаланылуы мүмкін. Нейрофизиологиялық зерттеулер түйсіктің нейрофизиологиялық процестерге қалай әсер ететінін білу үшін мидың құрылымы мен қызметін зерттеуді де қамтуы мүмкін.
4. Сапалық зерттеу. Сапалы зерттеулер, мысалы, түйсігі негізінде шешім қабылдайтын адамдармен сұхбаттасу арқылы түйсіктің танымдағы рөлін зерттеуге болады. Феноменологиялық әдістерді де қолдануға болады, бұл зерттеушілерге интуиция олардың шешім қабылдауына қалай әсер ететінін жақсы түсіну үшін адамдардың тәжірибесін сипаттауға мүмкіндік береді. Жалпы алғанда, адамның танымдық іс-әрекетіндегі түйсіктің рөлін зерттеу күрделі әдістерді қолдануды талап етеді
3.Көру түйсігін зерттеу әдістемесі. Көру түйсігін зерттеу әдістемесі – адамдардың ақпаратты қалай қабылдайтынын және түсіндіретінін зерттеу үшін қолданылатын әдістер мен процедуралар жүйесі.
Көру түйсігін зерттеудің негізгі кезеңдері: 1. Зерттеудің мақсаттарын анықтау: зерттеуді қажет ететін сұрақтар мен гипотезаларды анықтау. 2. Әдістерді таңдау: мақсатқа жету үшін ең қолайлы мәліметтерді жинау және талдау әдістерін таңдау. 3. Эксперименттік жобаны әзірлеу: қатысушылар көрнекі ынталандыруларды қабылдайтын эксперименттік жағдайды құру. 4. Қатысушыларды іріктеу және оқыту: қатысушыларды таңдау және оларды зерттеу процедурасына үйрету, сонымен қатар тапсырмаларды орындау бойынша нұсқаулар. 5. Деректерді жинау: бақылау, сұхбат алу, эксперимент немесе электрофизиологиялық өлшемдер сияқты әдістер арқылы жасалуы мүмкін деректерді жинау.6. Деректерді талдау: статистикалық әдістерді және басқа құралдарды пайдалана отырып, алынған мәліметтерді талдау және түсіндіру. 7. Нәтижелерді интерпретациялау: мақсат пен болжамға сәйкес зерттеу нәтижелерін түсіндіру. 8. Нәтижелерді ұсыну: ғылыми мақала, баяндама немесе презентация түрінде зерттеу нәтижелерін дайындау және ұсыну. Көру түйсігін зерттеу әдістемесі зерттелетін көрнекі ынталандырулардың мақсаттары мен түріне байланысты әртүрлі әдістерді қамтуы мүмкін екенін атап өткен жөн.
4.Бұлшық ет-буын түйсігін зерттеу әдістемесі. Бұлшықет-буын сезімталдығы - бұл дененің бұлшық еттері мен буындарының орнын және қозғалысын сезіну қабілеті. Тірек-қимыл аппаратының сезімталдығы сынағы әртүрлі параметрлерді бағалауды қамтиды, мысалы, аяқ-қол позициясының өзгеруіне дәлдік пен жауап беру, қысым және жанасу сезімталдығы және дірілді бағалау. Бұлшықет-артикулярлық сезімталдықты зерттеу әдістемесі зерттеу мақсаттарына және қолданылатын жабдықтың болуына байланысты өзгеруі мүмкін. Кең таралған әдістердің бірі - буындардың айналу бұрышын өлшейтін гониометрлер, сондай-ақ аяқ-қолды жылжыту үшін қажетті күшті өлшейтін күш өлшеуіштері сияқты арнайы құралдарды пайдалану. Тағы бір әдіс - бұлшық еттердің әртүрлі тітіркендіргіштерге, мысалы, электрлік импульстарға немесе дыбыс толқындарына жауап беру уақытын өлшейтін рефлексометрияны қолдану. Монометрлер сияқты калибрленген құралдармен жанасу және қысым сезімталдығын бағалауды да қолдануға болады. Тірек-қимыл аппаратының сезімталдығын бағалауды дәрігер, физиотерапевт немесе басқа оқытылған мамандар жасай алады. Бұл өлшеу әдістеріне оқытуды, нәтижелерді түсіндіруді және одан әрі емдеуді немесе оңалтуды анықтауды қамтуы мүмкін.