2. ДӘріс тезистері



бет14/25
Дата07.02.2022
өлшемі116,53 Kb.
#86169
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   25
Байланысты:
общий лекция экономика

Дәрістің қысқаша мазмұны:
Нарық механизмінің негізгі элементтерінің бірі- бәсеке.
Бәсеке дегеніміз - тауар өндірушілер арасындағы жоғары пайда табу барысында өз өнімдерін өткізудегі жарысы.
Нарық құрылымының көптүрлілігіне байланысты бәсекенің 2 түрі бар:
а) жетілген бәсеке;
ә) жетілмеген бәсеке.
Бәсекенің бөлінуіне әсер ететін факторлар: фирманың көлемі мен саны, өнім түрлілігі, нарыққа кіріп-шығу шарттары, ақпарат алу мүмкіндігі, бағаға бақылау жасау деңгейі.
Жетілген бәсеке дегеніміз - бірнеше мың сатушылардан құралатын бәсеке. Жетілген бәсекеде фирма нарықтық бағаға әсер ете алмайды. Сатылатын тауарға бағаны нарық белгілейді.
Жетілмеген бәсеке дегеніміз - таза бесекенің кем дегенде бір шарты орындалмайтын бәсеке түрі.
Жетілген жіне жетілмеген бәсеке арасындағы айырмашылықты келесі кестеден көруге болады:



Бәсеке формалары

Фирмалардың саны мен көлемі

өнім түрлері

Нарыққа ену шарттары

Ақпарат алу мүмкіндіктері

Жетілген

Көптеген кіші фирмалар

Біртекті өнім

Ешқандай қиындық жоқ

Қиындық жоқ

Монополиялық

Көптеген кіші фирмалар

әртүрлі өнім

Қиындық жоқ

Бірнеше қиындық

Олигополия

Бірнеше ірі фирмалар

Біртекті өнім

Жекелеген қиындықтар бар

Бірнеше шектеулік

монополия

Жалғыз фирма

Ең жоғары сападағы өнім

Кіруге мүмкіндік жоқ

шектеулі

Жетілмеген бәсекенің 3 түрі бар:


а) Монополиялық бәсеке- 10-100-ге дейінгі фирмалар арасындағы бәсеке. Олар тауарлардың ішінде қз тауарының артық екеніне көндіргісі келеді. Мұндай бәсекеге киім-кешек, сабын, кір жуатын ұнтақ сататын нарықтар жатады. Бір-біріне ұқсас тауарлар өндіретін, бірақ тұтынушылардың ойы боыынша әртүрлі тауарлар шығаратын фирмалар. Олардың тауарлары бір-бірінен сыртқы көрінісі арқылы ерекшеленеді.
ә) Олигополия – 1-10-ға дейінгі бірнеше ірі фирмалардың арасындағы бәсеке.
Олигополиялық нарыққа кірудің негізгі шарты- капитал деңгейі, жаңа техника және технология өндірісіне бақылау жүргізу. Өндіретін өнім түріне қарай олигополия 2-ге бөлінеді:

  1. Таза олигополия- бұл кәсіпорында бірдей стандартты өнім өндіру.

  2. Дифференциалды олигополия - бұл 1 бағытта әртүрлі өнім шығаратын фирмалар.

б) Монополия - жалғыз өндіруші фирма. Ол ұлттық экономикадағы жоғары орын алатын ірі корпарацияларды көрсетеді. Монополия болған кезде жалғыз 1 ғана өндіруші болады, ол ұсынылатын тауар көлемін толығымен бақылап отырады. Монополияға кіру үшін келесідей ерекшеліктері болуы керек:
а) өнім өндіру масштабы;
ә) құқықтық артықшылығы;
б) шығарылған өнімнің басқа тауарлардан ерекше болуының арқасында оған берілетін құқықтар (патент және лицензия);
в) негізгі шикізат түріне меншіктік қатынасы.
Қосымша табыс алу мақсатында, монополия, өзінің нарықтық күшін пайдаланып, бірдей тауарларды әртүрлі нарықта әртүрлі бағамен сатады. Әртүрлі бағаларды қолдану баға алалаушылығы деп аталады. Оның 2 түрі бар:

  1. сатылатын өнім бірлігі бойынша алалаушылық;

  2. тұтынушылар арасындағы алалаушылық.

Баға алалаушылығының пайда болуының 3 шарты бар:
а) фирманың күшті монополиялық күші болуы керек, баға белгілеу мен өндірісті бақылайтын;
ә) тауарды қайта сату болмау керек;
б) нарықты сегменттеуге өндірушінің икемі.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   10   11   12   13   14   15   16   17   ...   25




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет