4 Практикалық сабақ

Дене шынықтыру және қозғалыс белсенділігі кез келген жастағы және кез келген кәсіптегі адам үшін маңызды. Отырықшы өмір салты қанның тоқырауын тудырады, бұл барлық тіндер мен органдардың қоректік заттармен және оттегімен қамтамасыз етілуінің нашарлауына әкеледі. Нәтижесінде әртүрлі органикалық аурулар дамиды [1].

Тыныс алу органдарының ауруларына емдік дене шынықтыруда жалпы сергіткіш және арнайы (соның ішінде тыныс алу) жаттығулары қолданылады.

Барлық мүшелер мен жүйелердің жұмысын жақсартатын жалпы сергітетін жаттығулар тыныс алуды белсендіретін әсер етеді. Айта кету керек, үйлестіру тұрғысынан әдеттен тыс дене жаттығуларын орындау тыныс алу ырғағының бұзылуын тудыруы мүмкін; қимылдар мен тыныс алу ырғағының дұрыс үйлесуі қозғалыстарды бірнеше рет қайталаудан кейін ғана орнатылады. Жаттығуларды жылдам орындау тыныс алу және өкпе желдету жиілігінің жоғарылауына әкеледі, көмірқышқыл газының (гипокапния) шайылуының жоғарылауымен бірге жүреді және өнімділікке теріс әсер етеді.

Арнайы жаттығулар тыныс алу бұлшықеттерін күшейтеді, кеуде қуысы мен диафрагманың қозғалғыштығын арттырады, қақырықты кетіреді, өкпедегі тоқырауды азайтады, тыныс алу механизмін жақсартады және т.б. тыныс алу мен қозғалыстарды үйлестіру. Мысалы, дем шығару және дренажды бастапқы позициялар тыныс алу жолдарынан жиналған қақырықты және іріңді кетіруге көмектеседі. Өкпе тінінің серпімділігінің төмендеуімен өкпенің желдетілуін жақсарту және кеуде қуысы мен диафрагманың қозғалғыштығын арттыру үшін ұзартылған дем шығару жаттығулары қолданылады.

Тыныс алу жаттығуларын терапевтік қолдануда бірқатар заңдылықтарды ескеру қажет. Қалыпты тыныс шығару кеуде қуысының ауырлық күші әсерінен тыныс шығаратын бұлшықеттерді босаңсыту арқылы жүзеге асырылады. Бұл бұлшықеттердің динамикалық төмен жұмысымен баяу дем шығару пайда болады. Екі жағдайда да өкпеден ауаны шығару негізінен өкпе тінінің серпімді күштері есебінен қамтамасыз етіледі. Мәжбүрлеп дем шығару дем шығаруды жасайтын бұлшықеттер жиырылғанда пайда болады. Дем шығаруды күшейту басты алға еңкейту, иықты біріктіру, қолды түсіру, денені бүгу, аяқты алға көтеру, т.б. арқылы жүзеге асады.Тыныс алу жаттығуларының көмегімен тыныс алу жиілігін ерікті түрде өзгертуге болады. Басқаларға қарағанда жаттығулар тыныс алу жиілігін ерікті түрде баяулату үшін қолданылады, бұл ауа қозғалысының жылдамдығын төмендетеді және оның тыныс алу жолдары арқылы өтуіне қарсылықты төмендетеді. Тыныс алудың жоғарылауы ауа қозғалысының жылдамдығын арттырады, бірақ сонымен бірге тыныс алу бұлшықеттерінің қарсылығы мен кернеуі артады. Ингаляцияның немесе дем шығарудың жоғарылауына көрсеткіштер болса, тыныс алу жаттығулары кезінде ингаляция мен дем шығару арасындағы уақыт арақатынасын ерікті түрде өзгерту керек (мысалы, дем шығаруды көбейтсе, оның ұзақтығын арттыру керек).