5В070800 – «Мұнай газ ісі» мамандығы бойынша оқу бағдарламасының

1.Серый И.С. Взаимозаменяемость, стандартизация и технические измереня, М.: Агропромиздат, 1997 -367с.

2.Қодар Е.Т., Басқанбаева Д.Ж.Стандарттау,сертификаттау және техникалық

өлшеулер: Лекциялық курс. – Қызылорда. ҚМУ ақпараттық технологиялар

орталығы, - 2006, 76 бет.

3. Қодар Е.Т., Басқанбаева Д.Ж. Стандарттау, сертификаттау және техникалық өлшеулер: Лекциялық курс. – Қызылорда. ҚМУ ақпараттық технологиялар орталығы, 2006.

4. Лифиц И.М. Стандартизация, метрология и сертификация. М.:Юрист, 2007

5. Допуски и посадки: Справочник в 2-х частях/ В.Д.Мягков, М.А.Палей, Ленинград, Ленинградское отделение «Машиностроение», 1982.

6. Иванов И.И. Основа взаимозаменяемости и технические измерения М. 1974.

7. Журавлев А.Н. Допуски и технические измерения. М., "Высшая школа", 1981.

Пәннің коды ТК 3211

Пәннің типі БП МК

Курс/пән деңгейі - Негізгі талап бітірушінің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартпен белгіленген критерийлер, олардың мазмұны және көлемі бойынша бағалау негізінде білімі, іскерлігі, дағдылары мен құзыреттері деңгейімен расталған, жан-жақты және сапалы кәсіптік білімді алуы болып табылады.

• 
  Оқу жылы 3ж.
  
• 
  Оқу семестрі 6
  
• 
  Кредиттер саны 3
  

• 
  Курстың мақсаты (оқудың болашақтағы мақсаты мен пайда болған құзыреттілік) - Базалық пәндер (БП) циклінің мақсаты – кәсіптік білім беру іргетасы ретінде, ғылыми-жаратылыстану, жалпы техникалық және экономикалық сипатты терең білімді қамтамасыздандыру.
  
• 
  Деректемелер - жоғары математика, экономикалық теория
  
• 
  Курстың/пәннің мазмұны: Қоғамдық өндірістің негіздері және экономикалық жүйелердің негізгі үлгілері. Меншік қатынастарының экономикадағы орны және қоғамдық шаруашылық түрлері. Нарықтық шаруашылықтың жалпы сипаттамасы. Сұраным және ұсыным теориясының негіздері Еңбек нарығы және жұмыссыздық. Инфляция теориясы. Кәсіпкерлік қызмет және жеке(дара) ұдайы өндіріс. Кәсіпорын қорларының(капиталының) ауыспалы айналымы. Халықтың табысы және өмір сүру деңгейі. Ақша - несие жүйесі. Мемлекеттің қаржы жүйесі. Ұлттық шаруашылық: ерекшеліктері мен көрсеткіштері. Экономиканың кезеңдік(циклдік) дамуы және экономикалық өсу. Экономикадағы мемлекеттің орны мен ролі. Халықаралық еңбек бөлінісі.
  
• 
  Ұсынылатын әдебиет:
  

  Экономика. Учебник. Под.ред. Булатов А.С., 1995г.

  Экономика, организация и планирование теплового хозяйства промышленного предприятия. М.: Энергоатомиздат, 1995г.

  Экономика и планирование промышленного производства. Тимохин А.А., 1987г.

  Организация и планирование энергохозяйства промышленных предприятий. Багиев Г.Л.1988г.

  Вычислительная техника в инженерных и экономических расчетах.. М.: Колос, Мартыненко И.И 1980г.

  Экономика, организация и планирование производства на предприятиях нефтяной и газовой промышленности, Шматов В.Ф.1990

  Организация управления нефтегазовой производственной системой в условиях ФПГ, Атаян Н.Х.1996

• 
  Сабақ беру әдістері лекция, практика, СОӨЖ
  
• 
  Бағалау әдісі/нысаны емтихан
  
• 
  Оқу тілі қазақша, орысша
  
• 
  Мамандық (саты) бойынша білім алуға қажетті жағдай (талап) –мамандығы бойынша бакалаврды дайындаудың негізгі білім беру бағдарламасын іске асыратын жоғары оқу орнының, ЖОО-ның оқу жоспарымен көзделген, зертханалық, практикалық, пәндік және пәнаралық дайындықтың барлық түрлерін және студенттердің ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізуді қамтамасыз ететін және қолданылып жүрген эпидемио-логикалық және өртке қарсы нормалар мен ережелерге сәйкес, материалдық-техникалық базасы болу керек.
  

Пәннің коды ТК 3212

Пәннің типі БП ТК

Курс/пән деңгейі - Негізгі талап бітірушінің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартпен белгіленген критерийлер, олардың мазмұны және көлемі бойынша бағалау негізінде білімі, іскерлігі, дағдылары мен құзыреттері деңгейімен расталған, жан-жақты және сапалы кәсіптік білімді алуы болып табылады.

• 
  Оқу жылы 3 ж.
  
• 
  Оқу семестрі 6
  
• 
  Кредиттер саны 3
  
• 
  Дәріс берушінің/профессордың аты-жөні Абдрахманов С.Т.
  
• 
  Курстың мақсаты (оқудың болашақтағы мақсаты мен пайда болған құзыреттілік) - Базалық пәндер (БП) циклінің мақсаты – кәсіптік білім беру іргетасы ретінде, ғылыми-жаратылыстану, жалпы техникалық және экономикалық сипатты терең білімді қамтамасыздандыру.
  
• 
  Деректемелер - Физика, Химия, Өміртіршілік қауіпсіздігінің негіздері, Экология және тұрақты даму
  
• 
  Курстың/пәннің мазмұны: Тіршілік әрекетін қамсыздандыруды ұйымдастыру негіздері. Бейбіт және соғыс уақытындағы азаматтық қорғаныс. Төтенше жағдайлар. Апат теориясы. Зақымдану көздері. Құтқару және аварияны қалпына келтіру жұмыстары. Тұрғындарды қорғау. Қауіпсіздікті қамтамасыз ету жұмыстарын, радиациялық және химиялық барлау және дозиметриялық бақылау. Өндіріс қызметі негіздерінің және оларды қолданудың осы заманғы экологиялық талаптарға сәйкестігін зерделеу. Болашақ мамандардың жалпы санитарлық-гигиеналық мәдениетін жетілдіру
  
• 
  Ұсынылатын әдебиет
  

  Техника безопасности Нисис М.Н.1990

  Основы техники безопасности и противопожарной техники в нефтяной и газовой промышленности Г.М. Григорян. 1990

  Справочник по гигиене труда и производственной санитарии 1989

  Охрана труда в нефтяной и газовой промышленности. Карпеев Ю.С.1991.

  Уроки безопасности Мариненко Н.В.1991

  Безопасность жизнедеятельности, Приходько Н 2000г.

  ОБЖ, Городилова Г.Г. 1991, Санкт-Перетбург

• 
  Сабақ беру әдістері лекция, практика, СОӨЖ
  
• 
  Бағалау әдісі/нысаны емтихан
  
• 
  Оқу тілі қазақша, орысша
  
• 
  Мамандық (саты) бойынша білім алуға қажетті жағдай (талап) –мамандығы бойынша бакалаврды дайындаудың негізгі білім беру бағдарламасын іске асыратын жоғары оқу орнының, ЖОО-ның оқу жоспарымен көзделген, зертханалық, практикалық, пәндік және пәнаралық дайындықтың барлық түрлерін және студенттердің ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізуді қамтамасыз ететін және қолданылып жүрген эпидемио-логикалық және өртке қарсы нормалар мен ережелерге сәйкес, материалдық-техникалық базасы болу керек.
  

Пәннің коды ТК 3214

Пәннің типі БП ТК

Курс/пән деңгейі - Негізгі талап бітірушінің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартпен белгіленген критерийлер, олардың мазмұны және көлемі бойынша бағалау негізінде білімі, іскерлігі, дағдылары мен құзыреттері деңгейімен расталған, жан-жақты және сапалы кәсіптік білімді алуы болып табылады.

• 
  Оқу жылы 3 ж.
  
• 
  Оқу семестрі 6
  
• 
  Кредиттер саны 3
  
• 
  Дәріс берушінің/профессордың аты-жөні Бурханов Б.
  
• 
  Курстың мақсаты (оқудың болашақтағы мақсаты мен пайда болған құзыреттілік) - Базалық пәндер (БП) циклінің мақсаты – кәсіптік білім беру іргетасы ретінде, ғылыми-жаратылыстану, жалпы техникалық және экономикалық сипатты терең білімді қамтамасыздандыру.
  
• 
  Деректемелер - Мұнай кен орындарын игеру, газ және газконденсатты кен орындарын пайдалану және игеру, скважина өнімдерін жинау және дайындау
  
• 
  Курстың/пәннің мазмұны: ҰГЗ-ге(ұңғымақтардың геофизикалық зерттеулерi) кiрiспе.Қолданбалы геофизиканың қолдану облысы. Ұңғымақтардың зерттеуiнiң қазiргi физикалық әдiстерi. Ұңғымақтардың геофизикалық зерттеулерiнiң техника және әдiстемесi. Геофизикалық партиялардың жабдығы. Геофизикалық кабел. Нәтижелердiң геологиялық истолковниесi. Өнiмдi коллекторлардың кез-келгеншi және газға қаныққанының коэффициенттерiнiң анықтауы. Ұңғымақтардың техникалық күйiн зерттеу. Ұңғымақтардың майысуын анықтау. Диаметр және ұңғымақтардың оқпан кескiнiнiң өлшемi. Шеген құбыр тiзбектерiнiң цементтеуiн сапасын айқындау. Притокометрия. Бұғылап тесу және ұңғыманы дүмбiлеу. Мұнай және газды туған жерлерiнiң өңдеудi бақылауының геофизикалық әдiстерi. Су-мұнай және газ және сұйықты байланысулар және қойнауқатты суландыруға жағдайдың өзгерiсiне бақылау.Қолдану кезiндегi және бастырмалатқыш ұңғымақтардағы құйылу және сұйықтың жұтуын зерттеу және Газасы. Ұңғыманың дiңгегiндегi құбылғыштың құрамының анықтауы.
  
• 
  Ұсынылатын әдебиет
  

  Промысловая геофизика. Добриненн В.И., Венделштейн

  Практикум общему курсу геофизических исследований скважин Петров П., Широков В.Н., Африкин А.Н.1987

  Интерпретация результатов геофизических исследований разреза скважин. Дахнов В.Н.

• 
  Сабақ беру әдістері лекция, практика, СОӨЖ
  
• 
  Бағалау әдісі/нысаны емтихан
  
• 
  Оқу тілі қазақша, орысша
  
• 
  Мамандық (саты) бойынша білім алуға қажетті жағдай (талап) –мамандығы бойынша бакалаврды дайындаудың негізгі білім беру бағдарламасын іске асыратын жоғары оқу орнының, ЖОО-ның оқу жоспарымен көзделген, зертханалық, практикалық, пәндік және пәнаралық дайындықтың барлық түрлерін және студенттердің ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізуді қамтамасыз ететін және қолданылып жүрген эпидемио-логикалық және өртке қарсы нормалар мен ережелерге сәйкес, материалдық-техникалық базасы болу керек.
  

Пәннің коды ТК 3306

Пәннің типі КП МК

Курс/пән деңгейі - Негізгі талап бітірушінің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартпен белгіленген критерийлер, олардың мазмұны және көлемі бойынша бағалау негізінде білімі, іскерлігі, дағдылары мен құзыреттері деңгейімен расталған, жан-жақты және сапалы кәсіптік білімді алуы болып табылады.

• 
  Оқу жылы 3 ж.
  
• 
  Оқу семестрі 5
  
• 
  Кредиттер саны 4
  
• 
  Дәріс берушінің/профессордың аты-жөні Жұмағұлов Т.Ж.
  
• 
  Курстың мақсаты (оқудың болашақтағы мақсаты мен пайда болған құзыреттілік) - Базалық пәндер (БП) циклінің мақсаты – кәсіптік білім беру іргетасы ретінде, ғылыми-жаратылыстану, жалпы техникалық және экономикалық сипатты терең білімді қамтамасыздандыру.
  
• 
  Деректемелер - Математика, Химия, Машиналар мен механизмдер теориясы, Материалдар кедергісі
  
• 
  Курстың/пәннің мазмұны: Мұнай-газ операциялары туралы жалпы мәліметтер. Ұңғымаларды бұрғылау тәсілдері. Ұңғымаларды салу циклі туралы ұғым. Бұрғылау бағанының міндеті мен құрамы. Көлбеу және еңіс-бағытталған ұңғымаларды бұрғылаудың мақсаты мен тәсілдері. Тау жыныстардың механикалық қасиеттері. Тау жыныстарды қирататын аспаптардың жіктемесі. Тұтас ұңғымен және керн алу арқылы бұрғылауға арналған қашаулар. Бұрғылау қондырғылары (БҚ) мен құрал-жабдықтары. Айналмалы бұрғылау мен түсіріп-көтеру операцияларына арналған құрал-жабдықтар. Теңіз мұнай-газ құрылыстары. Қалқыма бұрғылау қондырғылары. Бұрғылау кемелері. Теңіз тұрақты платформалары. Теңіз ұңғымаларының конструкциясы. Бұрғылау және тампондау ерітінділері. Бұрғылау ерітінділерінің типтері мен рецептурасы. Ұңғымаларды шаю функциясы мен режимдері. Бұрғылау ерітінділерін даярлау жүйесі. Мұнай кеніштеріне әсер етудің технологиясы мен техникасы. Су айдау арқылы қабат қысымын ұстаудың технологиясы. Қабат қысымын ұстау жүйесін сумен қамтамасыз ету. Мұнай кеніштеріне әсер етудің жылулық әдістері.
  
• 
  Ұсынылатын әдебиет
  

  Нұрсұлтанов Ғ.М., Абайұлданов Қ.Н. Мұнай және газды өндіріп өңдеу. Алматы қ., 2000 ж.

  Жұмағұлов Т.Ж., Абжаев М.М., Сейткасымов Б.С. Сейтжанов С.С. Мұнай өндірудің техникасы мен технологиясы: Оқу құралы. – Қызылорда, 2006.

  Бишимбаева Г.К.,Букетова А.Е.,Надиров Н.К. Химия и технология нефти и газа: учебное пособие для вузов.-Алматы: Бастау, 2007.-280с.

  Попов А.Н., Спивак А.Н., Акбулатов Т.О. Технология бурения нефтяных и газовых скважин. – М.: Недра, 2004

  Середа Н.Г., Соловьев Е.М. Бурение нефтяных и газовых скважин. – М.: Недра, 1988.

  Спивак А.И., Попов А.Н. Разрушение горных пород при бурении скважин, - М.: Недра, 1994.

  Щуров В.И. Технология и техника добычи нефти. – М.: Недра, 1983.

  Ивановский В.Н. и др. Оборудование для добычи нефти и газа. – М.: РГУ нефти и газа им. И.М.Губкина, 2002.

  Мищенко И.Т. Скважинная добыча нефти. Учебное пособие для вузов. – М.: ФГУП Изд-во «Нефть и газ» РГУ нефти и газа им. И.М.Губкина, 2003.

  050706 Геология және пайдалы қазбалар кен орындарын барлау мамандығына арналған.-Алматы:ЖШС РПБК Дәуір, 2011.-272б.

  Молчанов Г.В., Молчанов А.Г. Машины. Буровое оборудование. Справочник в 2-х томах. /Абубакиров В.Ф., Архангельский В.Л. и др./- М.: Недра, 2004.

• 
  Сабақ беру әдістері лекция, практика, зертхана, СОӨЖ
  
• 
  Бағалау әдісі/нысаны емтихан
  
• 
  Оқу тілі қазақша, орысша
  
• 
  Мамандық (саты) бойынша білім алуға қажетті жағдай (талап) –мамандығы бойынша бакалаврды дайындаудың негізгі білім беру бағдарламасын іске асыратын жоғары оқу орнының, ЖОО-ның оқу жоспарымен көзделген, зертханалық, практикалық, пәндік және пәнаралық дайындықтың барлық түрлерін және студенттердің ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізуді қамтамасыз ететін және қолданылып жүрген эпидемио-логикалық және өртке қарсы нормалар мен ережелерге сәйкес, материалдық-техникалық базасы болу керек.
  

Пәннің коды MZhTK 3302

Пәннің типі КП МК

Курс/пән деңгейі - Негізгі талап бітірушінің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартпен белгіленген критерийлер, олардың мазмұны және көлемі бойынша бағалау негізінде білімі, іскерлігі, дағдылары мен құзыреттері деңгейімен расталған, жан-жақты және сапалы кәсіптік білімді алуы болып табылады.

• 
  Оқу жылы 3 ж.
  
• 
  Оқу семестрі 6
  
• 
  Кредиттер саны 2
  
• 
  Дәріс берушінің/профессордың аты-жөні Қ.О. Оринбасаров
  
• 
  Курстың мақсаты (оқудың болашақтағы мақсаты мен пайда болған құзыреттілік) - Базалық пәндер (БП) циклінің мақсаты – кәсіптік білім беру іргетасы ретінде, ғылыми-жаратылыстану, жалпы техникалық және экономикалық сипатты терең білімді қамтамасыздандыру.
  
• 
  Деректемелер - Математика, Химия, Машиналар мен механизмдер теориясы, Материалдар кедергісі
  
• 
  Курстың/пәннің мазмұны: «Мұнайгаз қондырғыларын коррозиядан қорғау» курсының мазмұны мен пәні. Пәннің мұнайгаз өндірісі үшін жоғарғы білімді инженер мамандарды дайындаудағы рөлі. Коррозиялық процестердің негізгі түсініктері мен анықтамалары. Мұнай және газ өндірісі қондырғыларының коррозиялық ыдырауын талдау. Өндірістік құралдардың коррозияға ұшырау себептері. Металл конструкцияларын коррозиядан қорғау әдістері. Коррозия процестерінің жүруінің негізгі заңдылықтары. Корроия процестерінің термодинамикасы және кинетикасы. Химиялық және электрохимиялық коррозия механизмдері. Металдардағы тотық қабатының өсу заңдылығы. Металдардың атмосфералық коррозиясы. Теңіз судағы коррозия. Жер (грунт) коррозиясы. Биокоррозия. Жер асты ток коррозиясы. Өндірістік құралдардың күкіртсутекті коррозиясы. Металдардың шаршауы. Мұнайкәсіпшілік жабдықтарды пайдалнау шарттары. Мұнайкәсіпшілік жабдықтарды жасауға арналған коррозияға қарсы материалдар. Мұнай-газ қондырғыларын коррозиядан қорғау әдістері. Изоляциялау (оқшаулау) қаптаулары. Изоляциялық қаптауларға қойылатын шарттар. Қаптау материалдары. Изоляциялық қаптаулар сапасын бақылау. Құбырлардың ішкі беттерін тазалау және сынау. Құбырларды үлкен ағысты ауа немесе газбен үрлеу. Тазалау поршендер. Сумен жуу. Гидарвликалық және пневматикалық сынау.
  
• 
  Ұсынылатын әдебиет
  

  Омаров А.К., Абдураимов Е.Е. Материалтану және металдарды коррозиядан қорғау практикумы. Оқу құралы. Алматы: «Ана тілі", 1993-112 бет.

  Кузнецов М.В., Новоселов В.Ф., Тугунов П.И: и др. Противокоррозиноная защита трубопроводов и резеруаров. Учебник для вузов.-М.:Недра, 1992-238с.

  Легезин Н.Е., Глазов Н.П., Кесельман Г.С. и др. Защита от коррозии промысловых сооружений в газовых и нефтедобывающей промышленности.М.: Недра, 1973-168с.

  Семенова И.В., Флорианович Г.М., Хорошилов А.В. Коррозия и защита от коррозии: Учебное пособие – Москва: ФИЗМАТЛИТ, 2004-339с.

  Улиг Г.Г., Реви Р.У. Коррозия и борьба с ней. Введение в коррозионную науку и технику – М.:Химия, 1988-455с.

  Шулгер М.А., Ажогин Ф.Ф., Ефимов Е.А. Курс коррозии и защиты металлов: Учебное пособие – М.:Метеллургия, 1981-215с.

• 
  Сабақ беру әдістері лекция, практика, зертхана, СОӨЖ
  
• 
  Бағалау әдісі/нысаны емтихан
  
• 
  Оқу тілі қазақша, орысша
  
• 
  Мамандық (саты) бойынша білім алуға қажетті жағдай (талап) –мамандығы бойынша бакалаврды дайындаудың негізгі білім беру бағдарламасын іске асыратын жоғары оқу орнының, ЖОО-ның оқу жоспарымен көзделген, зертханалық, практикалық, пәндік және пәнаралық дайындықтың барлық түрлерін және студенттердің ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізуді қамтамасыз ететін және қолданылып жүрген эпидемио-логикалық және өртке қарсы нормалар мен ережелерге сәйкес, материалдық-техникалық базасы болу керек.
  

Пәннің коды ТК 3305

Пәннің типі КП ТК

Курс/пән деңгейі - Негізгі талап бітірушінің мемлекеттік жалпыға міндетті стандартпен белгіленген критерийлер, олардың мазмұны және көлемі бойынша бағалау негізінде білімі, іскерлігі, дағдылары мен құзыреттері деңгейімен расталған, жан-жақты және сапалы кәсіптік білімді алуы болып табылады.

• 
  Оқу жылы 3 ж.
  
• 
  Оқу семестрі 6
  
• 
  Кредиттер саны 3
  

• 
  Курстың мақсаты (оқудың болашақтағы мақсаты мен пайда болған құзыреттілік) - Базалық пәндер (БП) циклінің мақсаты – кәсіптік білім беру іргетасы ретінде, ғылыми-жаратылыстану, жалпы техникалық және экономикалық сипатты терең білімді қамтамасыздандыру.
  
• 
  Деректемелер - мұнай-газ өндірістік техникасы және технологиясы, газ және газконденсат кен орындарын игеру және пайдалану, жерасты гидродинамикасы, мұнай кен орындарын игеру.
  
• 
  Курстың/пәннің мазмұны: Теңіз кен орындарын меңігерудің қазіргі жағдайы. Іздеу-барлау жұмыстары. Гидрологиялық режим элементтері. Шельфті меңгеру кезіндегі теңіз бұрғылау қондырғылары. ӨКБҚ. Шельфті меңгеру кезіндегі теңіз бұрғылау қондырғылары. ЖББҚ. Шельфті меңгеру кезіндегі теңіз бұрғылау қондырғылары. БК. Жүзбелібұрғылау қондырғыларды ұстау жүйесі. Су үсті және су асты пайдалану. Теңіз ұңғыларын меңгеру әдістері. Теңіз ұңғыларды пайдалану тәсілдері. Теңіз құбырларды құрастыру
  
• 
  Ұсынылатын әдебиет
  

  Сулейменов А.Б., Кулиев Р.П. «Эксплуатация морских нефтегазовых месторождений» М.: Недра, 1986.

  Золотухин Я.Б., О.То Тудместад и др. «Основы разработки месторождений и строительство морских сооружений Арктике». М.: Издательство «Нефть и газ», 2000.

  Айткулов А.У., Нурумов С.Ж. «Эксплуатация шельфовых месторождений». Актау: Госуниверситет имени Ш. Есенова, 2005.

  Суворова И.А. «Освоение морских месторождений углеводородов» М.: РГУ нефти и газа, 2005.

  Карабалин У.С., Ермеков М.М. «Эксплуатация морских нефтегазовых месторождений». Алматы: Эверо, 2004, с.240.

  Эксплуатация морских нефтегазовых месторождений. Сулейманов А.Б. 1986

• 
  Сабақ беру әдістері лекция, практика, СОӨЖ
  
• 
  Бағалау әдісі/нысаны емтихан
  
• 
  Оқу тілі қазақша, орысша
  
• 
  Мамандық (саты) бойынша білім алуға қажетті жағдай (талап) –мамандығы бойынша бакалаврды дайындаудың негізгі білім беру бағдарламасын іске асыратын жоғары оқу орнының, ЖОО-ның оқу жоспарымен көзделген, зертханалық, практикалық, пәндік және пәнаралық дайындықтың барлық түрлерін және студенттердің ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізуді қамтамасыз ететін және қолданылып жүрген эпидемио-логикалық және өртке қарсы нормалар мен ережелерге сәйкес, материалдық-техникалық базасы болу керек.